DOI Artikel:
Kulejowska, Irena; Graff, Anton [Ill.]: Portrety Antona Graffa w zbiorach muzeów polskich
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19553#0265
Irena Kulejowska
PORTRETY ANTONA GRAFFA W ZBIORACH MUZEÓW POLSKICH
Y Y 1963 r. minęła 150-letnia rocznica śmierci Antona Graffa, malarza pochodzenia szwaj-
carskiego, który większą część życia spędził w Dreźnie. Muzea Drezna i Berlina, gdzie także
przelotnie działał Graff uczciły tę rocznicę urządzeniem dwóch wystaw monograficznych artysty1.
Wystawy te przypomniały sylwetkę malarza, którego szczytowe punkty rozwoju artystycznego
przypadły na ostatnie ćwierćwiecze XVIII w., a twórczość przechodziła różne przeobrażenia
stylowe, począwszy od rokoka, poprzez klasycyzm, prawie zahaczając o romantyzm. Zgodne to
było z historią niemieckiego portretu XVIII w., który jak określa Bushart2, „folgt... der allge-
meinen Entwicklung vom reprasentativen Standesportrat zum unkonventionellen Individual-
bildnis, vom hófisch-aristokratischen zum privat-biirgerlichen Typus". Do tego ostatniego typu,
mieszczańskiego jak najbardziej skłaniał się Graff, niechętnie raczej malując reprezentacyjne,
upozowane portrety. Natomiast dochodził do perfekcji tam, gdzie jego rodzimy, szwajcarski
zmysł rzeczowej, trafnej obserwacji mógł dojść do głosu w ujęciu modela, często w żywym poru-
szeniu, o twarzy ożywionej jakąś myślą. Chętnie też przedstawiał uczonych i myślicieli, artystów
i literatów. Był malarzem artystycznego i kulturalnego życia Niemiec z okresu Goethego. Do
sportretowania samego Geothego nie doszło, natomiast pozostawił Graff portret Fryderyka
Schillera rozpoczęty w r. 1786 w czasie jego pobytu w Dreźnie, a ukończony w 1791 r.3
Urodzony w r. 1736 w Winterthur, pierwsze nauki kunsztu malarskiego pobierał u Johanna
Ulricha Schellenberga w rodzinnym mieście. Następnie kształcił się u miedziorytnika Johanna
Jacoba Haida w Augsburgu. Pobyt w tym mieście przerwał na okres dwuletni, w czasie którego
przebywał w Ansbach, działając w pracowni malarza Leonharda Schneidra. Tutaj też zetknął
się z portretami Jana Kupezkiego, którego twórczość silnie oddziałała na jego wczesne dzieła.
1 B. Becker, Anton Graff, 1736—1813. Katalog, Staatliche Museen zu Berlin, Nationalgalerie, Berlin
1963; E. Brand, Anton Graff, 1736—1813. Katalog, Gemaldegalerie Dresden, Dresden 1964.
2B. Bushart, Deutsche Malerei des Rokoko. Konigstein in Taunus 1967, s. 26.
3 B e c k e r, jw., nr 47, il. s. 19.
261
PORTRETY ANTONA GRAFFA W ZBIORACH MUZEÓW POLSKICH
Y Y 1963 r. minęła 150-letnia rocznica śmierci Antona Graffa, malarza pochodzenia szwaj-
carskiego, który większą część życia spędził w Dreźnie. Muzea Drezna i Berlina, gdzie także
przelotnie działał Graff uczciły tę rocznicę urządzeniem dwóch wystaw monograficznych artysty1.
Wystawy te przypomniały sylwetkę malarza, którego szczytowe punkty rozwoju artystycznego
przypadły na ostatnie ćwierćwiecze XVIII w., a twórczość przechodziła różne przeobrażenia
stylowe, począwszy od rokoka, poprzez klasycyzm, prawie zahaczając o romantyzm. Zgodne to
było z historią niemieckiego portretu XVIII w., który jak określa Bushart2, „folgt... der allge-
meinen Entwicklung vom reprasentativen Standesportrat zum unkonventionellen Individual-
bildnis, vom hófisch-aristokratischen zum privat-biirgerlichen Typus". Do tego ostatniego typu,
mieszczańskiego jak najbardziej skłaniał się Graff, niechętnie raczej malując reprezentacyjne,
upozowane portrety. Natomiast dochodził do perfekcji tam, gdzie jego rodzimy, szwajcarski
zmysł rzeczowej, trafnej obserwacji mógł dojść do głosu w ujęciu modela, często w żywym poru-
szeniu, o twarzy ożywionej jakąś myślą. Chętnie też przedstawiał uczonych i myślicieli, artystów
i literatów. Był malarzem artystycznego i kulturalnego życia Niemiec z okresu Goethego. Do
sportretowania samego Geothego nie doszło, natomiast pozostawił Graff portret Fryderyka
Schillera rozpoczęty w r. 1786 w czasie jego pobytu w Dreźnie, a ukończony w 1791 r.3
Urodzony w r. 1736 w Winterthur, pierwsze nauki kunsztu malarskiego pobierał u Johanna
Ulricha Schellenberga w rodzinnym mieście. Następnie kształcił się u miedziorytnika Johanna
Jacoba Haida w Augsburgu. Pobyt w tym mieście przerwał na okres dwuletni, w czasie którego
przebywał w Ansbach, działając w pracowni malarza Leonharda Schneidra. Tutaj też zetknął
się z portretami Jana Kupezkiego, którego twórczość silnie oddziałała na jego wczesne dzieła.
1 B. Becker, Anton Graff, 1736—1813. Katalog, Staatliche Museen zu Berlin, Nationalgalerie, Berlin
1963; E. Brand, Anton Graff, 1736—1813. Katalog, Gemaldegalerie Dresden, Dresden 1964.
2B. Bushart, Deutsche Malerei des Rokoko. Konigstein in Taunus 1967, s. 26.
3 B e c k e r, jw., nr 47, il. s. 19.
261