DOI Artikel:
Talbierska, Jolanta: Twórczość graficzna Rembrandta van Rijn: nowe perspektywy badawcze dzieła graficznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0126
120
JOl W I Л [ AI НИ KSk \
43. Herb Bristolu o bardzo skomplikowanym rysunku, jeden
z najmniej rozpoznanych znaków wodnych, uznany za późny, choć
znajdowany na odbitkach Rembrandta stanu I, jak Ścięcie św. Jana
Chrzciciela, odnotowany także na: Autoportret w szesnastowiecznym
kostiumie, Chrystus i Samarytanka (1657/1658). Gabinet Rycin
Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Inw. zb. d. 2944.
Przerys autorki
PAPIERY I ZNAKI WODNE JAKO METODA BADAWCZA W GRAFICE
Filigranistyka, mająca na celu rozpoznanie znaków wodnych papieru, zapoczątkowana została w wieku
XIX przez historyków i archiwistów jako metoda datowania dokumentów. Rozwijana i praktykowana była
głównie przez archiwistów oraz konserwatorów papieru. Wykorzystywano ją również w historii sztuki, jednak
przede wszystkim w odniesieniu do rysunku dawnych mistrzów, w grafice zwykle tylko przy okazji opraco-
wania katalogów zbiorów lub œuvre twórców wybitnych339. O ile w badaniach nad rysunkiem była to metoda
na ogół stosowana przynajmniej od lat 60. XX w., o tyle w wypadku grafiki dawnej proces ten upowszech-
nił się dopiero od lat 80., stając się w ciągu trzech dekad podstawowym sposobem badawczym dzieła gra-
ficznego i nowoczesnym standardem jego naukowego opracowania. Najważniejszym zadaniem było i jest
dokładne odwzorowanie odnalezionego filigranu (lub jego fragmentu)340 oraz rysunku żeber sita papierni-
czego, co stanowi podstawę identyfikacji i datowania. Najczęściej praktykuje się nadal tradycyjne przeryso-
Jednymi z najwcześniejszych były filigrany na odbitkach rycin Jacques'a Callota; Lieu re, op. cit.
,4(l F iligran, złożony ze znaku plastycznego i kontramarki, identyfikował młyn papierniczy i jego właściciela, z czasem też
gatunek papieru. Wprowadzony po raz pierwszy w Europie przez Fabriano w roku 1278, tworzony był z cienkiego drutu i przyszy-
wany do sita papierniczego zwykle w jednym miejscu, dlatego też przy niewielkich formatach rycin i rysunków rzadko można
znaleźć ealy znak, zwykle jest to jego fragment, niekiedy tak mały, że uniemożliwia to identyfikację. Jego obraz, widoczny na ogół
pod światło, był wynikiem osadzania się w tym miejscu mniejszej ilości masy papierniezej czerpanej na sito podczas tormowania
arkuszy.
JOl W I Л [ AI НИ KSk \
43. Herb Bristolu o bardzo skomplikowanym rysunku, jeden
z najmniej rozpoznanych znaków wodnych, uznany za późny, choć
znajdowany na odbitkach Rembrandta stanu I, jak Ścięcie św. Jana
Chrzciciela, odnotowany także na: Autoportret w szesnastowiecznym
kostiumie, Chrystus i Samarytanka (1657/1658). Gabinet Rycin
Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Inw. zb. d. 2944.
Przerys autorki
PAPIERY I ZNAKI WODNE JAKO METODA BADAWCZA W GRAFICE
Filigranistyka, mająca na celu rozpoznanie znaków wodnych papieru, zapoczątkowana została w wieku
XIX przez historyków i archiwistów jako metoda datowania dokumentów. Rozwijana i praktykowana była
głównie przez archiwistów oraz konserwatorów papieru. Wykorzystywano ją również w historii sztuki, jednak
przede wszystkim w odniesieniu do rysunku dawnych mistrzów, w grafice zwykle tylko przy okazji opraco-
wania katalogów zbiorów lub œuvre twórców wybitnych339. O ile w badaniach nad rysunkiem była to metoda
na ogół stosowana przynajmniej od lat 60. XX w., o tyle w wypadku grafiki dawnej proces ten upowszech-
nił się dopiero od lat 80., stając się w ciągu trzech dekad podstawowym sposobem badawczym dzieła gra-
ficznego i nowoczesnym standardem jego naukowego opracowania. Najważniejszym zadaniem było i jest
dokładne odwzorowanie odnalezionego filigranu (lub jego fragmentu)340 oraz rysunku żeber sita papierni-
czego, co stanowi podstawę identyfikacji i datowania. Najczęściej praktykuje się nadal tradycyjne przeryso-
Jednymi z najwcześniejszych były filigrany na odbitkach rycin Jacques'a Callota; Lieu re, op. cit.
,4(l F iligran, złożony ze znaku plastycznego i kontramarki, identyfikował młyn papierniczy i jego właściciela, z czasem też
gatunek papieru. Wprowadzony po raz pierwszy w Europie przez Fabriano w roku 1278, tworzony był z cienkiego drutu i przyszy-
wany do sita papierniczego zwykle w jednym miejscu, dlatego też przy niewielkich formatach rycin i rysunków rzadko można
znaleźć ealy znak, zwykle jest to jego fragment, niekiedy tak mały, że uniemożliwia to identyfikację. Jego obraz, widoczny na ogół
pod światło, był wynikiem osadzania się w tym miejscu mniejszej ilości masy papierniezej czerpanej na sito podczas tormowania
arkuszy.