DOI Artikel:
Kozak, Anna: O rysunkach na wystawie "Rembrandt. Rysunki i ryciny ze zbiorów polskich", Muzeum Narodowe w Warszawie, 2006
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14573#0150
8. Naśladowca Rembrandta, Chata kryta strzechą i bezlistne drzewo; pióro w tonie ciemnobrązowym, lawowanie brązem,
69 x 119 mm. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzeum Książąt Lubomirskich, Gabinet Grafiki. Fot. Muzeum
Obraz zmian w określeniach rysunków w Ossolineum dopełnia odpisanie Rembrandtowi rysunku Chata
z bezlistnym drzewem (il. 8)51, wykonanego na papierze późniejszym od stosowanego przez artystę. Badania
podłoży, które w grafice przyniosły wiele rozstrzygnięć co do autorstwa i datowania, w wypadku rysunków
pozwalają jedynie na stwierdzenie, jakie rodzaje papierów były stosowane w pracowni artysty, trudno bowiem
przypuszczać, by uczniowie używali jakichś innych. Rembrandt nie różnił się zasadniczo, gdy chodzi o ich
wybór i stosowane techniki od współczesnych mu artystów, choć i w tej dziedzinie znajomość jego upodo-
bań może być pomocna w stwierdzaniu autorstwa. Wiadomo пр., że nigdy nie używał niebieskiego papieru,
atrament galusowo-żelazowy stosował w latach 30., a pióro trzcinowe od lat 40., ale te cechy jego rysunku
są oczywiście brane pod uwagę przez znawców przedmiotu.
Większość omówionych tu zmian była już wcześniej sugerowana przez różnych uczonych, co znalazło
częściowo wyraz w publikacji zbiorów Stanisława Kozaka. W świetle najnowszych badań próba zachowania
za wszelką cenę atrybucji Rembrandta byłaby w omówionych wypadkach anachronizmem, co nie znaczy,
że badania te zastosowano bezkrytycznie w ocenie zespołu. Pewne zastrzeżenia podniesione zostały w od-
niesieniu do prac przypisanych Fabritiusowi, o czym wspomniałam wyżej, a także do rysunku Chata z drze-
wem, ]x\ż wcześniej opublikowanego jako praca Willema Drosta52. Na obecnym etapie badań najmocniejszą
pozycję jako dzieła Rembrandta w zbiorze zachowały sangwinowe studia kobiet z dziećmi (il. VI, 9)53, cha-
rakterystyczne dla stylu rysunkowego artysty z połowy lat 30., studium kobiety w okularach z książką z lat
40. (il. VII)54 i trzy pejzaże (il. 10-12)55, należące do najlepszych w swoim rodzaju.
Następny co do liczebności zbiór rysunków Rembrandta w Polsce znajduje się w Gabinecie Rycin
Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Choć opracowany niedawno przez Jolantę Talbierską w monogra-
fii zespołu rembrandtowskiego w tej kolekcji56, co zwalnia mnie z wnikliwszej oceny, nie oparł się zmianom
atrybucyjnym w wyniku badań poprzedzających najnowszą wystawę warszawską (MNW 2006). Najważ-
1 Ibidem, nr 42.
52 Kozak, op. cit., nr 11 i il.
53 Rembrandt. Rysunki i ryciny..., nr 1-2.
54 Ibidem, nr 7.
55 Ibidem, nr 9 11.
56 J. Ta 1 b i e r s к a, Rembrandt. Ryciny i rysunki ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie / Rem-
brandt. Prints and Drawings from the Collection ofthe Print Room ofthe Warsaw Univers i ty Library, Neriton, Warszawa 2004.
69 x 119 mm. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzeum Książąt Lubomirskich, Gabinet Grafiki. Fot. Muzeum
Obraz zmian w określeniach rysunków w Ossolineum dopełnia odpisanie Rembrandtowi rysunku Chata
z bezlistnym drzewem (il. 8)51, wykonanego na papierze późniejszym od stosowanego przez artystę. Badania
podłoży, które w grafice przyniosły wiele rozstrzygnięć co do autorstwa i datowania, w wypadku rysunków
pozwalają jedynie na stwierdzenie, jakie rodzaje papierów były stosowane w pracowni artysty, trudno bowiem
przypuszczać, by uczniowie używali jakichś innych. Rembrandt nie różnił się zasadniczo, gdy chodzi o ich
wybór i stosowane techniki od współczesnych mu artystów, choć i w tej dziedzinie znajomość jego upodo-
bań może być pomocna w stwierdzaniu autorstwa. Wiadomo пр., że nigdy nie używał niebieskiego papieru,
atrament galusowo-żelazowy stosował w latach 30., a pióro trzcinowe od lat 40., ale te cechy jego rysunku
są oczywiście brane pod uwagę przez znawców przedmiotu.
Większość omówionych tu zmian była już wcześniej sugerowana przez różnych uczonych, co znalazło
częściowo wyraz w publikacji zbiorów Stanisława Kozaka. W świetle najnowszych badań próba zachowania
za wszelką cenę atrybucji Rembrandta byłaby w omówionych wypadkach anachronizmem, co nie znaczy,
że badania te zastosowano bezkrytycznie w ocenie zespołu. Pewne zastrzeżenia podniesione zostały w od-
niesieniu do prac przypisanych Fabritiusowi, o czym wspomniałam wyżej, a także do rysunku Chata z drze-
wem, ]x\ż wcześniej opublikowanego jako praca Willema Drosta52. Na obecnym etapie badań najmocniejszą
pozycję jako dzieła Rembrandta w zbiorze zachowały sangwinowe studia kobiet z dziećmi (il. VI, 9)53, cha-
rakterystyczne dla stylu rysunkowego artysty z połowy lat 30., studium kobiety w okularach z książką z lat
40. (il. VII)54 i trzy pejzaże (il. 10-12)55, należące do najlepszych w swoim rodzaju.
Następny co do liczebności zbiór rysunków Rembrandta w Polsce znajduje się w Gabinecie Rycin
Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Choć opracowany niedawno przez Jolantę Talbierską w monogra-
fii zespołu rembrandtowskiego w tej kolekcji56, co zwalnia mnie z wnikliwszej oceny, nie oparł się zmianom
atrybucyjnym w wyniku badań poprzedzających najnowszą wystawę warszawską (MNW 2006). Najważ-
1 Ibidem, nr 42.
52 Kozak, op. cit., nr 11 i il.
53 Rembrandt. Rysunki i ryciny..., nr 1-2.
54 Ibidem, nr 7.
55 Ibidem, nr 9 11.
56 J. Ta 1 b i e r s к a, Rembrandt. Ryciny i rysunki ze zbiorów Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie / Rem-
brandt. Prints and Drawings from the Collection ofthe Print Room ofthe Warsaw Univers i ty Library, Neriton, Warszawa 2004.