DOI Artikel:
Putkowska, Jolanta: Pałac Wielopolskich i Franciszka Ksawerego Branickiego przy Nowym Świecie w Warszawie w 2. połowie XVII i w XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14574#0264
252
JOLANTA PUTKOWSKA
... -
9. Warszawa, rezydencja Franciszka Ksawerego Branickiego, hetmana w. kor., pałac „większy", elewacja frontowa, po 1781 г..
projekt S.B. Zuga, Gabinet Rycin BUW, sygn. Inw. G.R. 2226 (Zb. Patka 45). Fot. T. Żółtowska-Huszcza
opracowaniu niezmieniona, tylko ze zmodernizowaną dekoracją, odpowiadającą elewacji ogrodowej39 i ele-
wacjom oficyn. Fasada pałacu „mniejszego", nadbudowanego, z dodaną oficyną od południa, otrzymała
nowe opracowanie.
Staranniej zaprojektowany dziedziniec przed pałacem „większym" pozostał paradnym, ważniejszym
(il. 8). Ujmowały go z trzech stron oficyny wzniesione przez P. Hiża i tylko północno-wschodnią, od ulicy,
nadbudowano o jedną kondygnację oraz powiększono w przyziemiu od strony bramy o półkolisty przedsio-
nek przed kordegardą. W północnej znacznie zmodernizowano wnętrze, usuwając z przyziemia pomieszcze-
nia mieszkalne. Przekształcając przyziemie tej oficyny, przesunięto korytarz od dziedzińca na drugą stronę,
wymieniono stare, proste, jednobiegowe schody prowadzące na piętro na dwie wygodne klatki schodowe,
zabiegowe powrotne - jedną opisaną powyżej, zaprojektowaną przy korpusie pałacu i drugą, gospodarczą,
wstawioną pomiędzy kuchnię a nową cukiernię. Cała dawna część kuchenna właściwie pozostała taka sama,
rozplanowana prawidłowo funkcjonalnie. Dwa duże piece chlebowe w piekarni zostawiono, wymieniono
tylko w głównym pomieszczeniu wielkie, otwarte, przyścienne palenisko z ogromnym okapem wyciągu
kominowego, podpartego dwoma słupami, na ustawioną na środku nowocześniejszą murowaną kuchnię
o dwóch dużych blatach. Na nową cukiernię składały się cztery pomieszczenia - główne, największe, gdzie
przygotowywano ciasta, desery i konfitury, drugie z piecem piekarniczym do ciast, oraz dwie sklepione
spiżarnie. Wejścia do tej oficyny S. B. Zug zmienił - wschodnie od strony dziedzińca przesunął do naroż-
nika, a w ścianie północnej do dwóch istniejących dodał jeszcze jedno naprzeciwko cukierni. We wnętrzach
zmieniono jeszcze tylko część oficyny przyulicznej po lewej stronie od wjazdu, jeden z segmentów wozow-
ni zamieniając zapewne na pomieszczenie dla gwardii hetmańskiej.
W jakim stopniu Zug przekształcił dziedziniec, trudno ocenić nie znając stanu przed modernizacją.
Wydaje się, że to właśnie on, a nie Piotr Hiż, wprowadził w dziedzińcu paradnym oś poprzeczną, akcento-
waną ozdobniejszym potraktowaniem partii środkowej elewacji piętrowej oficyny północnej i dając zapew-
ne taki sam wyróżnik na środku parterowej oficyny południowej60. Elewacja północnej oficyny, jedenasto-
^ Nie wiemy w jakim stopniu zostały zrealizowane projekty zmian elewacji frontowej pałacu ..większego" przedstawione
przez S.B. Zuga na dwóch planszach, GR BUW, sygn. Inw. G.R. 2226 (Zb. Patka 45) i 2242 (Zb. Patka 46). Na pewno me dodano
na osi portyku kolumnowego proponowanego przez architekta w obu wersjach, ponieważ gdyby był wykonany, zadokumentowałby
go autor schematu wykonanego jako załącznik do opisu z 1790 г., w którym bardzo dokładnie zaznaczył wszystkie inne kolumny
- dekorujące ryzalit z wielką salą od ogrodu i bibliotekę. Dotychczas nie jest znany widok pałacu od dziedzińca po przebudowie
przeprowadzonej przez F.K. Branickiego.
60 Jak wyglądała na początku XIX w. elewacja „prawego skrzydła od dziedzińca" wiemy z przerysu pomiaru ze Zbiorów
Biblioteki Ordynacji Zamojskich wykonanego przez arch. Antoniego Karczewskiego w 1938 г.. przechowywanego w ZAP PW.
JOLANTA PUTKOWSKA
... -
9. Warszawa, rezydencja Franciszka Ksawerego Branickiego, hetmana w. kor., pałac „większy", elewacja frontowa, po 1781 г..
projekt S.B. Zuga, Gabinet Rycin BUW, sygn. Inw. G.R. 2226 (Zb. Patka 45). Fot. T. Żółtowska-Huszcza
opracowaniu niezmieniona, tylko ze zmodernizowaną dekoracją, odpowiadającą elewacji ogrodowej39 i ele-
wacjom oficyn. Fasada pałacu „mniejszego", nadbudowanego, z dodaną oficyną od południa, otrzymała
nowe opracowanie.
Staranniej zaprojektowany dziedziniec przed pałacem „większym" pozostał paradnym, ważniejszym
(il. 8). Ujmowały go z trzech stron oficyny wzniesione przez P. Hiża i tylko północno-wschodnią, od ulicy,
nadbudowano o jedną kondygnację oraz powiększono w przyziemiu od strony bramy o półkolisty przedsio-
nek przed kordegardą. W północnej znacznie zmodernizowano wnętrze, usuwając z przyziemia pomieszcze-
nia mieszkalne. Przekształcając przyziemie tej oficyny, przesunięto korytarz od dziedzińca na drugą stronę,
wymieniono stare, proste, jednobiegowe schody prowadzące na piętro na dwie wygodne klatki schodowe,
zabiegowe powrotne - jedną opisaną powyżej, zaprojektowaną przy korpusie pałacu i drugą, gospodarczą,
wstawioną pomiędzy kuchnię a nową cukiernię. Cała dawna część kuchenna właściwie pozostała taka sama,
rozplanowana prawidłowo funkcjonalnie. Dwa duże piece chlebowe w piekarni zostawiono, wymieniono
tylko w głównym pomieszczeniu wielkie, otwarte, przyścienne palenisko z ogromnym okapem wyciągu
kominowego, podpartego dwoma słupami, na ustawioną na środku nowocześniejszą murowaną kuchnię
o dwóch dużych blatach. Na nową cukiernię składały się cztery pomieszczenia - główne, największe, gdzie
przygotowywano ciasta, desery i konfitury, drugie z piecem piekarniczym do ciast, oraz dwie sklepione
spiżarnie. Wejścia do tej oficyny S. B. Zug zmienił - wschodnie od strony dziedzińca przesunął do naroż-
nika, a w ścianie północnej do dwóch istniejących dodał jeszcze jedno naprzeciwko cukierni. We wnętrzach
zmieniono jeszcze tylko część oficyny przyulicznej po lewej stronie od wjazdu, jeden z segmentów wozow-
ni zamieniając zapewne na pomieszczenie dla gwardii hetmańskiej.
W jakim stopniu Zug przekształcił dziedziniec, trudno ocenić nie znając stanu przed modernizacją.
Wydaje się, że to właśnie on, a nie Piotr Hiż, wprowadził w dziedzińcu paradnym oś poprzeczną, akcento-
waną ozdobniejszym potraktowaniem partii środkowej elewacji piętrowej oficyny północnej i dając zapew-
ne taki sam wyróżnik na środku parterowej oficyny południowej60. Elewacja północnej oficyny, jedenasto-
^ Nie wiemy w jakim stopniu zostały zrealizowane projekty zmian elewacji frontowej pałacu ..większego" przedstawione
przez S.B. Zuga na dwóch planszach, GR BUW, sygn. Inw. G.R. 2226 (Zb. Patka 45) i 2242 (Zb. Patka 46). Na pewno me dodano
na osi portyku kolumnowego proponowanego przez architekta w obu wersjach, ponieważ gdyby był wykonany, zadokumentowałby
go autor schematu wykonanego jako załącznik do opisu z 1790 г., w którym bardzo dokładnie zaznaczył wszystkie inne kolumny
- dekorujące ryzalit z wielką salą od ogrodu i bibliotekę. Dotychczas nie jest znany widok pałacu od dziedzińca po przebudowie
przeprowadzonej przez F.K. Branickiego.
60 Jak wyglądała na początku XIX w. elewacja „prawego skrzydła od dziedzińca" wiemy z przerysu pomiaru ze Zbiorów
Biblioteki Ordynacji Zamojskich wykonanego przez arch. Antoniego Karczewskiego w 1938 г.. przechowywanego w ZAP PW.