DOI article:
Wróblewska, Wanda: Portret dziecka w okresie Oświecenia w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19553#0065
Orła Białego, laska marszałkowska, głowica buzdyganu i karabeli oraz fragment tarczy. Z prawej
strony u stóp chłopca stoi na ziemi zbroja, z której widoczny jest fragment pół-pancerza i szyszak
z otwartą przyłbicą. Postać chłopca mimo sztywności długiego polskiego stroju o dużej kloszowej
płaszczyźnie, i modnej peruczce związanej wstążeczką oraz tradycyjnym geście ręki wspartej na
pasie — ruchem człowieka dorosłego zachowuje subtelne cechy pełnej dostojeństwa powagi.
Nadmierne, lecz nie karykaturalne wygięcie figury, uchwycenie proporcji, delikatność w odma-
lowaniu ręki, modelunek twarzy, prowadzenie konturu z miniatorską dokładnością i równo-
czesnym wyczuciem całości kompozycji znamienują dobry warsztat malarski. Wielość elementów
wkomponowanych w niszę sprawia wrażenie naturalne, zbrojowni lub skarbczyka rodzinnego.
Nie przytłacza to kompozycji, ale przeciwnie podnosi charakter narracyjny obrazu przy równo-
czesnym uniknięciu typowo sarmackiej chęci popisu. Światło modeluje figurę kładąc się miękkim
rozproszonym refleksem na jasnych płaszczyznach twarzy, gorsu i rękawów, zbiega ono ukosem
na płaszczyznę stołu przykrytego jasną draperią i spływa aż do lśniących jedwabiem frędzli
i ostrych błysków metalu na płytach zbroi.
Obraz nieznanego autora ok. 1765
Ignacy Działyński (il. 3)20
Trzy czwarte postaci stojącej na tle pejzażu, w stroju polskim. Z prawej strony wznosi się
piramidalnie skrzydło namiotu z herbem Ogończyk. W tle rysują się na schematycznie zazna-
czonym niebie pióropusze drzew. Z lewej strony na wzniesieniu leży płaszcz podbity gronostajem
i szyszak z dwubarwnym pióropuszem. Środkową partię obrazu wypełnia postać chłopca w kon-
trapoście. Prawa ręka zgięta w łokciu wspiera się na szyszaku, lewa na rzemiennym pasie z kara-
belą. Płaszczyzna obrazu założona szeroką płaską plamą o konturze szkicowym, niedbałym,
nasuwa skojarzenia z malarstwem akwarelowym lub gwaszem. Poszczególne partie kompozycji
różnią się sposobem opracowania. Uwagę widza przyciągają jedynie trzy elementy zasadnicze,
typowe dla obrazów o charakterze portretu sarmackiego. Artysta prowadzi kolejno obserwatora
od pierwszoplanowego szyszaku, skupiając na nim silny akcent światła, do postaci chłopca,
którego kontusz ozdabia precyzyjnym haftem. Wreszcie elementem wyeksponowanym, umiesz-
czonym wysoko na ścianie namiotu, jest herb Ogończyk opracowany z cyzelerską dokładnością.
Budowa anatomiczna postaci przeprowadzona jest szkicowo i wadliwie, lewa ręka ledwie
20 Ol. pł., 85x61,5 Muzeum w Kórniku, por. Dobrowolski, jw. s. 138—9, tabl. 138; Portret polski
XVII i XVIII wieku, katalog wystawy. Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu, 1948, s. 13,poz. kat. 19, il.
Ignacy Józef Franciszek Adam Działyński, herbu Ogończyk (1754—1794), szef X regimentu pieszego wojsk ko-
ronnych, kawaler orderu Orla Białego i św. Stanisława, por. Pamiętniki JanaDukl. Ochockiego, jw.; A. Bo-
niecki, Herbarz polski, t. V, cz. 1, Warszawa 1902, s. 160; S. Kieniewicz, [w:] Polski słownik biogra-
ficzny, t. VI, Kraków 1948, s. 80.
61
strony u stóp chłopca stoi na ziemi zbroja, z której widoczny jest fragment pół-pancerza i szyszak
z otwartą przyłbicą. Postać chłopca mimo sztywności długiego polskiego stroju o dużej kloszowej
płaszczyźnie, i modnej peruczce związanej wstążeczką oraz tradycyjnym geście ręki wspartej na
pasie — ruchem człowieka dorosłego zachowuje subtelne cechy pełnej dostojeństwa powagi.
Nadmierne, lecz nie karykaturalne wygięcie figury, uchwycenie proporcji, delikatność w odma-
lowaniu ręki, modelunek twarzy, prowadzenie konturu z miniatorską dokładnością i równo-
czesnym wyczuciem całości kompozycji znamienują dobry warsztat malarski. Wielość elementów
wkomponowanych w niszę sprawia wrażenie naturalne, zbrojowni lub skarbczyka rodzinnego.
Nie przytłacza to kompozycji, ale przeciwnie podnosi charakter narracyjny obrazu przy równo-
czesnym uniknięciu typowo sarmackiej chęci popisu. Światło modeluje figurę kładąc się miękkim
rozproszonym refleksem na jasnych płaszczyznach twarzy, gorsu i rękawów, zbiega ono ukosem
na płaszczyznę stołu przykrytego jasną draperią i spływa aż do lśniących jedwabiem frędzli
i ostrych błysków metalu na płytach zbroi.
Obraz nieznanego autora ok. 1765
Ignacy Działyński (il. 3)20
Trzy czwarte postaci stojącej na tle pejzażu, w stroju polskim. Z prawej strony wznosi się
piramidalnie skrzydło namiotu z herbem Ogończyk. W tle rysują się na schematycznie zazna-
czonym niebie pióropusze drzew. Z lewej strony na wzniesieniu leży płaszcz podbity gronostajem
i szyszak z dwubarwnym pióropuszem. Środkową partię obrazu wypełnia postać chłopca w kon-
trapoście. Prawa ręka zgięta w łokciu wspiera się na szyszaku, lewa na rzemiennym pasie z kara-
belą. Płaszczyzna obrazu założona szeroką płaską plamą o konturze szkicowym, niedbałym,
nasuwa skojarzenia z malarstwem akwarelowym lub gwaszem. Poszczególne partie kompozycji
różnią się sposobem opracowania. Uwagę widza przyciągają jedynie trzy elementy zasadnicze,
typowe dla obrazów o charakterze portretu sarmackiego. Artysta prowadzi kolejno obserwatora
od pierwszoplanowego szyszaku, skupiając na nim silny akcent światła, do postaci chłopca,
którego kontusz ozdabia precyzyjnym haftem. Wreszcie elementem wyeksponowanym, umiesz-
czonym wysoko na ścianie namiotu, jest herb Ogończyk opracowany z cyzelerską dokładnością.
Budowa anatomiczna postaci przeprowadzona jest szkicowo i wadliwie, lewa ręka ledwie
20 Ol. pł., 85x61,5 Muzeum w Kórniku, por. Dobrowolski, jw. s. 138—9, tabl. 138; Portret polski
XVII i XVIII wieku, katalog wystawy. Muzeum Wielkopolskie w Poznaniu, 1948, s. 13,poz. kat. 19, il.
Ignacy Józef Franciszek Adam Działyński, herbu Ogończyk (1754—1794), szef X regimentu pieszego wojsk ko-
ronnych, kawaler orderu Orla Białego i św. Stanisława, por. Pamiętniki JanaDukl. Ochockiego, jw.; A. Bo-
niecki, Herbarz polski, t. V, cz. 1, Warszawa 1902, s. 160; S. Kieniewicz, [w:] Polski słownik biogra-
ficzny, t. VI, Kraków 1948, s. 80.
61