DOI Artikel:
Lubiak, Jarosław: Dekonstruowanie kadru: użytek fotografii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0082
76 JAROSŁAW LUBIAK
pod postacią zdjęcia, wcielając się w fotograficzne widziadło. Nie jest też widmem tego, co ma nadejść (nie
wywołuje jakiegoś wydarzenia przyszłego). Przekracza zatem tryby widmowości - jest widmem tego, czego
nie ma, nie było i nie będzie. Odwołując do sformułowania Libeskinda można powiedzieć, że fotografia staje
się widmem „śladów nienarodzonych", czyli śladów tych, którzy nie mogli i nigdy nie będą mogli się poja-
wić; to ich nieobecność określa pustkę41. Fotografia staje się zatem widmem tego, co na skutek zagłady nie
uobecniło się. Ze względu na to, że nie zostało to utracone (nie można wszak utracić czegoś, czego nie ma),
fotografia nie funkcjonuje tu jako fetysz, nie zastępuje utraconego obiektu, chroniąc przed skutkami straty.
Przeciwnie, kadrowanie, obramianie nie służy tu fetyszystycznej kompensacji, lecz konfrontacji z pustką,
której nie można ani zastąpić jakimś przedmiotem częściowym i z którą nie można się pogodzić (skoro nie
jest ona utratą czegoś obecnego, lecz permanentną nieobecnością). Ale jednocześnie kadrowanie czy obra-
mianie uwalnia nadwyżkę, wyzwala energię. Mimo że projekt jest czystą dokumentacją materialnych śladów
i jednocześnie dokumentacją niematerialnej pustki, to Piluk bardzo starannie tworzy zdjęcia, starannie zdej-
muje kadry (czy też zakłada obramienia), co często skutkuje ich paradoksalną fotogenicznością. Ta fotoge-
niczność służy ożywieniu pamięci, fotograficzne widma mają swoim światłem zapisać pamięć. Fotografia,
pismo światła, staje się widmografią pamięci, wpisuje w nią widmo, które powinno ją stale nawiedzać, gdyż
tylko wtedy może zrodzić się nadzieja. Tylko wtedy może nadejść „świt nowego poranka", do którego - zda-
niem Libeskinda - praca pamięci zawsze powinna prowadzić42.
Wbrew wezwaniu Latoura nie chodziłoby zatem o to, czy poddawać się obrazowym przepływom, czy
kaskadom, nie chodziłoby o wykroczenie poza ikonoklincz. Chodziłoby raczej o to, aby rzucić widziadła
przeciw widziadłom w taki sposób, żeby ikonoklincz stał się jeszcze bardziej zacięty, lecz niejako konwul-
sja ikonolatrii i ikonoklazmu, lecz jako zwarcie uwolnionych widm.
DECONSTRUCTING THE FRAME: THE USES OF PHOTOGRAPHY
Abstract
The concept of iconoclash proposed by Bruno Latour aims at critical récognition of reciprocal interconnection between icono-
latry and iconoclasm as a basie factor in the image wars. This récognition allows him to formulate a project of transcending beyond
the permanent iconoclash that has determined the run of history. Transgression is possible, according to Latour, only through radical
redéfinition of the image, through absolute prohibition of freeze-framing the image. Thanks to that an icon, idol or fetish - crucial
factors in any iconoclash - are replaced by unlimited flow of images. It raises the question of photography that, as Christian Metz
shows, shares many features with fetish and fetishism. It seems, however, that amnesia of unlimited flows is not a correct reply to
melancholie or nostalgie cathexis of photography as fetish. Referring to Jacques Derrida's notion of parergon, logie of supplément,
concept of spectrality one may say that deconstruction of the frame (that is deconstruction of the opposition between the fetish and
unlimited flow) is what may turn fetishism of photography into affirmative anamnesis, créative "work of memory".
Jarosław Lubiak
Idem, Traces of the Unhorn, College of Architecture and Urban Planning, University of Michigan, Ann Arbor 1995.
Idem, Raclix-matrix, Prestel, Munich-New York 1997, s. 102.
pod postacią zdjęcia, wcielając się w fotograficzne widziadło. Nie jest też widmem tego, co ma nadejść (nie
wywołuje jakiegoś wydarzenia przyszłego). Przekracza zatem tryby widmowości - jest widmem tego, czego
nie ma, nie było i nie będzie. Odwołując do sformułowania Libeskinda można powiedzieć, że fotografia staje
się widmem „śladów nienarodzonych", czyli śladów tych, którzy nie mogli i nigdy nie będą mogli się poja-
wić; to ich nieobecność określa pustkę41. Fotografia staje się zatem widmem tego, co na skutek zagłady nie
uobecniło się. Ze względu na to, że nie zostało to utracone (nie można wszak utracić czegoś, czego nie ma),
fotografia nie funkcjonuje tu jako fetysz, nie zastępuje utraconego obiektu, chroniąc przed skutkami straty.
Przeciwnie, kadrowanie, obramianie nie służy tu fetyszystycznej kompensacji, lecz konfrontacji z pustką,
której nie można ani zastąpić jakimś przedmiotem częściowym i z którą nie można się pogodzić (skoro nie
jest ona utratą czegoś obecnego, lecz permanentną nieobecnością). Ale jednocześnie kadrowanie czy obra-
mianie uwalnia nadwyżkę, wyzwala energię. Mimo że projekt jest czystą dokumentacją materialnych śladów
i jednocześnie dokumentacją niematerialnej pustki, to Piluk bardzo starannie tworzy zdjęcia, starannie zdej-
muje kadry (czy też zakłada obramienia), co często skutkuje ich paradoksalną fotogenicznością. Ta fotoge-
niczność służy ożywieniu pamięci, fotograficzne widma mają swoim światłem zapisać pamięć. Fotografia,
pismo światła, staje się widmografią pamięci, wpisuje w nią widmo, które powinno ją stale nawiedzać, gdyż
tylko wtedy może zrodzić się nadzieja. Tylko wtedy może nadejść „świt nowego poranka", do którego - zda-
niem Libeskinda - praca pamięci zawsze powinna prowadzić42.
Wbrew wezwaniu Latoura nie chodziłoby zatem o to, czy poddawać się obrazowym przepływom, czy
kaskadom, nie chodziłoby o wykroczenie poza ikonoklincz. Chodziłoby raczej o to, aby rzucić widziadła
przeciw widziadłom w taki sposób, żeby ikonoklincz stał się jeszcze bardziej zacięty, lecz niejako konwul-
sja ikonolatrii i ikonoklazmu, lecz jako zwarcie uwolnionych widm.
DECONSTRUCTING THE FRAME: THE USES OF PHOTOGRAPHY
Abstract
The concept of iconoclash proposed by Bruno Latour aims at critical récognition of reciprocal interconnection between icono-
latry and iconoclasm as a basie factor in the image wars. This récognition allows him to formulate a project of transcending beyond
the permanent iconoclash that has determined the run of history. Transgression is possible, according to Latour, only through radical
redéfinition of the image, through absolute prohibition of freeze-framing the image. Thanks to that an icon, idol or fetish - crucial
factors in any iconoclash - are replaced by unlimited flow of images. It raises the question of photography that, as Christian Metz
shows, shares many features with fetish and fetishism. It seems, however, that amnesia of unlimited flows is not a correct reply to
melancholie or nostalgie cathexis of photography as fetish. Referring to Jacques Derrida's notion of parergon, logie of supplément,
concept of spectrality one may say that deconstruction of the frame (that is deconstruction of the opposition between the fetish and
unlimited flow) is what may turn fetishism of photography into affirmative anamnesis, créative "work of memory".
Jarosław Lubiak
Idem, Traces of the Unhorn, College of Architecture and Urban Planning, University of Michigan, Ann Arbor 1995.
Idem, Raclix-matrix, Prestel, Munich-New York 1997, s. 102.