DOI Artikel:
Filarska, Barbara: Starożytne inkrustacje ze szkła
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17142#0234
Barbara Filarska
STAROŻYTNE INKRUSTACJE ZE SZKŁA
W
V V zbiorach sztuki starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się ciekawy
zespół plakietek szklanych, które najprawdopodobniej stosowane były jako inkrustacje w de-
koracjach ściennych i w meblarstwie1. Ten rodzaj użytkowania szkła, jakkolwiek od dawna
zwrócił uwagę zbieraczy tej miary co Caylus, Barthelemy, Minutoli, nie był nigdy opracowany
w sposób wyczerpujący zagadnienie. Poniższy artykuł pragnie w pewien sposób wypełnić tę
lukę w naszej wiedzy o szklarstwie starożytnym i przedstawia problem inkrustacji w jego
historycznym rozwoju w oparciu o analizę zabytków, źródła literackie i dotychczasowe czę-
ściowe opracowania2.
Inkrustacje ze szkła stosowane były na terenie basenu Morza Śródziemnego od połowy
II tysiąclecia do upadku cesarstwa rzymskiego. Były to bądź elementy figuralne odciskane
w formach, bądź plakietki cięte i oszlifowywane do odpowiedniego kształtu. Inkrustowano
głównie w kamień, przeważnie w miękki wapień oraz w drzewo. Materiałem poprzedzającym
szkło w tego rodzaju zdobnictwie była glazura, którą stosowano zarówno przy dekoracjach
ściennych, jak w meblarstwie3. Na terenie Egiptu, głównego producenta szklarskiego w II
1 Zbiór pochodzi z kolekcji Henryka Minutoli z Lignicy. Kolekcja gromadzona była drogą zakupu na terenie
Egiptu i Italii w pierwszej polowie XIX w. Miejsca znalezienia zabytków nie są znane, jakkolwiek kilka z nich
jest wzmiankowanych w publikacjach Minutoliego, który byl jednym z pierwszych badaczy wielobarwnych szkieł
antycznych. Działalność jego będzie tematem mego artykułu w następnym tomie Rocznika. Numery na nalepkach
odpowiadają numerom drukowanego spisu kolekcji pt. Sammlung antiker farbiger Glaser. Jedna plakietka
(nr kat. 7) pochodzi z dawnej kolekcji gołuchowskiej, włączonej obecnie w skład zbiorów Muzeum Narodowego
w Warszawie.
2 Caylus, Recueil d'Antiquites egyptiennes, etrusąues, grecąues et romaines, Paris 1752, t. I, s. 293—310,
pl. CVII; J. Bartelemy, Voyage en Italie, Paris 1801, s. 238—247; H. Minutoli, tjber die Anfertigung und
die Nutzanwendung der farbiger Glaser bei den Alten, Berlin 1836; A. Kisa, Das Glas im Altertume, Leipzig
1908, t. I, s. 69—74 oraz t. II, s. 367—376; F. Lucas, Glassfigures, Annales du Service des Antiąuites de 1'Egypte
XXXIX, 1939, s. 227—244.
3 Glazura i szkło były początkowo określane jednym słowem t hn. t, które pojawia się w tekstach piramid
i pochodzi od rdzenia „iskrzyć się", por. Wb, V, 390—391. Ideogram fXVt a 111 u^azu)e m- *n- Pektorał
z trzema szklanymi lub glazurowanymi paciorkami. Użycie glazury do inkrustacji utrzymało się obok szkła
przez cały okres starożytny. Zaczęto ją stosować do tych celów już w okresie Starego Państwa.
221
STAROŻYTNE INKRUSTACJE ZE SZKŁA
W
V V zbiorach sztuki starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się ciekawy
zespół plakietek szklanych, które najprawdopodobniej stosowane były jako inkrustacje w de-
koracjach ściennych i w meblarstwie1. Ten rodzaj użytkowania szkła, jakkolwiek od dawna
zwrócił uwagę zbieraczy tej miary co Caylus, Barthelemy, Minutoli, nie był nigdy opracowany
w sposób wyczerpujący zagadnienie. Poniższy artykuł pragnie w pewien sposób wypełnić tę
lukę w naszej wiedzy o szklarstwie starożytnym i przedstawia problem inkrustacji w jego
historycznym rozwoju w oparciu o analizę zabytków, źródła literackie i dotychczasowe czę-
ściowe opracowania2.
Inkrustacje ze szkła stosowane były na terenie basenu Morza Śródziemnego od połowy
II tysiąclecia do upadku cesarstwa rzymskiego. Były to bądź elementy figuralne odciskane
w formach, bądź plakietki cięte i oszlifowywane do odpowiedniego kształtu. Inkrustowano
głównie w kamień, przeważnie w miękki wapień oraz w drzewo. Materiałem poprzedzającym
szkło w tego rodzaju zdobnictwie była glazura, którą stosowano zarówno przy dekoracjach
ściennych, jak w meblarstwie3. Na terenie Egiptu, głównego producenta szklarskiego w II
1 Zbiór pochodzi z kolekcji Henryka Minutoli z Lignicy. Kolekcja gromadzona była drogą zakupu na terenie
Egiptu i Italii w pierwszej polowie XIX w. Miejsca znalezienia zabytków nie są znane, jakkolwiek kilka z nich
jest wzmiankowanych w publikacjach Minutoliego, który byl jednym z pierwszych badaczy wielobarwnych szkieł
antycznych. Działalność jego będzie tematem mego artykułu w następnym tomie Rocznika. Numery na nalepkach
odpowiadają numerom drukowanego spisu kolekcji pt. Sammlung antiker farbiger Glaser. Jedna plakietka
(nr kat. 7) pochodzi z dawnej kolekcji gołuchowskiej, włączonej obecnie w skład zbiorów Muzeum Narodowego
w Warszawie.
2 Caylus, Recueil d'Antiquites egyptiennes, etrusąues, grecąues et romaines, Paris 1752, t. I, s. 293—310,
pl. CVII; J. Bartelemy, Voyage en Italie, Paris 1801, s. 238—247; H. Minutoli, tjber die Anfertigung und
die Nutzanwendung der farbiger Glaser bei den Alten, Berlin 1836; A. Kisa, Das Glas im Altertume, Leipzig
1908, t. I, s. 69—74 oraz t. II, s. 367—376; F. Lucas, Glassfigures, Annales du Service des Antiąuites de 1'Egypte
XXXIX, 1939, s. 227—244.
3 Glazura i szkło były początkowo określane jednym słowem t hn. t, które pojawia się w tekstach piramid
i pochodzi od rdzenia „iskrzyć się", por. Wb, V, 390—391. Ideogram fXVt a 111 u^azu)e m- *n- Pektorał
z trzema szklanymi lub glazurowanymi paciorkami. Użycie glazury do inkrustacji utrzymało się obok szkła
przez cały okres starożytny. Zaczęto ją stosować do tych celów już w okresie Starego Państwa.
221