DOI issue:
Sztuka średnowieczna
DOI article:Ratkowska, Paulina; Muzeum Narodowe w Warszawie [Contr.]: Skrzydła kwadryptyku z Legendą św. Jana Chrzciciela: Nieznany zabytek stylu franko-gotyckiego w Muzeum Narodowym w Warszawie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19556#0317
Paulina Rutkowska
SKRZYDŁA K W AD R Y PT Y KU Z LEGENDĄ ŚW. JANA CHRZCICIELA
NIEZNANY ZABYTEK STYLU FRANKO-GOTYCKIEGO
W MUZEUM NARODOWYM W WARSZAWIE
A.\^ola Hiszpanii w kształtowaniu się gotyckiego malarstwa ołtarzowego Europy nie zo-
stała jeszcze w pełni wyjaśniona. Nie ulega jednak wątpliwości, że obficie zachowany materiał
zabytkowy tu, jak nigdzie indziej, pozwala śledzić przenikanie do romańskiego malarstwa ta-
blicowego nowej, we Francji zrodzonej tendencji estetycznej, jej niełatwą drogę do zwycięstwa,
kompromisy, załamania i nieustępliwe postępowanie naprzód. Z tego punktu widzenia naj-
ciekawszym rozdziałem sztuki gotyckiej półwyspu Iberyjskiego zdaje się być faza, okreś-
ana zazwyczaj — ze względu na dominantę wpływów francuskich — mianem „franko-go-
tyckiej"1.
Chronologicznie, obejmuje ten styl schyłek wieku XIII i pierwszą połowę XIV-tego, by
po apogeum czternastowiecznym ustąpić około połowy stulecia miejsca sztuce italo-gotyckiej, for-
mującej się pod wpływem Włoch, wyczuwalnym w Hiszpanii już od 2 ćwierci wieku XIV. Geogra-
ficznie, ogarnia styl ten Katalonię i Walencję, Aragon, Navarrę, Kastylię, rejony północne i po-
łudniowe sięgające aż do mauretańskiej Grenady. Niósł ze sobą przełamanie stylizacji romańskiej
i schematyzmu bizantyjskich wzorów na rzecz bardziej humanistycznej koncepcji obrazowania
opartej na obserwacji natury, uwzględniającej w zakresie o wiele szerszym niż dotąd świat rzeczy-
wisty, świat uczuć, wprowadzał nowe zasady — próby światłocieniowego modelowania brył,
ujęcia perspektywicznego przedstawianych kształtów, uzewnętrznienia doznań psychicznych
bohaterów akcji. Bazował przede wszystkim na osiągnięciach francuskiego miniatorstwa i sztuki
witrażerskiej XIII i XIV w., a stopień wierności reprodukowanym oryginałom często, choć nie
zawsze, decydował o wartościach powstających dzieł lokalnych.
Zabytki franko-gotyckiego malarstwa tablicowego w kolekcjach europejskich na północ
od Pirenejów są rzadkością. Tym większą uwagę zwracają trzy tablice (il. 1—9) pozyskane po
1 Ch. R.Post, A History of Spanish Painting. t. II, Cambridge, Mass. 1930, cz. III, TheFranco-GotMc
Style.
313
SKRZYDŁA K W AD R Y PT Y KU Z LEGENDĄ ŚW. JANA CHRZCICIELA
NIEZNANY ZABYTEK STYLU FRANKO-GOTYCKIEGO
W MUZEUM NARODOWYM W WARSZAWIE
A.\^ola Hiszpanii w kształtowaniu się gotyckiego malarstwa ołtarzowego Europy nie zo-
stała jeszcze w pełni wyjaśniona. Nie ulega jednak wątpliwości, że obficie zachowany materiał
zabytkowy tu, jak nigdzie indziej, pozwala śledzić przenikanie do romańskiego malarstwa ta-
blicowego nowej, we Francji zrodzonej tendencji estetycznej, jej niełatwą drogę do zwycięstwa,
kompromisy, załamania i nieustępliwe postępowanie naprzód. Z tego punktu widzenia naj-
ciekawszym rozdziałem sztuki gotyckiej półwyspu Iberyjskiego zdaje się być faza, okreś-
ana zazwyczaj — ze względu na dominantę wpływów francuskich — mianem „franko-go-
tyckiej"1.
Chronologicznie, obejmuje ten styl schyłek wieku XIII i pierwszą połowę XIV-tego, by
po apogeum czternastowiecznym ustąpić około połowy stulecia miejsca sztuce italo-gotyckiej, for-
mującej się pod wpływem Włoch, wyczuwalnym w Hiszpanii już od 2 ćwierci wieku XIV. Geogra-
ficznie, ogarnia styl ten Katalonię i Walencję, Aragon, Navarrę, Kastylię, rejony północne i po-
łudniowe sięgające aż do mauretańskiej Grenady. Niósł ze sobą przełamanie stylizacji romańskiej
i schematyzmu bizantyjskich wzorów na rzecz bardziej humanistycznej koncepcji obrazowania
opartej na obserwacji natury, uwzględniającej w zakresie o wiele szerszym niż dotąd świat rzeczy-
wisty, świat uczuć, wprowadzał nowe zasady — próby światłocieniowego modelowania brył,
ujęcia perspektywicznego przedstawianych kształtów, uzewnętrznienia doznań psychicznych
bohaterów akcji. Bazował przede wszystkim na osiągnięciach francuskiego miniatorstwa i sztuki
witrażerskiej XIII i XIV w., a stopień wierności reprodukowanym oryginałom często, choć nie
zawsze, decydował o wartościach powstających dzieł lokalnych.
Zabytki franko-gotyckiego malarstwa tablicowego w kolekcjach europejskich na północ
od Pirenejów są rzadkością. Tym większą uwagę zwracają trzy tablice (il. 1—9) pozyskane po
1 Ch. R.Post, A History of Spanish Painting. t. II, Cambridge, Mass. 1930, cz. III, TheFranco-GotMc
Style.
313