DOI Artikel:
Żygulski, Zdzisław: O amerykańskich polonikach Rembrandta, czyli bajka o perle i bucie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0056
50
ZDZISŁAW ŻYGU1 SKI JUN.
3. Rembrandt van Rijn, Jeździec polski, ok. 1655,
fragment. Nowy Jork, The Frick Collection, Henry Clay
Frick Bequest 1910.1.98. Fot. dzięki uprzejmości
The Frick Collection
potrafił odkryć jego tajemnicy. Ilekroć przyjeżdża do Nowego Jorku, spieszy do Fricka i staje przed obrazem
Jeźdźca. Jest przekonany, że Rembrandt obrazu nie ukończył lub że poszczególne partie płótna namalował
któryś z jego uczniów. Obok miejsc, które wyszły spod pędzla arcymistrza próbuje odkryć inne, znacznie
słabsze, owego anonimowego pomocnika. I staje się rzecz zdumiewająca. Van de Wetering skupił się na
formie buta, który nosi Jeździec. Uważa, że namalowany został fatalnie i wyszukuje dalsze liczne błędy.
Znów wystąpiło owo niezrozumienie stroju polskiego XVII w., które od początku ciążyło na badaczach po-
chylających się nad tym obrazem. Van de Wetering dziwi się także, że widać nawet podeszwę buta. Otóż
jest to but typowo polski, z marszczącej się, miękkiej żółtej skóry, na obcasie, okrywający stopę i sięgający
do połowy łydki. Polskie są również wąskie czerwone spodnie wpuszczone w buty. W tym wypadku ważny
jest też dosiad konia, typowo polski, z ugiętymi kolanami, w strzemieniu na krótkim puślisku. Ten dosiad,
tak odmienny od mody zachodnioeuropejskiej z nogami wyciągniętymi wprzód, zawsze drażnił obcych kry-
tyków Polskiego jeźdźca. A właśnie przy tym dosiadzie genialne oko Rembrandta dostrzegło również i po-
deszwę buta (il. 3). Być może jest to refleksja komiczna, ale w niej skupia się właśnie cała istota długoletniej
dyskusji nad jednym z najpiękniejszych i najbardziej frapujących obrazów Rembrandta.
ON AMERICAN POLONICA OF REMBRANDT OR FAIRY TALE ABOUT PEARL AND BOOT
Summary
Numerous new works on Rembrandt, particularly some volumes of the Rembrandt Research Project and opinions of the most
outstanding scholar in this field, Ernst van de Wetering, encourage to write some words about RembrandEs American Polonica: 'The
nobleman in Polish dress" in the National Gallery in Washington DC and "The Polish Rider" in The Frick Collection, New York.
The first picture, with the original signature of the Master and the date 1637, in the 18th century belonged to the rich collec-
tion of J. E. Gotzkovsky in Berlin. The entire collection in 1764 was bought by Catherine II of Russia, marked by a greedy passion
for art. In the Imperial Hermitage in St. Petersburg the Russians saw the portrait an oriental ruler, but Pôles, visiting Russian capital,
tried to find in it an image of a Polish king, possibly of Stephen Batory or John Sobieski. In 1937 the portrait, with several other
paintings acquired by Mr. Andrew Mellon, found its way to the National Gallery in Washington.
In 1963 a Czech scholar, analyzing the costume of the person and some Dutch archivai sources tried to prove that it might be
a portrait of Polish diplomat of Rembrandt's times, Andrzej Rej (1584-1641) - this statement, however, seems to bee totally wrong.
The face of the model is not typical Polish, but Dutch, with a form of moustache différent to the Polish style. A big pearl in the car.
sometimes used in the maie fashion in the West, never appeared in Poland. Also the dress does not belong to the Polish ones used
in the first half of the 17* century. The face of the man with an artificial grim expression is most probably a kind of tronies, "an
exaggerated facial expression or a stock character in costume", eagerly practised by Rembrandt (as suggested by Hrnst van de We-
tering). The model is surely Adriaen, Rembrandt's brother. To make him a cruel oriental ruler the artist gave him a big Russian cap
decorated with a gilt chain, a pear - shaped pearl to the ear, and a commander baton in the hand. Ile clad him in the fur covered
with purple velvet, omamented with a peculiar object - an oriental buntchuk a horsetail standard, in gilt knop on chain, used for
splendid horse trapping. Л11 thèse were requisites of the artist, probably found in the Amsterdam bazaar, helping paint costumed
portraits, cspccially of members of his family.
ZDZISŁAW ŻYGU1 SKI JUN.
3. Rembrandt van Rijn, Jeździec polski, ok. 1655,
fragment. Nowy Jork, The Frick Collection, Henry Clay
Frick Bequest 1910.1.98. Fot. dzięki uprzejmości
The Frick Collection
potrafił odkryć jego tajemnicy. Ilekroć przyjeżdża do Nowego Jorku, spieszy do Fricka i staje przed obrazem
Jeźdźca. Jest przekonany, że Rembrandt obrazu nie ukończył lub że poszczególne partie płótna namalował
któryś z jego uczniów. Obok miejsc, które wyszły spod pędzla arcymistrza próbuje odkryć inne, znacznie
słabsze, owego anonimowego pomocnika. I staje się rzecz zdumiewająca. Van de Wetering skupił się na
formie buta, który nosi Jeździec. Uważa, że namalowany został fatalnie i wyszukuje dalsze liczne błędy.
Znów wystąpiło owo niezrozumienie stroju polskiego XVII w., które od początku ciążyło na badaczach po-
chylających się nad tym obrazem. Van de Wetering dziwi się także, że widać nawet podeszwę buta. Otóż
jest to but typowo polski, z marszczącej się, miękkiej żółtej skóry, na obcasie, okrywający stopę i sięgający
do połowy łydki. Polskie są również wąskie czerwone spodnie wpuszczone w buty. W tym wypadku ważny
jest też dosiad konia, typowo polski, z ugiętymi kolanami, w strzemieniu na krótkim puślisku. Ten dosiad,
tak odmienny od mody zachodnioeuropejskiej z nogami wyciągniętymi wprzód, zawsze drażnił obcych kry-
tyków Polskiego jeźdźca. A właśnie przy tym dosiadzie genialne oko Rembrandta dostrzegło również i po-
deszwę buta (il. 3). Być może jest to refleksja komiczna, ale w niej skupia się właśnie cała istota długoletniej
dyskusji nad jednym z najpiękniejszych i najbardziej frapujących obrazów Rembrandta.
ON AMERICAN POLONICA OF REMBRANDT OR FAIRY TALE ABOUT PEARL AND BOOT
Summary
Numerous new works on Rembrandt, particularly some volumes of the Rembrandt Research Project and opinions of the most
outstanding scholar in this field, Ernst van de Wetering, encourage to write some words about RembrandEs American Polonica: 'The
nobleman in Polish dress" in the National Gallery in Washington DC and "The Polish Rider" in The Frick Collection, New York.
The first picture, with the original signature of the Master and the date 1637, in the 18th century belonged to the rich collec-
tion of J. E. Gotzkovsky in Berlin. The entire collection in 1764 was bought by Catherine II of Russia, marked by a greedy passion
for art. In the Imperial Hermitage in St. Petersburg the Russians saw the portrait an oriental ruler, but Pôles, visiting Russian capital,
tried to find in it an image of a Polish king, possibly of Stephen Batory or John Sobieski. In 1937 the portrait, with several other
paintings acquired by Mr. Andrew Mellon, found its way to the National Gallery in Washington.
In 1963 a Czech scholar, analyzing the costume of the person and some Dutch archivai sources tried to prove that it might be
a portrait of Polish diplomat of Rembrandt's times, Andrzej Rej (1584-1641) - this statement, however, seems to bee totally wrong.
The face of the model is not typical Polish, but Dutch, with a form of moustache différent to the Polish style. A big pearl in the car.
sometimes used in the maie fashion in the West, never appeared in Poland. Also the dress does not belong to the Polish ones used
in the first half of the 17* century. The face of the man with an artificial grim expression is most probably a kind of tronies, "an
exaggerated facial expression or a stock character in costume", eagerly practised by Rembrandt (as suggested by Hrnst van de We-
tering). The model is surely Adriaen, Rembrandt's brother. To make him a cruel oriental ruler the artist gave him a big Russian cap
decorated with a gilt chain, a pear - shaped pearl to the ear, and a commander baton in the hand. Ile clad him in the fur covered
with purple velvet, omamented with a peculiar object - an oriental buntchuk a horsetail standard, in gilt knop on chain, used for
splendid horse trapping. Л11 thèse were requisites of the artist, probably found in the Amsterdam bazaar, helping paint costumed
portraits, cspccially of members of his family.