DOI Artikel:
Domaszewska, Helena: Zagadnienie pierwowzoru w polskiej grafice portretowej XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19553#0009
Helena Domaszewska
ZAGADNIENIE PIERWOWZORU W POLSKIEJ GRAFICE
PORTRETOWEJ XVIII WIEKU*
^^^siemnasty wiek był okresem, w którym głównym zadaniem grafika było jak najdokład-
niejsze odtworzenie pierwowzorów malarskich lub rysunkowych. Artyści prześcigali się w coraz
nowych eksperymentach technicznych i pragnęli nawet pod względem kolorystycznym upodobnić
grafikę do malarstwa. Ruch ten najsilniej wystąpił we Francji i Anglii, dwóch ośrodkach naj-
większej produkcji malarstwa portretowego, wielkich indywidualności malarzy oraz licznych
grafików skupiających się przy ich warsztatach.
Wielka ilość prac malarskich i graficznych pozwala krytykom francuskim i angielskim na
wnikliwą analizę twórczości grafików oraz bezpośrednią ocenę stosunku ich prac do odtwa-
rzanych pierwowzorów malarskich. W Polsce tego typu krytyka jest bardzo utrudniona, gdyż
obrazy artystów najczęściej naśladowanych: Sz. Czechowicza, J. Grassiego, J. Ch. Lampiego,
M. Bacciarellego i innych często nie dają się zidentyfikować z zachowanymi obiektami graficz-
nymi. Przyczyną tego były czasy burzliwe i klęski narodowe na przestrzeni trzech ostatnich
wieków, co przyczyniło się do rozproszenia i zubożenia zabytków naszej sztuki. Stąd to prawie
każdy obiekt XVIII-wiecznego malarstwa portretowego stanowi odrębny przedmiot badań
i poszukiwań.
Los zbiorów graficznych był podobny. Jednak dzięki znacznej ilości odbitek wykonanych
z poszczególnych obiektów, z których każda jest oryginałem, można, mimo licznych braków,
dochodzić niektórych danych dotyczących malarskich i rysunkowych pierwowzorów. Dlatego
grafika polska spełnia niejednokrotnie rolę dokumentacyjną.
Na Śląsku i w Gdańsku związek grafiki z pierwowzorem malarskim pojawiał się częściej niż
w innych miastach Polski. Sprzyjała temu konsekwentna i wieloletnia działalność artystów
w oparciu o własny zakład rytowniczy.
* Artykuł ten jest szerszym omówieniem jednego z zagadnień podjętych w pracy magisterskiej pt.; „Portret
w grafice polskiej XVIII w.", pisanej na Uniwersytecie Warszawskim w 1952 r. pod kierunkiem prof. St. Lo-
rentza i prof. W. Tomkiewicza.
5
ZAGADNIENIE PIERWOWZORU W POLSKIEJ GRAFICE
PORTRETOWEJ XVIII WIEKU*
^^^siemnasty wiek był okresem, w którym głównym zadaniem grafika było jak najdokład-
niejsze odtworzenie pierwowzorów malarskich lub rysunkowych. Artyści prześcigali się w coraz
nowych eksperymentach technicznych i pragnęli nawet pod względem kolorystycznym upodobnić
grafikę do malarstwa. Ruch ten najsilniej wystąpił we Francji i Anglii, dwóch ośrodkach naj-
większej produkcji malarstwa portretowego, wielkich indywidualności malarzy oraz licznych
grafików skupiających się przy ich warsztatach.
Wielka ilość prac malarskich i graficznych pozwala krytykom francuskim i angielskim na
wnikliwą analizę twórczości grafików oraz bezpośrednią ocenę stosunku ich prac do odtwa-
rzanych pierwowzorów malarskich. W Polsce tego typu krytyka jest bardzo utrudniona, gdyż
obrazy artystów najczęściej naśladowanych: Sz. Czechowicza, J. Grassiego, J. Ch. Lampiego,
M. Bacciarellego i innych często nie dają się zidentyfikować z zachowanymi obiektami graficz-
nymi. Przyczyną tego były czasy burzliwe i klęski narodowe na przestrzeni trzech ostatnich
wieków, co przyczyniło się do rozproszenia i zubożenia zabytków naszej sztuki. Stąd to prawie
każdy obiekt XVIII-wiecznego malarstwa portretowego stanowi odrębny przedmiot badań
i poszukiwań.
Los zbiorów graficznych był podobny. Jednak dzięki znacznej ilości odbitek wykonanych
z poszczególnych obiektów, z których każda jest oryginałem, można, mimo licznych braków,
dochodzić niektórych danych dotyczących malarskich i rysunkowych pierwowzorów. Dlatego
grafika polska spełnia niejednokrotnie rolę dokumentacyjną.
Na Śląsku i w Gdańsku związek grafiki z pierwowzorem malarskim pojawiał się częściej niż
w innych miastach Polski. Sprzyjała temu konsekwentna i wieloletnia działalność artystów
w oparciu o własny zakład rytowniczy.
* Artykuł ten jest szerszym omówieniem jednego z zagadnień podjętych w pracy magisterskiej pt.; „Portret
w grafice polskiej XVIII w.", pisanej na Uniwersytecie Warszawskim w 1952 r. pod kierunkiem prof. St. Lo-
rentza i prof. W. Tomkiewicza.
5