Rocznik Historii Sztuki (31.2006)

Rocznik Historii Sztuki, tom XXXI
Wydawnictwo Neriton, 2006

MAGDALENA MLECZKO
UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA

FOTOGRAFIA FOTOGENICZNA WOBEC TRADYCJI.
TWÓRCZOŚĆ BOGDANA KONOPKI

Mianem fotografii fotogenicznej (termin zaproponowany przez Andrzeja Saja) określa się fotografię
czystą, źródłową, autonomiczną wobec innych metod reprezentacji, rezygnującą z manipulacji negatywowo-
-pozytywowych, czarno-białą, skłaniającą się ku subiektywności i bezpośredniości. Taka fotografia może
być ujęta szerzej jako zjawisko wpisane w tradycję i historię fotografii. Niniejszy tekst traktuje natomiast

0 fotografii fotogenicznej rozumianej jako zjawisko historyczne powstałe w początkach lat 80. XX w. i jako
nurt w obrębie polskiej fotografii. Był on prezentowany na najważniejszych wystawach zbiorowych i wielu
indywidualnych ostatniego dziesięciolecia minionego wieku.

Celem poprzedzonych krótkim zarysem historycznym analiz jest prezentacja fragmentu twórczości jed-
nego z przedstawicieli nurtu fotogenicznego, tworzącego dziś we Francji Bogdana Konopki (ur. 1953). Po-
służą one także do rozważań poświęconych tradycji, z której twórczo czerpie fotografia fotogeniczna.

Andrzej Saj, kreśląc genezę i rozwój fotografii elementarnej i fotogenicznej sięgnął do lat 70. XX w.

1 kryzysu myśli konceptualnej w awangardowej sztuce polskiej1. Warto uzupełnić tę konstatację o czynniki
należące do dziedziny samej fotografii, które uwarunkowały rysujący się od początku lat 80. powrót do fo-
tografii subiektywnej, estetyzującej, nazwanej później przez Saja fotogeniczną - czynniki o tyle ważne, że
nurt fotografii fotogenicznej wyrasta z poszukiwania cech specyficznych, esencjonalnych dla tego
medium.

Wydaje się, że narodziny tego nurtu były odpowiedzią na nieobecność w Polsce właśnie fotografii „fo-
tograficznej". Fotografia polska tamtych lat, mówiąc w dużym uproszczeniu, funkcjonowała zasadniczo
w dwóch obszarach: fotografii artystycznej obecnej na „salonach", którą można określić mianem „artystow-
skiej", oraz tej, która używana była jako tworzywo w rozmaitych realizacjach, przez co specyfika tego
medium została zatarta - przede wszystkim w twórczości fotomedialnej. Tradycje polskiej fotografii arty-
stycznej, zdominowanej w okresie międzywojennym przez piktorializm nazwany przez Urszulę Czartoryską
„pseudoimpresjonizmem"2 wikłały natomiast fotografię w zależność od malarstwa.

Pierwsze wystawy prezentujące fotografię czystą pojawiły się na początku lat 80. we Wrocławiu w ga-
lerii Foto-Medium-Art (F-M-A) kierowanej przez Jerzego Olka. W tym okresie prezentowano tam, obok
twórczości polskich artystów (m.in. Bogdana Konopki, Andrzeja J. Lecha, Wojciecha Zawadzkiego) także
Jaroslava Beneśa czy Jana Svobodę. W 1985 r. pojawiły się rozbieżności w rozumieniu programu fotografii
elementarnej. Zerwali z nim wtedy Bogdan Konopka, rok później Andrzej J. Lech, a potem stopniowo po-
zostali inicjatorzy ruchu.

A. S aj, Fotografia czysta we Wrocławiu - parę faktów (lata 80. i 90.), [w:] Fotografia we Wrocławiu 1945-1997, red.
Z. H ar asy m, Związek Polskich Artystów Fotografików, Okręg Dolnośląski, Wrocław 1997, s. 61-62.

2 U. Czartoryska, Przygody plastyczne fotografii, wyd. 2, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002, s. 30.