Rocznik Historii Sztuki (31.2006)

SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI
KOMITETU NAUK O SZTUCE POLSKIEJ AKADEMII NAUK
OD CZERWCA 2005 DO CZERWCA 2006 ROKU

W okresie od czerwca 2005 do czerwca 2006 r. w Instytucie Sztuki PAN odbyły się cztery zebrania
plenarne Komitetu.

Posiedzenie w dn. 18 listopada 2005 r. otworzył Przewodniczący Komitetu, prof. Juliusz A. Chrościcki.
Poinformował obecnych o niedawnej śmierci prof. Andrzeja Ryszkiewicza, wieloletniego członka Komitetu,
i przypomniał jego zasługi dla polskiej historii sztuki. Pamięć Zmarłego uczczono minutą ciszy. Następnie
prof. Chrościcki przedstawił obecnym zaproszonego do wygłoszenia referatu prelegenta, dr. Jerzego Ilkosza,
dyrektora Muzeum Architektury we Wrocławiu. Dr Ilkosz wygłosił referat „Architektura dla mas. Hala
Ludowa we Wrocławiu", który stanowił skrót jego wieloletnich zainteresowań i badań nad budowlą, uwień-
czonych opublikowaniem książki (także w wydaniu niemieckim). W uwagach wstępnych prelegent ukazał
kontekst nowych wyzwań dla architektury, jakie przyniósł przełom wieków XIX i XX oraz wielki rozwój
metropolii europejskich. Przedstawił biogram projektanta hali, architekta Маха Berga, którego twórczość,
obok działalności Hansa Poelziga, wniosła pierwsze dzieła modernizmu i ekspresjonizmu we Wrocławiu.
Hala Stulecia (obecnie Ludowa), zbudowana w latach 1910-1913, wcielała nowe idee architektoniczne bu-
dowli publicznej służącej imprezom masowym (koncerty, przedstawienia teatralne) - „Domu demokracji",
charakteryzując się dialektyką nowoczesności i tradycji. Prelegent podkreślił najistotniejsze elementy kon-
cepcji - wyeksponowanie nagiej konstrukcji i manifestowanie „szczerości materiału", odwołania do propor-
cji muzycznych, koncepcji syntezy sztuk, roli szklanej architektury. To pierwsze w pełni dojrzałe dzieło
ekspresjonizmu (choć projekt dekoracji wnętrza nie został całkowicie zrealizowany), miało znaczący wpływ
na twórczość innych architektów, przede wszystkim Poelziga. W żywej dyskusji zauważono odniesienia Hali
do muzycznych proporcji (prof. Mossakowski, prof. Stęszewski, prof. Kowalczyk, prof. Chechlińska). Wska-
zano też nawiązania do tradycji (fascynację gotykiem - prof. Bania; rolę antyku - prof. Kowalczyk). Za-
uważono także rolę liberalnego środowiska intelektualnego Wrocławia oraz Wiednia i Berlina dla koncepcji
Berga (prof. Chrościcki). Prof. Chyła nawiązał do idei demokracji i wspólnotowości wyrażonych w sztuce
totalnej i sztuce masowej. Wreszcie prof. Mossakowski podkreślił obiektywny („nieuprzedzony") sposób
zajmowania się sztuką Śląska prezentowany przez prelegenta.

Przechodząc do spraw bieżących prof. Chrościcki poinformował o terminie przedstawiania propozycji
do Nagrody Ministra Nauki i Informatyzacji, proponując tu publikację Jana K. Ostrowskiego i Jerzego Pe-
trusa Podhorce. Dzieje wnętrz pałacowych i galerii obrazów. Poprosił też o przesyłanie na adres Komitetu
wniosków w sprawie nowelizacji systemu ochrony zabytków, co znalazło poparcie w gronie konserwatorów
(prof. Szmelter) oraz muzykologów (prof. Poniatowska - konieczność zabezpieczenia zabytków związanych
z Chopinem).

Kolejne zebranie odbyło się w dn. 24 lutego 2006 r. Obok członków Komitetu wzięło w nim udział
dziewięcioro gości, przedstawicieli środowisk akademickich (dyrekcji instytutów i kierowników katedr z ca-
łego kraju) zaproszonych do dyskusji nad tokiem studiów w dyscyplinach nauki, które reprezentuje Komitet.