Rocznik Historii Sztuki (31.2006)

METAFIZYCZNA DZIWNOŚĆ ISTNIENIA W FOTOGRAFIACH STANISŁAWA IGNACEGO WITKIEWICZA

159

6. S.I. Witkiewicz, Artur Rubinstein,
1913-1914, kolekcja E. Franczak i S. Okołowicza

i życiowa Witkiewicza dopełniają się zatem i wzajemnie wyjaśniają. Słusznie uważa W. Sztaba, że sztuka
Witkiewicza „nie sprowadzała się dla niego do malowania obrazów, lecz była - podobnie jak dla takich ar-
tystów jak Duchamp, Schwitters, Dali, Warhol czy Beuys - częścią wielkiego projektu łączącego w sobie
wszystko: malarstwo, literaturę, teatr, teorię, filozofię, siebie samego (tak w drobiazgach, jak i w sprawach
wielkich), otoczenie, ziemię, świat, historię i wieczność, w której zawarta jest ostateczna tajemnica istnie-
nia"18. Jednak między prawdziwą sztuką w Czystej Formie, która jest wyrazem najbardziej cennego stanu
ludzkiej duszy - przeżyć metafizycznych, a innymi przejawami działalności, nazywanymi przez Witkiewicza
twórczością życiową, istnieje - być może nie prosta, lecz konsekwentnie wytyczona - granica w jego teorii
Czystej Formy. Zgodnie z nią związana z realizmem fotografia nie może być traktowana jako sztuka. Chcąc
umiejscowić Witkacowskie dzieło fotograficzne w jego systemie artystyczno-intelektualnym, zgodnie z jego
intencjami, trzeba sięgać po kategoryczne kryteria i wskazówki autorskie, którymi się posługiwał. Koniecz-
ność fotografowania, jak wiele innych jego upodobań i zachowań, którymi wypełniał swoje życie, była niemal
tak spontaniczna i naturalna jak konieczność oddychania. Wszystkie były znakiem jego istnienia. Całą swoją
psychikę, doświadczenia życiowe, obserwacje, także obsesje, lęki, cały „świat wyobrażeń i uczuć" przekła-
dał na wartości artystyczne, malarskie i literackie, dlatego uważa się, że jego życie i sztuka są ze sobą ściśle
związane. Lecz eksperymenty fotograficzne, które także służyły sztuce, usytuowane były na płaszczyźnie
innej niż sztuka, obok, w sferze tzw. twórczości życiowej, i były różnej natury: kreacyjnej, psychologicznej,
dokumentalnej, biograficznej - w dużym stopniu osobiste.

Badacze twórczości Witkiewicza biorą „pod lupę" wszelkie najdrobniejsze przejawy aktywności autora
Sonaty Belzebuba, nie mówiąc już o tak oczywistych jak prywatna korespondencja, chociaż Witkiewicz
błagał o jej niszczenie, bo - jak pisała Anna Micińska - „myśl o potomności, która miałaby ewentualnie
grzebać się i rozczytywać w jego prywatnych listach, była mu najgłębiej obca, o ile nie wręcz nienawistna"14.

Sztaba, op. cit., s. 3.

Micińska, Autoportret „Alcoforado s. 269.