DOI Artikel:
Kulpińska, Katarzyna: Wobec wojny, niepodległości i nowej rzeczywistości. Polska grafika artystyczna około 1918 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45167#0101
100
KATARZYNA KULPIŃSKA
10. Władysław Skoczylas, plakat Józef Piłsudski,
1920, litografia barwna
11. Felicjan Szczęsny Kowarski, plakat Pożyczka
Odrodzenia Polski, 1920, litografia barwna
przekaz nie tylko dla mieszkańców ziem północno-zachodnich. Formalnie są zbliżone do ilustracyjno-nar-
racyjnych plakatów, które artysta wykonywał w tym czasie. Na litografii Pomorze - Ojczyźnie59 (il. 12)
ukoronowana Polonia, ukazana na tle bram miasta i dwóch herbów60, przyjmuje od mieszkańców dary
o znaczeniu symbolicznym - dla ducha i dla ciała (muzykę, model kościoła, kosz z chlebem). Wydarzenie
to zyskuje wymiar kosmiczny - na horyzoncie z jednej strony widnieje słońce, z drugiej księżyc, a gwiazdy,
niczym reflektory rozbłyskujące na niebie, przydają tej scenie aury cudowności. Sposób ukazania postaci
(nagie dziecko przy Polonii, niosący dary scharakteryzowani jako pastuszkowie) kojarzy się nieodparcie
z dwoma typami ikonograficznymi: Pokłonem Trzech Króli i Pokłonem Pasterzy. Kowarski umiejętnie operuje
w tej scenie światłem, które potęguje uczucie, że wydarzenie wkracza w sferę sacrum. Inna kompozycja
symboliczna, Pochód ku morzu61 (ił. 13), z „toruńskiego” okresu twórczości Kowarskiego, również odnosi
się do bieżącej sytuacji politycznej, ale osadzonej w kontekście historycznym. Jest to wielki, triumfalny
pochód, któremu patronuje unosząca się postać kobieca w rozwianych szatach z mieczem w dłoni (Nike).
Dobosze i trębacze poprzedzają tłum bohaterów, którzy w różnych epokach walczyli o wolną ojczyznę. Piki
i sztandary kościuszkowców i żołnierzy walczących na frontach Wielkiej Wojny wzniesione są ku niebu.
Pochód zamykają trzej jeźdźcy uosabiający polską tradycję zbrojną od czasów Zawiszy Czarnego i uciele-
śnioną w postaciach współczesnych wodzów62. Ogniwami tej tradycji są także zwykli, bezimienni bojownicy
o wolność: powstańcy i żołnierze, przedstawieni u dołu kompozycji jako nadzy, uzbrojeni mężczyźni. W tej
pracy Kowarski zawarł syntezę polskiego czynu zbrojnego ukoronowanego przejęciem Pomorza w lutym
1920 r., a doniosłość tego wydarzenia podkreśla symbolika solarno-lunarna.
59 Felicjan Szczęsny Kowarski, Pomorze - Ojczyźnie (Odzyskanie Pomorza), 1921-1922, litografia, Muzeum Okręgowe w Toruniu,
nr inw. Gr. 2715.
60 Ze wspiętym gryfem (herbem województwa pomorskiego w II Rzeczypospolitej) i orłem w koronie.
61 Felicjan Szczęsny Kowarski, Pochód ku morzu, 1921, litografia, Muzeum Okręgowe w Toruniu, nr inw.: Gr. 2727, odbitka na
żółtym papierze.
62 Postaci po bokach, w hełmie na głowie i w zbroi ze skrzydłami husarskimi, to Ignacy Paderewski i być może (co można
przyjąć, sugerując się tytułem pracy) gen. Józef Haller. Między nimi ukazany został Roman Dmowski.
KATARZYNA KULPIŃSKA
10. Władysław Skoczylas, plakat Józef Piłsudski,
1920, litografia barwna
11. Felicjan Szczęsny Kowarski, plakat Pożyczka
Odrodzenia Polski, 1920, litografia barwna
przekaz nie tylko dla mieszkańców ziem północno-zachodnich. Formalnie są zbliżone do ilustracyjno-nar-
racyjnych plakatów, które artysta wykonywał w tym czasie. Na litografii Pomorze - Ojczyźnie59 (il. 12)
ukoronowana Polonia, ukazana na tle bram miasta i dwóch herbów60, przyjmuje od mieszkańców dary
o znaczeniu symbolicznym - dla ducha i dla ciała (muzykę, model kościoła, kosz z chlebem). Wydarzenie
to zyskuje wymiar kosmiczny - na horyzoncie z jednej strony widnieje słońce, z drugiej księżyc, a gwiazdy,
niczym reflektory rozbłyskujące na niebie, przydają tej scenie aury cudowności. Sposób ukazania postaci
(nagie dziecko przy Polonii, niosący dary scharakteryzowani jako pastuszkowie) kojarzy się nieodparcie
z dwoma typami ikonograficznymi: Pokłonem Trzech Króli i Pokłonem Pasterzy. Kowarski umiejętnie operuje
w tej scenie światłem, które potęguje uczucie, że wydarzenie wkracza w sferę sacrum. Inna kompozycja
symboliczna, Pochód ku morzu61 (ił. 13), z „toruńskiego” okresu twórczości Kowarskiego, również odnosi
się do bieżącej sytuacji politycznej, ale osadzonej w kontekście historycznym. Jest to wielki, triumfalny
pochód, któremu patronuje unosząca się postać kobieca w rozwianych szatach z mieczem w dłoni (Nike).
Dobosze i trębacze poprzedzają tłum bohaterów, którzy w różnych epokach walczyli o wolną ojczyznę. Piki
i sztandary kościuszkowców i żołnierzy walczących na frontach Wielkiej Wojny wzniesione są ku niebu.
Pochód zamykają trzej jeźdźcy uosabiający polską tradycję zbrojną od czasów Zawiszy Czarnego i uciele-
śnioną w postaciach współczesnych wodzów62. Ogniwami tej tradycji są także zwykli, bezimienni bojownicy
o wolność: powstańcy i żołnierze, przedstawieni u dołu kompozycji jako nadzy, uzbrojeni mężczyźni. W tej
pracy Kowarski zawarł syntezę polskiego czynu zbrojnego ukoronowanego przejęciem Pomorza w lutym
1920 r., a doniosłość tego wydarzenia podkreśla symbolika solarno-lunarna.
59 Felicjan Szczęsny Kowarski, Pomorze - Ojczyźnie (Odzyskanie Pomorza), 1921-1922, litografia, Muzeum Okręgowe w Toruniu,
nr inw. Gr. 2715.
60 Ze wspiętym gryfem (herbem województwa pomorskiego w II Rzeczypospolitej) i orłem w koronie.
61 Felicjan Szczęsny Kowarski, Pochód ku morzu, 1921, litografia, Muzeum Okręgowe w Toruniu, nr inw.: Gr. 2727, odbitka na
żółtym papierze.
62 Postaci po bokach, w hełmie na głowie i w zbroi ze skrzydłami husarskimi, to Ignacy Paderewski i być może (co można
przyjąć, sugerując się tytułem pracy) gen. Józef Haller. Między nimi ukazany został Roman Dmowski.