DOI Artikel:
Leśniakowska, Marta: Architektura i jej obrazy: fotografia, modernizm, historiografia; fotografie Czesława Olszewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14575#0198
188
MARTA LEŚNI AKOWSKA
1. C. Olszewski, Skocznia na pływalni solankowo-termalnej w Ciechocinku, 1932 lub po 1932, reprint z negatywu,
neg. IS PAN
Zdjęcia Czesława Olszewskiego są jednym z takich rozsypanych przez Historię kawałków puzzli. Ten
właściwie niemal nieznany poza wąskim gronem badaczy sztuki i architektury fotograf był w mojej ocenie
jedną z wybitniejszych osobowości w historii polskiej fotografii i nie wiadomo dlaczego historycy fotografii
nigdy się nim nie zainteresowali. Szczęśliwie ocalały zespół blisko siedmiu tysięcy negatywów i pozytywów,
zdeponowany ponad 20 lat temu w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie przez jego syna, historyka sztuki
Andrzeja K. Olszewskiego, zawiera między innymi serię zdjęć dokumentujących architekturę lat 30. w Pol-
sce. Ten świetny zbiór był właściwie nieobecny w dyskursie zarówno o modernistycznej architekturze w Pol-
sce, jak o fotografii i właściwych jej sposobach wizualizacji. Nietrudno dotrzeć do źródła tego pominięcia:
dominujący w polskiej historii sztuki, a ciągle przez pewne kręgi naszych badaczy kultywowany pozytywi-
styczny model historii sztuki i architektury sytuował te fotografie jedynie w zinstytucjonalizowanej struktu-
rze dokumentacji i archiwistyki, gdzie nie nazwisko autora, ale przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie temat
i jego przydatność informacyjna/źródłowa dla badań uwiarygadniała zdjęcie i wprowadzała do obiegu.
„Tematem" (świadomie biorę to słowo w cudzysłów) jednego cyklu zdjęć Czesława Olszewskiego był
styl międzynarodowy w Polsce i dzieła czołowych architektów z tzw. generacji około 1900, twórców war-
szawskiej szkoły architektury. Fotografie te były eksploatowane jedynie w swej warstwie „pierwszej", jako
cenne (a wartość ta rośnie) źródło informacji o architekturze modernistycznej w Polsce przed 1939 г., po
części już nieistniejącej lub w znacznym stopniu zdewastowanej. Jako „fragment" zagubionej Historii, fo-
tografie te w oczywisty sposób potwierdzają to, o czym mówi Barthes: nieistnienie.
3. Czesław Olszewski (1894-1969) fotografią zajmował się od lat 20. Fotografował typowe motywy:
pejzaż, architekturę, czasem portret. O jego fotografiach pejzażowych wiemy niewiele. W nielicznych, za-
chowanych w zbiorach rodziny pracach ujawnia się jako piktorialista bliski szkole Jana Bułhaka i jego tra-
dycji tzw. fotografii ojczystej (krajowidoków). Nie unikał też eksperymentu z technikami szlachetnymi, ale
bez skłonności do porzucania granic neoromantycznej, „malarskiej" fotografii wykształconej w kręgu este-
tyki Roberta de la Sizeranne'a i Photo Clubu. W tej estetyce utrzymane są też cykle zdjęć rejestrujących
MARTA LEŚNI AKOWSKA
1. C. Olszewski, Skocznia na pływalni solankowo-termalnej w Ciechocinku, 1932 lub po 1932, reprint z negatywu,
neg. IS PAN
Zdjęcia Czesława Olszewskiego są jednym z takich rozsypanych przez Historię kawałków puzzli. Ten
właściwie niemal nieznany poza wąskim gronem badaczy sztuki i architektury fotograf był w mojej ocenie
jedną z wybitniejszych osobowości w historii polskiej fotografii i nie wiadomo dlaczego historycy fotografii
nigdy się nim nie zainteresowali. Szczęśliwie ocalały zespół blisko siedmiu tysięcy negatywów i pozytywów,
zdeponowany ponad 20 lat temu w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie przez jego syna, historyka sztuki
Andrzeja K. Olszewskiego, zawiera między innymi serię zdjęć dokumentujących architekturę lat 30. w Pol-
sce. Ten świetny zbiór był właściwie nieobecny w dyskursie zarówno o modernistycznej architekturze w Pol-
sce, jak o fotografii i właściwych jej sposobach wizualizacji. Nietrudno dotrzeć do źródła tego pominięcia:
dominujący w polskiej historii sztuki, a ciągle przez pewne kręgi naszych badaczy kultywowany pozytywi-
styczny model historii sztuki i architektury sytuował te fotografie jedynie w zinstytucjonalizowanej struktu-
rze dokumentacji i archiwistyki, gdzie nie nazwisko autora, ale przede wszystkim, jeśli nie wyłącznie temat
i jego przydatność informacyjna/źródłowa dla badań uwiarygadniała zdjęcie i wprowadzała do obiegu.
„Tematem" (świadomie biorę to słowo w cudzysłów) jednego cyklu zdjęć Czesława Olszewskiego był
styl międzynarodowy w Polsce i dzieła czołowych architektów z tzw. generacji około 1900, twórców war-
szawskiej szkoły architektury. Fotografie te były eksploatowane jedynie w swej warstwie „pierwszej", jako
cenne (a wartość ta rośnie) źródło informacji o architekturze modernistycznej w Polsce przed 1939 г., po
części już nieistniejącej lub w znacznym stopniu zdewastowanej. Jako „fragment" zagubionej Historii, fo-
tografie te w oczywisty sposób potwierdzają to, o czym mówi Barthes: nieistnienie.
3. Czesław Olszewski (1894-1969) fotografią zajmował się od lat 20. Fotografował typowe motywy:
pejzaż, architekturę, czasem portret. O jego fotografiach pejzażowych wiemy niewiele. W nielicznych, za-
chowanych w zbiorach rodziny pracach ujawnia się jako piktorialista bliski szkole Jana Bułhaka i jego tra-
dycji tzw. fotografii ojczystej (krajowidoków). Nie unikał też eksperymentu z technikami szlachetnymi, ale
bez skłonności do porzucania granic neoromantycznej, „malarskiej" fotografii wykształconej w kręgu este-
tyki Roberta de la Sizeranne'a i Photo Clubu. W tej estetyce utrzymane są też cykle zdjęć rejestrujących