DOI Artikel:
Szymanowicz, Maciej: Pomiędzy fotografią a malarstwem: o współpracy Jana Bułhaka z Ferdynandem Ruszczycem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0127
POMIĘDZY FOTOGRAFIĄ A MALARSTWFM
121
5. F. Ruszczyć, Zaułek Skopówka w Wilnie, rysunek, 1909, 6. J. Bułhak, Zaułek Skopówka, z kolekcji „Wilno", brom,
Muzeum Narodowe w Warszawie 1912-1919
pomiędzy strefą nieba i bruku. W zdjęciach Bułhaka powierzchnia nieba zdecydowanie dominuje nad dolną
partią bruku, która dodatkowo została rozczłonkowana cieniem. Wprowadzenie ukośnego cienia sugeruje
dystans, ale też eksponuje bryły budynków znajdujących się w centrum i po lewej stronie kompozycji. Taki
sposób dzielenia przestrzeni cieniem, który jednocześnie ma za zadanie hierarchizowanie motywów w obra-
zie, znajdzie stałe miejsce w fotografiach Bułhaka posługujących się zaczerpniętym od Ruszczyca układem
kulisowym. Bułhakowskie fotografie Zaułka Bernardyńskiego są ciekawym przykładem ukazującym kształ-
towanie się stosunku fotografa do architektury, w którym stara się maksymalnie wyzyskać doświadczenia
płynące z ruszczycowskich rysunków oraz swoich wcześniejszych prac pejzażowych (użycie silnie rozbu-
dowanego światłocienia).
Zdjęcia zaułków stanowiły etap przejściowy pomiędzy fotografiami pejzażowymi a motywami miej-
skimi, o czym Bułhak pisał po latach: „Profile starych ulic wileńskich nie mają sztywnego kratkowania, tak
obcego charakterowi słowiańskiemu, i swymi łagodnymi krzywiznami i wygięciami łudząco przypominają
wiejskie drogi i ścieżki. Odczuwa się w nich działanie tych samych warunków życia, jakim podlega wieś"29.
Fotografie zaułków zatem pozostają w ścisłej relacji z wcześniej przy wołaną kategorią swojskości. Tezę taką
potwierdza inna wypowiedź Bułhaka: „Chcę spojrzeć na Wilno oczyma pejzażysty i wieśniaka, chcę poprzez
jego miejskie pozory dotrzeć do pierwiastków zasadniczych, do tonu duchowego Wilna i ukazać prawdziwe
jego oblicze, wiejskie i sielskie"30.
Bułhak w podobny sposób podjął studia nad innymi rysunkami Ruszczyca: Zaułek Skopówka z 1909 г.,
Zaułek Wileński z 1900 r. oraz nokturnem przedstawiającym Zaułek Bernardyński z 1907 r. (il. 5-10).
Powstaje pytanie o sens studiów nad rysunkami. Zwracająca uwagę w tych zdjęciach swoboda w prze-
kształcaniu kompozycji Ruszczyca, uzyskana dzięki wprowadzeniu do niej akcentowanych cieniem płasz-
czyzn (nieobecnych na rysunkach), łączy się z jednym z ważniejszych elementów estetycznej doktryny
J. Bułhak, Wędrówki fotografa w słowie i obrazie. Pejzaż Wilna, Wilno 1936, s. 50.
Ibidem^ s. 8.
121
5. F. Ruszczyć, Zaułek Skopówka w Wilnie, rysunek, 1909, 6. J. Bułhak, Zaułek Skopówka, z kolekcji „Wilno", brom,
Muzeum Narodowe w Warszawie 1912-1919
pomiędzy strefą nieba i bruku. W zdjęciach Bułhaka powierzchnia nieba zdecydowanie dominuje nad dolną
partią bruku, która dodatkowo została rozczłonkowana cieniem. Wprowadzenie ukośnego cienia sugeruje
dystans, ale też eksponuje bryły budynków znajdujących się w centrum i po lewej stronie kompozycji. Taki
sposób dzielenia przestrzeni cieniem, który jednocześnie ma za zadanie hierarchizowanie motywów w obra-
zie, znajdzie stałe miejsce w fotografiach Bułhaka posługujących się zaczerpniętym od Ruszczyca układem
kulisowym. Bułhakowskie fotografie Zaułka Bernardyńskiego są ciekawym przykładem ukazującym kształ-
towanie się stosunku fotografa do architektury, w którym stara się maksymalnie wyzyskać doświadczenia
płynące z ruszczycowskich rysunków oraz swoich wcześniejszych prac pejzażowych (użycie silnie rozbu-
dowanego światłocienia).
Zdjęcia zaułków stanowiły etap przejściowy pomiędzy fotografiami pejzażowymi a motywami miej-
skimi, o czym Bułhak pisał po latach: „Profile starych ulic wileńskich nie mają sztywnego kratkowania, tak
obcego charakterowi słowiańskiemu, i swymi łagodnymi krzywiznami i wygięciami łudząco przypominają
wiejskie drogi i ścieżki. Odczuwa się w nich działanie tych samych warunków życia, jakim podlega wieś"29.
Fotografie zaułków zatem pozostają w ścisłej relacji z wcześniej przy wołaną kategorią swojskości. Tezę taką
potwierdza inna wypowiedź Bułhaka: „Chcę spojrzeć na Wilno oczyma pejzażysty i wieśniaka, chcę poprzez
jego miejskie pozory dotrzeć do pierwiastków zasadniczych, do tonu duchowego Wilna i ukazać prawdziwe
jego oblicze, wiejskie i sielskie"30.
Bułhak w podobny sposób podjął studia nad innymi rysunkami Ruszczyca: Zaułek Skopówka z 1909 г.,
Zaułek Wileński z 1900 r. oraz nokturnem przedstawiającym Zaułek Bernardyński z 1907 r. (il. 5-10).
Powstaje pytanie o sens studiów nad rysunkami. Zwracająca uwagę w tych zdjęciach swoboda w prze-
kształcaniu kompozycji Ruszczyca, uzyskana dzięki wprowadzeniu do niej akcentowanych cieniem płasz-
czyzn (nieobecnych na rysunkach), łączy się z jednym z ważniejszych elementów estetycznej doktryny
J. Bułhak, Wędrówki fotografa w słowie i obrazie. Pejzaż Wilna, Wilno 1936, s. 50.
Ibidem^ s. 8.