DOI Artikel:
Szymanowicz, Maciej: Pomiędzy fotografią a malarstwem: o współpracy Jana Bułhaka z Ferdynandem Ruszczycem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0126
120
MAC'IIJ SZYMANOWK'Z
3. F. Ruszczyć, Zaułek Bernardyński w Wilnie, rysunek, 1906, 4. J. Bułhak, Zaułek Bernardyński, z kolekcji „Wilno", brom,
Ferdynand Ruszczyć. Życie i dzieło, Wilno 1939, s. 142 1912-1919, Biblioteka Instytutu Historii Sztuki UAM
numentalnej przyczyny żywe i konieczności bezpośrednie wypływające z duszy narodu i z ducha dziejów,
ucieleśnienie wielkich uczuć i pragnień, krzepnięcie obyczaju w tradycję, a tradycji - w święte księgi naro-
dowej męki, cnoty i chwały. Z nabożnym rozradowaniem odnajdowałem te nici niewidzialne, a takie mocne
z chwilą ich uświadomienia, nici wiążące żywoty jednostek z całą przeszłością narodu, nici tęczowe i zło-
ciste, albo żałobne i krwią ociekłe, wszystkie wyprzędzone na czarodziejskim warsztacie sztuki, ale przedtem
wysnute z najtajniejszych pokładów sumienia"27.
Bułhak swoją wileńską działalność rozpoczął między innymi od fotografowania zaułków28. Doskona-
łego materiału porównawczego dostarczają zdjęcia Zaułka Bernardyńskiego, wykonane na podstawie rysunku
Ferdynanda Ruszczyca z 1906 r. (il. 3-4). W kontekście „związków międzyobrazowych" najważniejszy w ry-
sunku Ruszczyca dla naszych rozważań jest sposób budowania przestrzeni, wykorzystywany w wielu zdję-
ciach Bułhaka. Ruszczyć w swym rysunku, aby stworzyć sugestię głębi, posłużył się układem kulisowym,
polegającym na zgrupowaniu przy lewym i prawym brzegu pola obrazowego pierwszoplanowych elementów
kompozycji, złożonych z równoległych elewacji kamienic. Wrażenie głębi w rysunku potęgowane jest spi-
ralnym „ruchem" brukowanej drogi w dolnej części pola obrazowego oraz w lewym górnym narożniku kom-
pozycji przez łukowate wygięcie gzymsu zmierzającego - tak jak droga - ku środkowi obrazu, który pełni
tu dwojaką rolę: centrum optycznego i geometrycznego, co wzmaga wrażenie dośrodkowości kompozycji.
Rysunek Ruszczyca jest więc wysublimowanym studium przestrzeni. Bułhak musiał dostrzegać te
zalety, skoro poświęcił im tak wiele czasu i rozpoczął swoją pracę w Wilnie między innymi od studiów nad
tym rysunkiem. Skupił się jednak tylko na niektórych jego aspektach, zachowując ogólną kompozycję obrazu.
Fotografie Bułhaka mają inny układ ciążenia mas i nie wykazują równowagi pomiędzy lewą a prawą oraz
górną a dolną częścią pola obrazowego. W pierwszym przypadku wynika to z wprowadzenia wyraźnej do-
minacji bryły budynku zajmującego lewą część pola obrazowego. W drugim - z rezygnacji z równowagi
В u ł h a k, Wiek męski..., s. 138-139.
Pisałem o tym w artykule: O Bułhaku, Ruszczycu i Wilnie, „Pismo Artystyczne Format", 2000, 37, s. 83-85.
MAC'IIJ SZYMANOWK'Z
3. F. Ruszczyć, Zaułek Bernardyński w Wilnie, rysunek, 1906, 4. J. Bułhak, Zaułek Bernardyński, z kolekcji „Wilno", brom,
Ferdynand Ruszczyć. Życie i dzieło, Wilno 1939, s. 142 1912-1919, Biblioteka Instytutu Historii Sztuki UAM
numentalnej przyczyny żywe i konieczności bezpośrednie wypływające z duszy narodu i z ducha dziejów,
ucieleśnienie wielkich uczuć i pragnień, krzepnięcie obyczaju w tradycję, a tradycji - w święte księgi naro-
dowej męki, cnoty i chwały. Z nabożnym rozradowaniem odnajdowałem te nici niewidzialne, a takie mocne
z chwilą ich uświadomienia, nici wiążące żywoty jednostek z całą przeszłością narodu, nici tęczowe i zło-
ciste, albo żałobne i krwią ociekłe, wszystkie wyprzędzone na czarodziejskim warsztacie sztuki, ale przedtem
wysnute z najtajniejszych pokładów sumienia"27.
Bułhak swoją wileńską działalność rozpoczął między innymi od fotografowania zaułków28. Doskona-
łego materiału porównawczego dostarczają zdjęcia Zaułka Bernardyńskiego, wykonane na podstawie rysunku
Ferdynanda Ruszczyca z 1906 r. (il. 3-4). W kontekście „związków międzyobrazowych" najważniejszy w ry-
sunku Ruszczyca dla naszych rozważań jest sposób budowania przestrzeni, wykorzystywany w wielu zdję-
ciach Bułhaka. Ruszczyć w swym rysunku, aby stworzyć sugestię głębi, posłużył się układem kulisowym,
polegającym na zgrupowaniu przy lewym i prawym brzegu pola obrazowego pierwszoplanowych elementów
kompozycji, złożonych z równoległych elewacji kamienic. Wrażenie głębi w rysunku potęgowane jest spi-
ralnym „ruchem" brukowanej drogi w dolnej części pola obrazowego oraz w lewym górnym narożniku kom-
pozycji przez łukowate wygięcie gzymsu zmierzającego - tak jak droga - ku środkowi obrazu, który pełni
tu dwojaką rolę: centrum optycznego i geometrycznego, co wzmaga wrażenie dośrodkowości kompozycji.
Rysunek Ruszczyca jest więc wysublimowanym studium przestrzeni. Bułhak musiał dostrzegać te
zalety, skoro poświęcił im tak wiele czasu i rozpoczął swoją pracę w Wilnie między innymi od studiów nad
tym rysunkiem. Skupił się jednak tylko na niektórych jego aspektach, zachowując ogólną kompozycję obrazu.
Fotografie Bułhaka mają inny układ ciążenia mas i nie wykazują równowagi pomiędzy lewą a prawą oraz
górną a dolną częścią pola obrazowego. W pierwszym przypadku wynika to z wprowadzenia wyraźnej do-
minacji bryły budynku zajmującego lewą część pola obrazowego. W drugim - z rezygnacji z równowagi
В u ł h a k, Wiek męski..., s. 138-139.
Pisałem o tym w artykule: O Bułhaku, Ruszczycu i Wilnie, „Pismo Artystyczne Format", 2000, 37, s. 83-85.