DOI Artikel:
Okołowicz, Stefan: Metafizyczna dziwność istnienia w fotografiach Stanisława Ignacego Witkiewicza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0168
158
STEFAN OKOŁOWICZ
5. S.I. Witkiewicz, Maria Witkiewiczowa, ok. 1912,
kolekcja E. Franczak i S. Okołowicza
problem zanikania u ludzi zdolności odczuwania uczuć metafizycznych i dalszych tego konsekwencji w przy-
szłości - zaniku sztuki i wewnętrznej potrzeby obcowania z nią, bo niepokój temu towarzyszący będzie lu-
dziom niepotrzebny, będą szczęśliwi „w świetnie zorganizowanym mrowisku".
Zagadnienia związane z Czystą Formą Witkiewicz wyjaśniał nie tylko w pierwszej pracy teoretycznej
Nowe formy w malarstwie, lecz również w następnych wypowiedziach teoretycznych, wielu artykułach i po-
wieściach, bo czuł się niezrozumiany, a wiedział, że zagrożone jest to, co stanowi istotę człowieka: świado-
mość, indywidualność i duchowość, więc i kultura: religia, sztuka, filozofia. O źródłach tych problemów
Witkiewicza wspominał jego przyjaciel, filozof Roman Ingarden. Mianowicie artysta doznał kiedyś przera-
żającego wstrząsu „dziwnością i obcością bytu" i był przekonany, że nasze życie duchowe jest bezsensow-
nym przypadkiem i w każdej chwili może się z powrotem zapaść w „czeluści zwierzęcego życia". Nie po-
zwoliło mu to już nigdy odzyskać spokoju. Z przerażenia, jakie budziła w nim świadomość tego, zrodziła
się „nie tylko sztuka, ale i jego filozofia - i wszystkie jego szamotania się życiowe"14.
TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA, TWÓRCZOŚĆ ŻYCIOWA I PRYWATNOŚĆ
Mówi się o skłonności Witkiewicza do zajmowania się własną osobą, własnymi przeżyciami, wręcz
o jego egotyzmie, czego przykładem wiele fotografii i liczne już od wczesnego dzieciństwa podpisy pod
nimi: „ja". Eksperymenty z autoportretami fotograficznymi i zapisem silnych doznań odczuwania odrębno-
ści w świecie są wyrazem szczególnej wrażliwości, ale i świadomości, a nawet nadwiedzy. Cała aktywność
artystyczna Witkiewicza „jest jednym wielkim dziełem o Witkacym napisanym przez niego samego" - jak
sformułował to Daniel Charles Gerould15, „historią artysty w poszukiwaniu Czystej Formy" - jak uważa
Wojciech Sztaba16, korespondencja według Anny Micińskiej - „autobiograficzną powieścią psychologicz-
ną"17 oraz fotografie - według autora tego tekstu - narzędziem analizowania własnych procesów psycholo-
gicznych, zaś ich zbiór nieprzeciętną relacją jego witalności życiowej i artystycznej. Twórczość artystyczna
R. Ingarden, Wspomnienie o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, [w:] Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca,
pod red. T. Kotarbińskiego iJ.E. Płomieńskiego, PIW, Warszawa 1957, s. 175.
13 D.C. Ge r o u 1 d, Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, PIW, Warszawa 1981, s. 55.
16 W. Sztaba, Witkacy. Historia artysty w poszukiwaniu Czystej Formy, Sztaba & Damar, Herrenberg 2004.
17 Л. M i с i ń s к a, Autoportret „Alcoforado ". O korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza, [w:] e a d e m, Istnienie
Poszczególne: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003, s. 270.
STEFAN OKOŁOWICZ
5. S.I. Witkiewicz, Maria Witkiewiczowa, ok. 1912,
kolekcja E. Franczak i S. Okołowicza
problem zanikania u ludzi zdolności odczuwania uczuć metafizycznych i dalszych tego konsekwencji w przy-
szłości - zaniku sztuki i wewnętrznej potrzeby obcowania z nią, bo niepokój temu towarzyszący będzie lu-
dziom niepotrzebny, będą szczęśliwi „w świetnie zorganizowanym mrowisku".
Zagadnienia związane z Czystą Formą Witkiewicz wyjaśniał nie tylko w pierwszej pracy teoretycznej
Nowe formy w malarstwie, lecz również w następnych wypowiedziach teoretycznych, wielu artykułach i po-
wieściach, bo czuł się niezrozumiany, a wiedział, że zagrożone jest to, co stanowi istotę człowieka: świado-
mość, indywidualność i duchowość, więc i kultura: religia, sztuka, filozofia. O źródłach tych problemów
Witkiewicza wspominał jego przyjaciel, filozof Roman Ingarden. Mianowicie artysta doznał kiedyś przera-
żającego wstrząsu „dziwnością i obcością bytu" i był przekonany, że nasze życie duchowe jest bezsensow-
nym przypadkiem i w każdej chwili może się z powrotem zapaść w „czeluści zwierzęcego życia". Nie po-
zwoliło mu to już nigdy odzyskać spokoju. Z przerażenia, jakie budziła w nim świadomość tego, zrodziła
się „nie tylko sztuka, ale i jego filozofia - i wszystkie jego szamotania się życiowe"14.
TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA, TWÓRCZOŚĆ ŻYCIOWA I PRYWATNOŚĆ
Mówi się o skłonności Witkiewicza do zajmowania się własną osobą, własnymi przeżyciami, wręcz
o jego egotyzmie, czego przykładem wiele fotografii i liczne już od wczesnego dzieciństwa podpisy pod
nimi: „ja". Eksperymenty z autoportretami fotograficznymi i zapisem silnych doznań odczuwania odrębno-
ści w świecie są wyrazem szczególnej wrażliwości, ale i świadomości, a nawet nadwiedzy. Cała aktywność
artystyczna Witkiewicza „jest jednym wielkim dziełem o Witkacym napisanym przez niego samego" - jak
sformułował to Daniel Charles Gerould15, „historią artysty w poszukiwaniu Czystej Formy" - jak uważa
Wojciech Sztaba16, korespondencja według Anny Micińskiej - „autobiograficzną powieścią psychologicz-
ną"17 oraz fotografie - według autora tego tekstu - narzędziem analizowania własnych procesów psycholo-
gicznych, zaś ich zbiór nieprzeciętną relacją jego witalności życiowej i artystycznej. Twórczość artystyczna
R. Ingarden, Wspomnienie o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, [w:] Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca,
pod red. T. Kotarbińskiego iJ.E. Płomieńskiego, PIW, Warszawa 1957, s. 175.
13 D.C. Ge r o u 1 d, Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, PIW, Warszawa 1981, s. 55.
16 W. Sztaba, Witkacy. Historia artysty w poszukiwaniu Czystej Formy, Sztaba & Damar, Herrenberg 2004.
17 Л. M i с i ń s к a, Autoportret „Alcoforado ". O korespondencji Stanisława Ignacego Witkiewicza, [w:] e a d e m, Istnienie
Poszczególne: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003, s. 270.