DOI Artikel:
Błachut, Adam Jan: Zespoły kościelno-klasztorne reformatów prowincji małopolskiej i ruskiej w XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0230
218
ADAM JAN BŁACHUT, OFM
24. Projekt kościoła dla reformatów prowincji małopolskiej, przekrój podłużny, poł. XVIII w.
Archiwum Prowincji Franciszkanów-Reformatów w Krakowie. Fot. W. Kryński
odpowiednio dobieranych elementów dekoracji architektonicznej. Dlatego nowe kościoły reformackie, w po-
równaniu z XVII-wiecznymi, odznaczały się śmielszym użyciem elementów dekoracji architektonicznej
oraz większą swobodą w ich stosowaniu, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz.
Kościoły były budowlami w typie ściennofilarowym o ograniczonej roli podziałów. We wnętrzu nawy
podział na przęsła uzyskiwano najczęściej przez stosowanie wydatnych filarów z nałożonymi lizenami lub
pilastrami albo zdwojonymi pilastrami toskańskimi, czasem przechodzącymi w partii sklepiennej w gurty
międzyprzęsłowe (il. 24). Jedynie ściany prezbiterium bywały zasadniczo pozbawione podziałów. Podział
horyzontalny operował impostami łuków arkadowych, głowicami pilastrów oraz belkowaniem, zaznaczo-
nym tylko na filarach bądź ciągłym, obiegającym nawę i urwanym najczęściej w partii czołowej prezbite-
rium. Zarówno prezbiterium, jak i korpus nawowy przesklepiano kolebkowo na gurtach z lunetami; czasami
stosowano sklepienia kolebkowo-krzyżowe o przęsłach zaznaczonych zdwojonymi gurtami. W lunetach przę-
seł, zarówno w nawie, jak i prezbiterium, umieszczane były prostokątne okna, zamknięte półkoliście lub
łukiem odcinkowym i obustronnie rozglifione. Fasada jednoosiowa i najczęściej jednokondygnacyjna, jak-
kolwiek dalej prosta, miała zaznaczone podziały pilastrami lub parami pilastrów toskańskich, na których
spoczywało belkowanie. Na osi fasady w jej górnej partii znajdowało się wysokie, prostokątne okno w ob-
ramieniu zamkniętym półkoliście, a po bokach płyciny na obrazy (il. 25). Poniżej znajdował się pojedynczy
prosty portal z przylegającą doń kwadratową kruchtą i prostokątnym otworem wejściowym na osi lub po
bokach. Zwieńczona była trójkątnym szczytem z niszami na obrazy. Podobnie rozwiązywano elewacje boczne,
zaznaczając podziały lizenami bądź pilastrami i rozbudowanym gzymsem; także elewację prezbiterium,
zwieńczoną trójkątnym szczytem, w którym również umieszczano płyciny arkadowe, przeznaczone na ma-
lowidła. Swoistą cechą reformacką były również zamknięte place przykościelne, usytuowane naprzeciw
głównego wejścia i obwiedzione murem, w którym od XVIII w. umieszczano kapliczki Drogi Krzyżowej.
Klasztory budowane w XVIII w. w pełni korzystały z wcześniejszych rozwiązań wypracowanych w po-
przednim stuleciu i tradycji budowlanej małopolskiej prowincji reformatów. Były więc nadal budynkami
ADAM JAN BŁACHUT, OFM
24. Projekt kościoła dla reformatów prowincji małopolskiej, przekrój podłużny, poł. XVIII w.
Archiwum Prowincji Franciszkanów-Reformatów w Krakowie. Fot. W. Kryński
odpowiednio dobieranych elementów dekoracji architektonicznej. Dlatego nowe kościoły reformackie, w po-
równaniu z XVII-wiecznymi, odznaczały się śmielszym użyciem elementów dekoracji architektonicznej
oraz większą swobodą w ich stosowaniu, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz.
Kościoły były budowlami w typie ściennofilarowym o ograniczonej roli podziałów. We wnętrzu nawy
podział na przęsła uzyskiwano najczęściej przez stosowanie wydatnych filarów z nałożonymi lizenami lub
pilastrami albo zdwojonymi pilastrami toskańskimi, czasem przechodzącymi w partii sklepiennej w gurty
międzyprzęsłowe (il. 24). Jedynie ściany prezbiterium bywały zasadniczo pozbawione podziałów. Podział
horyzontalny operował impostami łuków arkadowych, głowicami pilastrów oraz belkowaniem, zaznaczo-
nym tylko na filarach bądź ciągłym, obiegającym nawę i urwanym najczęściej w partii czołowej prezbite-
rium. Zarówno prezbiterium, jak i korpus nawowy przesklepiano kolebkowo na gurtach z lunetami; czasami
stosowano sklepienia kolebkowo-krzyżowe o przęsłach zaznaczonych zdwojonymi gurtami. W lunetach przę-
seł, zarówno w nawie, jak i prezbiterium, umieszczane były prostokątne okna, zamknięte półkoliście lub
łukiem odcinkowym i obustronnie rozglifione. Fasada jednoosiowa i najczęściej jednokondygnacyjna, jak-
kolwiek dalej prosta, miała zaznaczone podziały pilastrami lub parami pilastrów toskańskich, na których
spoczywało belkowanie. Na osi fasady w jej górnej partii znajdowało się wysokie, prostokątne okno w ob-
ramieniu zamkniętym półkoliście, a po bokach płyciny na obrazy (il. 25). Poniżej znajdował się pojedynczy
prosty portal z przylegającą doń kwadratową kruchtą i prostokątnym otworem wejściowym na osi lub po
bokach. Zwieńczona była trójkątnym szczytem z niszami na obrazy. Podobnie rozwiązywano elewacje boczne,
zaznaczając podziały lizenami bądź pilastrami i rozbudowanym gzymsem; także elewację prezbiterium,
zwieńczoną trójkątnym szczytem, w którym również umieszczano płyciny arkadowe, przeznaczone na ma-
lowidła. Swoistą cechą reformacką były również zamknięte place przykościelne, usytuowane naprzeciw
głównego wejścia i obwiedzione murem, w którym od XVIII w. umieszczano kapliczki Drogi Krzyżowej.
Klasztory budowane w XVIII w. w pełni korzystały z wcześniejszych rozwiązań wypracowanych w po-
przednim stuleciu i tradycji budowlanej małopolskiej prowincji reformatów. Były więc nadal budynkami