DOI Heft:
Narodowna Galeria Sztuki Polskiej
DOI Artikel:Jakimowicz, Irena: Podróż malownicza brzegami Wisły
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17140#0336
liły Polski losy"2. Oko malarza cieszy nie tylko piękno pól i lasów, prosty a jednocześnie
urozmaicony krajobraz; jego stosunek do krajobrazu zabarwiają zamiłowania „archeolo-
giczne", które każą mu notować w szkicowniku obok studiów drzew i chałup — figury
przydrożne, widoki kościołów i zamków, detale architektoniczne i zdobnicze, stroje
ludowe.
„A wszak to dziś zmieniły się u nas czasy i wszak podróż za granicę nie jest dziś już na-
maszczeniem światła przed oczami naszych ziomków"— pisał w swym przewodniku po
brzegach Wisły Oskar Flatt. „Dziś już poznanie swego kraju i jego mieszkańców większą
przynosi chlubę, niż obce nam, egzaltowane wrażenia z dalekich jakich zamorskich podróży.
I nie dziw, bo swojskość milsza i ponętniejsza zawsze od obczyzny. Więc też coraz bardziej
z każdym rokiem zwiedzane bywają piękne lub dziejowo pamiętne okolice kraju naszego:
liczba monografii wzrasta, a młodzi artyści, tymże idąc torem, zbogacili już teki swoje galeryą
prześlicznych rodzinnych krajowidów"3.
Istotnie, kultura polska doby romantyzmu przesycona jest dążeniem do ocalenia od nie-
pamięci pomników historycznej i artystycznej przeszłości, do spopularyzowania nazwisk za-
pomnianych twórców, do unaocznienia piękna własnego kraju. W okresie, gdy mnożą się
opracowania historyczne i etnograficzne, gdy Stronczyński inwentaryzuje zabytki w Kró-
lestwie Polskim, gdy Sobieszczański i Łepkowski ogłaszają swe wycieczki archeologiczne,
gdy ukazują się „Wiadomości historyczne o sztukach pięknych" Sobieszczańskiego, a Rasta-
wiecki i Kraszewski zbierają materiały do „Słownika artystów" i do „Ikonotheki", gdy lite-
ratura piękna czerpie obficie wątek z podań historycznych i źródeł ludowych, malarze w pie-
szych wędrówkach gromadzą obfity materiał plastyczny, zużytkowany następnie częściowo
w litografowanych albumach.
Zebrane w podróżach szkice i notatki umożliwiły też warszawskim malarzom wykona-
nie zamówienia, jakie w r. 1852 otrzymali od hr. Andrzeja Zamoyskiego, założyciela i głów-
nego akcjonariusza przedsiębiorstwa „Żegluga Parowa" pod firmą „Andrzej hr. Zamoyski
i Współka"4. Zamoyski, założyciel Towarzystwa Rolniczego, właściciel fabryki odlewów że-
laznych, podjął i to przedsiębiorstwo w zamiarze realizacji swego programu gospodarczego
podnoszenia tak dotąd zacofanego kraju. Spółka była wynikiem zaznaczających się wówczas
tendencji do kapitalizacji ziemiaństwa, które chętnie angażowało kapitały w przedsiębior-
stwa handlowe i przemysłowe. Pierwszymi wspólnikami Zamoyskiego byli hr. Kazimierz
Zyberk Plater i hr. Adam Potocki. W r. 1848 Zamoyski przejął i rozwinął nieudaną imprezę
braci Guibert, którzy usiłowali w r. 1846 wprowadzić na Wiśle żeglugę parową przy pomocy
2 A. Misurowicz, M. Fajans, Pomniki dawnej Małopolski podług ostatniego prospektu, Radomsko-
krakowskie Album Malowniczo-Historyczne, Warszawa 1858, karta tytułowa.
3 O. Flatt, Brzegi Wisły od Warszawy do Ciechocinka [...]. Przewodnik Żeglugi Parowej, Warszawa 1854,
s. 2.
4 Kurier Warszawski 1852, nr 175, s. 921.
328
urozmaicony krajobraz; jego stosunek do krajobrazu zabarwiają zamiłowania „archeolo-
giczne", które każą mu notować w szkicowniku obok studiów drzew i chałup — figury
przydrożne, widoki kościołów i zamków, detale architektoniczne i zdobnicze, stroje
ludowe.
„A wszak to dziś zmieniły się u nas czasy i wszak podróż za granicę nie jest dziś już na-
maszczeniem światła przed oczami naszych ziomków"— pisał w swym przewodniku po
brzegach Wisły Oskar Flatt. „Dziś już poznanie swego kraju i jego mieszkańców większą
przynosi chlubę, niż obce nam, egzaltowane wrażenia z dalekich jakich zamorskich podróży.
I nie dziw, bo swojskość milsza i ponętniejsza zawsze od obczyzny. Więc też coraz bardziej
z każdym rokiem zwiedzane bywają piękne lub dziejowo pamiętne okolice kraju naszego:
liczba monografii wzrasta, a młodzi artyści, tymże idąc torem, zbogacili już teki swoje galeryą
prześlicznych rodzinnych krajowidów"3.
Istotnie, kultura polska doby romantyzmu przesycona jest dążeniem do ocalenia od nie-
pamięci pomników historycznej i artystycznej przeszłości, do spopularyzowania nazwisk za-
pomnianych twórców, do unaocznienia piękna własnego kraju. W okresie, gdy mnożą się
opracowania historyczne i etnograficzne, gdy Stronczyński inwentaryzuje zabytki w Kró-
lestwie Polskim, gdy Sobieszczański i Łepkowski ogłaszają swe wycieczki archeologiczne,
gdy ukazują się „Wiadomości historyczne o sztukach pięknych" Sobieszczańskiego, a Rasta-
wiecki i Kraszewski zbierają materiały do „Słownika artystów" i do „Ikonotheki", gdy lite-
ratura piękna czerpie obficie wątek z podań historycznych i źródeł ludowych, malarze w pie-
szych wędrówkach gromadzą obfity materiał plastyczny, zużytkowany następnie częściowo
w litografowanych albumach.
Zebrane w podróżach szkice i notatki umożliwiły też warszawskim malarzom wykona-
nie zamówienia, jakie w r. 1852 otrzymali od hr. Andrzeja Zamoyskiego, założyciela i głów-
nego akcjonariusza przedsiębiorstwa „Żegluga Parowa" pod firmą „Andrzej hr. Zamoyski
i Współka"4. Zamoyski, założyciel Towarzystwa Rolniczego, właściciel fabryki odlewów że-
laznych, podjął i to przedsiębiorstwo w zamiarze realizacji swego programu gospodarczego
podnoszenia tak dotąd zacofanego kraju. Spółka była wynikiem zaznaczających się wówczas
tendencji do kapitalizacji ziemiaństwa, które chętnie angażowało kapitały w przedsiębior-
stwa handlowe i przemysłowe. Pierwszymi wspólnikami Zamoyskiego byli hr. Kazimierz
Zyberk Plater i hr. Adam Potocki. W r. 1848 Zamoyski przejął i rozwinął nieudaną imprezę
braci Guibert, którzy usiłowali w r. 1846 wprowadzić na Wiśle żeglugę parową przy pomocy
2 A. Misurowicz, M. Fajans, Pomniki dawnej Małopolski podług ostatniego prospektu, Radomsko-
krakowskie Album Malowniczo-Historyczne, Warszawa 1858, karta tytułowa.
3 O. Flatt, Brzegi Wisły od Warszawy do Ciechocinka [...]. Przewodnik Żeglugi Parowej, Warszawa 1854,
s. 2.
4 Kurier Warszawski 1852, nr 175, s. 921.
328