DOI Artikel:
Szymanowicz, Maciej: Pomiędzy fotografią a malarstwem: o współpracy Jana Bułhaka z Ferdynandem Ruszczycem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0128
122
MACIEJ SZYMANOWICZ
7. F. Ruszczyć, Zaułek Wileński, rysunek, 1900, 8. J. Bułhak, Zaułek Wileński, z kolekcji „Wilno", brom,
Muzeum Narodowe w Warszawie 1912-1919, Biblioteka Instytutu Historii Sztuki U AM
Bułhaka. Chodzi tu o dokonane przez niego rozróżnienie elementów rysunkowych i malarskich w zdjęciu31.
Linii, która w rysunkach Ruszczyca stanowi podstawowy element konstrukcyjny, Bułhak przypisał znacze-
nie rysunkowe, jako tej, która warunkowana jest przez rzeczywistość (stosuje się to w odniesieniu do kon-
turów danego przedstawienia), i na którą nie mamy wpływu. Interpretacja linii ograniczała się dla Bułhaka
do możliwości sterowania jej układem w kompozycji, w przypadku zdjęć zaułków zarys konturowy, a więc
też kompozycyjny, był ściśle przejęty od Ruszcyca. Bułhak wartości malarskie przypisał natomiast plamie
(tu wydobytej przede wszystkim dzięki cieniowi różnicującemu płaszczyzny). Jednocześnie wskazał na moż-
liwości interpretacji plam w zakresie natężenia barwy i skali szarości. Możliwość zmiany barwy przez ste-
rowanie jej skalą szarości Bułhak poczytywał za najbardziej kreatywny moment obróbki pozytywowej. To
za jej pomocą można było osiągnąć „przenośnię malarsko-graficzną", czyli taką, która zawierałaby dzięki
bardzo szerokiej gamie szarości „sugestię barwności"32, co w przypadku tych fotografii zostało wykorzysta-
ne z pełną świadomością.
Zatem próba zbliżenia fotogram' do malarstwa polegała na wyzbyciu się skrajnych kontrastów, jako
tych, które tłumią zróżnicowaną kolorystycznie plamę i podkreślają niepożądane elementy rysunkowe.
W przypadku zdjęć zaułków, Bułhak uprawomocnił „artystyczność" fotografii kompleksowo, poprzez twór-
czość Ruszcyca (elementy rysunkowe) oraz nałożenie na nią efektu quasi-malarskiego. Tak skonstruowany
za pomocą światła obraz potrafił udźwignąć postulat artystyczności.
Powstały z inspiracji Ruszczyca układ przestrzenny obrazów fotograficznych przedstawiających archi-
tekturę okazał się jednym z najpopularniejszych chwytów kompozycyjnych w twórczości Bułhaka, rozwi-
Problem rozdziału na elementy rysunkowe i malarskie w zdjęciu podaję za: Bułhak, Estetyka światła..., s. 256.
Idem, Bromografika czyli metoda wtórnika, Wilno 1934, s. 69. Wprawdzie przytoczone cytaty dotyczą techniki wtórnika,
który jest uszlachetnioną formą techniki bromowej, to jednak Bułhak w taki sam sposób myślał o obróbce czystych bromów, o czym
świadczą inne jego książki np. Fotografika i Estetyka światła.
MACIEJ SZYMANOWICZ
7. F. Ruszczyć, Zaułek Wileński, rysunek, 1900, 8. J. Bułhak, Zaułek Wileński, z kolekcji „Wilno", brom,
Muzeum Narodowe w Warszawie 1912-1919, Biblioteka Instytutu Historii Sztuki U AM
Bułhaka. Chodzi tu o dokonane przez niego rozróżnienie elementów rysunkowych i malarskich w zdjęciu31.
Linii, która w rysunkach Ruszczyca stanowi podstawowy element konstrukcyjny, Bułhak przypisał znacze-
nie rysunkowe, jako tej, która warunkowana jest przez rzeczywistość (stosuje się to w odniesieniu do kon-
turów danego przedstawienia), i na którą nie mamy wpływu. Interpretacja linii ograniczała się dla Bułhaka
do możliwości sterowania jej układem w kompozycji, w przypadku zdjęć zaułków zarys konturowy, a więc
też kompozycyjny, był ściśle przejęty od Ruszcyca. Bułhak wartości malarskie przypisał natomiast plamie
(tu wydobytej przede wszystkim dzięki cieniowi różnicującemu płaszczyzny). Jednocześnie wskazał na moż-
liwości interpretacji plam w zakresie natężenia barwy i skali szarości. Możliwość zmiany barwy przez ste-
rowanie jej skalą szarości Bułhak poczytywał za najbardziej kreatywny moment obróbki pozytywowej. To
za jej pomocą można było osiągnąć „przenośnię malarsko-graficzną", czyli taką, która zawierałaby dzięki
bardzo szerokiej gamie szarości „sugestię barwności"32, co w przypadku tych fotografii zostało wykorzysta-
ne z pełną świadomością.
Zatem próba zbliżenia fotogram' do malarstwa polegała na wyzbyciu się skrajnych kontrastów, jako
tych, które tłumią zróżnicowaną kolorystycznie plamę i podkreślają niepożądane elementy rysunkowe.
W przypadku zdjęć zaułków, Bułhak uprawomocnił „artystyczność" fotografii kompleksowo, poprzez twór-
czość Ruszcyca (elementy rysunkowe) oraz nałożenie na nią efektu quasi-malarskiego. Tak skonstruowany
za pomocą światła obraz potrafił udźwignąć postulat artystyczności.
Powstały z inspiracji Ruszczyca układ przestrzenny obrazów fotograficznych przedstawiających archi-
tekturę okazał się jednym z najpopularniejszych chwytów kompozycyjnych w twórczości Bułhaka, rozwi-
Problem rozdziału na elementy rysunkowe i malarskie w zdjęciu podaję za: Bułhak, Estetyka światła..., s. 256.
Idem, Bromografika czyli metoda wtórnika, Wilno 1934, s. 69. Wprawdzie przytoczone cytaty dotyczą techniki wtórnika,
który jest uszlachetnioną formą techniki bromowej, to jednak Bułhak w taki sam sposób myślał o obróbce czystych bromów, o czym
świadczą inne jego książki np. Fotografika i Estetyka światła.