DOI Heft:
Galeria Sztuki Starożytnej
DOI Artikel:Krzyżanowska, Aleksandra: Ikonografia rodziny Sewerów na monetach rzymskich jako wyraz sztuki rzymskiej na przełomie II i III wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0184
piękniej i najstaranniej, poza tym równie piękne portrety na sestercjuszach zachowały się
zaledwie w kilku egzemplarzach. Niewiele również posiadamy antoninianów. Dużą jednak
wartość naszego zbioru denarów tego okresu stanowi to, że znajdują się w nim okazy po-
chodzące prawie z każdego roku panowania poszczególnego władcy. Niestety nie posiadamy
w naszych zbiorach cennych monet z portretami zbiorowymi rodziny Sewerów. Opierając
się na posiadanych okazach można sobie jednak przedstawić całokształt emisji portretowych
tego okresu.
Zagadnienie portretu na monetach starożytnych było już kilkakrotnie poruszane w li-
teraturze naukowej. Pierwszy zajął się tym zagadnieniem Imhof - Blumer2. Niestety jego
omówienie portretu rzymskiego ograniczało się do pokazania szeregu portretów i do okre-
ślenia ich; nieco więcej powiedział o portrecie greckim i wschodnim, podając ich ogólną
charakterystykę. Szerzej zajął się tą sprawą K. Gimther3, omawiając szczegółowo portrety
z czasów Dioklecjana i tetrarchów, ponadto istnieje jeszcze kilka artykułów na ten temat4.
Ostatnie lata przyniosły nam poważniejsze publikacje z dziedziny portretu monetarnego:
Jean Babelon5 napisał obszerne opracowanie dotyczące portretu na monetach starożytnych
od pierwszych portretów greckich do końca cesarstwa bizantyjskiego; szczegółowym dziełem
jest praca Delbriicka traktująca o ikonografii na monetach cesarzy od Maximinusa do Cari-
nusa6.
Okres przeze mnie opracowany jest okresem mało zbadanym, jeśli chodzi o historię
sztuki. Od 204 roku, to znaczy od roku postawienia Porta Argentariorum w Rzymie i łuku
Septimiusza Sewera w Leptis Magna, do początku IV w., to znaczy do tzw. „bazy decenna-
liów“ z okresu tetrarchów nie zachowały się żadne większe zabytki rzeźby oprócz portretów
i sarkofagów7. Ze względu na szczupłość materiałów z innych dziedzin plastyki monety mogą
dać dużo wiadomości o poziomie sztuki w tym okresie, praca niniejsza może więc stać się
przyczynkiem do poznania tak mało zbadanego okresu.
Dla dokładniejszego przedstawienia typów ikonograficznych omawianych w pracy ce-
sarzy portrety zostały podzielone na grupy na podstawie następujących kryteriów:
1) rysy twarzy i właściwości fizyczne, 2) wiek, 3) atrybuty, 4) kształt biustu.
2 F. Imhof-Blumer, Portratkôpfe auf rômischen Münzen. 1904; F. Imhof-Blumer, Portrâtkôpfe
auf griechischen Münzen. 1885.
3 K. Günther, Das Münzbild der rômischen Kaiser seit Diocletian im Wandel ihrer staatsrechtJichen und
tatsâchlichen Sîellung. Deutsche Münzblàtter 1934, s. 1—9; Tenże, Studien über die Münz-portràts der tetrar-
chischen und der konstantinischer Kaiser. D. J. f. Num. 1938, s. 23—38.
4 J. Liegle, Ein Münzbild des Sextus Pompeius. Inter. Num. Congr. London 1936; G. Wangerin,
Bildnisse rômischen Imperatoren auf Münzen aus Rostocker Privatbesitz. Monatshefte für Meklemburg 1938,
-s. 514—516. »
5 J. Babelon, Le portrait dans l’antiquité d’après les monnaies. Pans 1942.
6 R. Delbrück, Die Münzbildnisse von Maximinus bis Carinus. Berlin 1940.
7 G. Rodenwaldt, Zur Kunstgeschichte der Jahre 220 bis 270. Jdl, 1936, s. 82.
176
zaledwie w kilku egzemplarzach. Niewiele również posiadamy antoninianów. Dużą jednak
wartość naszego zbioru denarów tego okresu stanowi to, że znajdują się w nim okazy po-
chodzące prawie z każdego roku panowania poszczególnego władcy. Niestety nie posiadamy
w naszych zbiorach cennych monet z portretami zbiorowymi rodziny Sewerów. Opierając
się na posiadanych okazach można sobie jednak przedstawić całokształt emisji portretowych
tego okresu.
Zagadnienie portretu na monetach starożytnych było już kilkakrotnie poruszane w li-
teraturze naukowej. Pierwszy zajął się tym zagadnieniem Imhof - Blumer2. Niestety jego
omówienie portretu rzymskiego ograniczało się do pokazania szeregu portretów i do okre-
ślenia ich; nieco więcej powiedział o portrecie greckim i wschodnim, podając ich ogólną
charakterystykę. Szerzej zajął się tą sprawą K. Gimther3, omawiając szczegółowo portrety
z czasów Dioklecjana i tetrarchów, ponadto istnieje jeszcze kilka artykułów na ten temat4.
Ostatnie lata przyniosły nam poważniejsze publikacje z dziedziny portretu monetarnego:
Jean Babelon5 napisał obszerne opracowanie dotyczące portretu na monetach starożytnych
od pierwszych portretów greckich do końca cesarstwa bizantyjskiego; szczegółowym dziełem
jest praca Delbriicka traktująca o ikonografii na monetach cesarzy od Maximinusa do Cari-
nusa6.
Okres przeze mnie opracowany jest okresem mało zbadanym, jeśli chodzi o historię
sztuki. Od 204 roku, to znaczy od roku postawienia Porta Argentariorum w Rzymie i łuku
Septimiusza Sewera w Leptis Magna, do początku IV w., to znaczy do tzw. „bazy decenna-
liów“ z okresu tetrarchów nie zachowały się żadne większe zabytki rzeźby oprócz portretów
i sarkofagów7. Ze względu na szczupłość materiałów z innych dziedzin plastyki monety mogą
dać dużo wiadomości o poziomie sztuki w tym okresie, praca niniejsza może więc stać się
przyczynkiem do poznania tak mało zbadanego okresu.
Dla dokładniejszego przedstawienia typów ikonograficznych omawianych w pracy ce-
sarzy portrety zostały podzielone na grupy na podstawie następujących kryteriów:
1) rysy twarzy i właściwości fizyczne, 2) wiek, 3) atrybuty, 4) kształt biustu.
2 F. Imhof-Blumer, Portratkôpfe auf rômischen Münzen. 1904; F. Imhof-Blumer, Portrâtkôpfe
auf griechischen Münzen. 1885.
3 K. Günther, Das Münzbild der rômischen Kaiser seit Diocletian im Wandel ihrer staatsrechtJichen und
tatsâchlichen Sîellung. Deutsche Münzblàtter 1934, s. 1—9; Tenże, Studien über die Münz-portràts der tetrar-
chischen und der konstantinischer Kaiser. D. J. f. Num. 1938, s. 23—38.
4 J. Liegle, Ein Münzbild des Sextus Pompeius. Inter. Num. Congr. London 1936; G. Wangerin,
Bildnisse rômischen Imperatoren auf Münzen aus Rostocker Privatbesitz. Monatshefte für Meklemburg 1938,
-s. 514—516. »
5 J. Babelon, Le portrait dans l’antiquité d’après les monnaies. Pans 1942.
6 R. Delbrück, Die Münzbildnisse von Maximinus bis Carinus. Berlin 1940.
7 G. Rodenwaldt, Zur Kunstgeschichte der Jahre 220 bis 270. Jdl, 1936, s. 82.
176