Rocznik Historii Sztuki (31.2006)

86

ALEKSANDRA MKLBI-C'HOWSKA-LUTY

6. Grób Chrystusa: przedsionek, fotografia z Albumu Orbis II
Norwida, Biblioteka Narodowa, Zbiory Ikonograficzne, sygn. 1592,

repr. z archiwum autorki

było wówczas sprawą oczywistą, niemniej jednak była ona nieocenioną pomocą warsztatową dla artystów
gromadzących dokumentację do swoich obrazów. W ostatnich dekadach XIX w. doceniono już wyróżniki
jej artyzmu. W Polsce Stanisław Witkiewicz „uważał aparat fotograficzny - podobnie jak pędzel i farby - za
techniczne narzędzie służące do tworzenia dzieła sztuki. Fotografa zaś podniósł do rangi artysty, ujawniającego
swą indywidualność w wyborze motywu z natury, w kształtowaniu kompozycji i operowaniu światłocieniem,
w kreowaniu, podobnie jak malarz, wizji świata"39. Wkrótce fotografia wkroczyła również w nowe obszary,
stała się cennym instrumentem poznawczym w różnych dziedzinach życia i podstawą sztuki filmowej.
Norwid doszukiwał się w niej głębszych znaczeń i treści, pomijając to, co powierzchowne. Traktował ją jak
cenne medium służące zachowaniu pamięci i w pewien sposób „wpływające na sztukę", jednak nigdy nie
zrównał jej zalet i pożytków z etosem sztuki wysokiej - z duchowym aktem twórczym i wewnętrznym
przeżyciem artysty, które zawsze lokował w najwyższych rejestrach, bowiem

Pisać można tylko procent od życia i czynów.
Malować - tylko procent od uczucia kontemplacji.
Rzeźbić - tylko procent od historii40.

W późniejszym okresie życia raz jeszcze potwierdził tę swoją prawdę: „Prawdziwych szkiców robić
nie można umyślnie, one się same narzucają. Odpycha się je piórem lub ołówkiem i zostaje ślad, notatka,

M. O 1 s z a n i с с к a, Dziwny człowiek {O Stanisławie Witkiewiczu), Kraków 1984, s. 186; Sztuka fotografii. Portret, pejzaż,
reportaż w fotografii polskiej XIX wieku. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie, oprać. D. Ja с ki e w i с z, wstępy
M. Ol szaniec к a i D. Jackiewicz, Warszawa 1990, s. nlb. [1-4J.
40 List do Marii Trębickiej z 29 VII 1857, Paryż, Pwsz., t. 8, s. 314.