DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Kamieniecka, Elena; Schultz, Daniel [Ill.]: Portret zbiorowy Daniela Schultza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19584#0125
łączące artystę wielu więzami ze sztuką klasycystyczną odnotowują także polscy historycy
sztuki11.
Wiadomo też, że kilka lat spędził Schultz w pracowniach sławnych niderlandzkich malarzy
Amsterdamu, Harlemu, Delftu i Antwerpii a następnie odwiedził Francję. Także wzięcie pod
uwagę wymagań, stawianych portrecistom przez elitę społeczeństwa — polską szlachtę—jest
niezbędne dla uniknięcia istotnej luki w zrozumieniu twórczości artysty. Wymaganie dokumen-
talnej wierności, bliskości naturze, zamiłowanie do elementów widowiskowych, wszystko to>
co nałożyło silne piętno na specyfikę portretu polskiego, znalazło wyraźny oddźwięk w wyrafino-
wanych formach sztuki Schultza. Z jednej strony wiąże się ona z tradycjami polskiego portretu
reprezentacyjnego i zarazem realistycznego, znamionując jakościowo nowy etap w jego dal-
szym rozwoju. Z drugiej zaś strony, niektóre cechy sztuki Schultza wiążą się z innym interesującym
zjawiskiem w sztuce polskiej — z portretem trumiennym. Z tą kameralną, intymną w swej
istocie sztuką łączy Schultza wspólnota artystycznego celu — zainteresowanie życiem wewnętrz-
nym człowieka, choć sposoby realizacji tego celu nie musiały być identyczne. Sztuka nasycona
niuansami psychologicznymi — oto tradycja, którą podjął i umocnił swego czasu K. Boguszew-
ski ; łączy ona poszczególne ogniwa sztuki polskiej w tym także twórczość Schultza w jeden
ciąg rozwojowy.
Doświadczenia sztuki europejskiej miały decydujący wpływ na twórczość wielu znanych
artystów polskich, a w tym na tak wybitnego portrecisty jak Schultz. Praca malarza była
jednak także ściśle związana z wymaganiami społeczno-politycznymi a zwłaszcza potrzebą two-
rzenia rodzinnych kronik, która zapoczątkowała w Polsce jedyną w swoim rodzaju formę zbio-
rowego świeckiego portretu — portretu rodzinnego. Dobitnym przykładem takiego rozwiązania
jest rozpatrywane tu dzieło artysty. Bogactwo pomysłów inspirowane charakterem modeli
i inwencją twórczą malarza wzbogaciło polską sztukę o nowe wartości.
W ten sposób Daniel Schultz potrafił połączyć żywo przez siebie odczute osiągnięcia malar-
stwa portretowego wielkich mistrzów zachodnioeuropejskich z zadaniani i celami, jakie sta-
ły przed sztuką rodzimą. W świetle tych zagadnień oraz nowych autorytatywnych atrybucji
portretów i uściśleń danych, dotyczących biografii twórczej artysty, jego tak cenne sygnowane
dzieło Portret kupca mongola z rodziną przyciąga szczególną uwagę specjalistów.
Portret zbiorowy Schultza posiada długą historię rozmaitych atrybucji, interpretacji tematu
oraz datowania, sięgających 1755 roku, kiedy portret ten znalazł się w ekspozycji galerii obrazów
Jekatierininskiego pałacu w Carskim Siole, w tzw. Kartinnej sali12. Od tego czasu obraz cztery
11 Karpowicz, Malarze króla, jw., s. 323/4 słusznie dostrzega wpływ Filipa de Champaigne na twór-
czość Schultza.
12 Ekspozycją kierował Łukasz Konrad Pfanzełdt rodem z Ulmu, współautorem układu obrazów był Jakub
Steilin. Por. И. Я к о в к и н, История села Царского. В трец составленная из дел Арцива прав-
ление Села Царского. Часть вторая с 1742 до половины 1762 г. СПБ 1829.
121
sztuki11.
Wiadomo też, że kilka lat spędził Schultz w pracowniach sławnych niderlandzkich malarzy
Amsterdamu, Harlemu, Delftu i Antwerpii a następnie odwiedził Francję. Także wzięcie pod
uwagę wymagań, stawianych portrecistom przez elitę społeczeństwa — polską szlachtę—jest
niezbędne dla uniknięcia istotnej luki w zrozumieniu twórczości artysty. Wymaganie dokumen-
talnej wierności, bliskości naturze, zamiłowanie do elementów widowiskowych, wszystko to>
co nałożyło silne piętno na specyfikę portretu polskiego, znalazło wyraźny oddźwięk w wyrafino-
wanych formach sztuki Schultza. Z jednej strony wiąże się ona z tradycjami polskiego portretu
reprezentacyjnego i zarazem realistycznego, znamionując jakościowo nowy etap w jego dal-
szym rozwoju. Z drugiej zaś strony, niektóre cechy sztuki Schultza wiążą się z innym interesującym
zjawiskiem w sztuce polskiej — z portretem trumiennym. Z tą kameralną, intymną w swej
istocie sztuką łączy Schultza wspólnota artystycznego celu — zainteresowanie życiem wewnętrz-
nym człowieka, choć sposoby realizacji tego celu nie musiały być identyczne. Sztuka nasycona
niuansami psychologicznymi — oto tradycja, którą podjął i umocnił swego czasu K. Boguszew-
ski ; łączy ona poszczególne ogniwa sztuki polskiej w tym także twórczość Schultza w jeden
ciąg rozwojowy.
Doświadczenia sztuki europejskiej miały decydujący wpływ na twórczość wielu znanych
artystów polskich, a w tym na tak wybitnego portrecisty jak Schultz. Praca malarza była
jednak także ściśle związana z wymaganiami społeczno-politycznymi a zwłaszcza potrzebą two-
rzenia rodzinnych kronik, która zapoczątkowała w Polsce jedyną w swoim rodzaju formę zbio-
rowego świeckiego portretu — portretu rodzinnego. Dobitnym przykładem takiego rozwiązania
jest rozpatrywane tu dzieło artysty. Bogactwo pomysłów inspirowane charakterem modeli
i inwencją twórczą malarza wzbogaciło polską sztukę o nowe wartości.
W ten sposób Daniel Schultz potrafił połączyć żywo przez siebie odczute osiągnięcia malar-
stwa portretowego wielkich mistrzów zachodnioeuropejskich z zadaniani i celami, jakie sta-
ły przed sztuką rodzimą. W świetle tych zagadnień oraz nowych autorytatywnych atrybucji
portretów i uściśleń danych, dotyczących biografii twórczej artysty, jego tak cenne sygnowane
dzieło Portret kupca mongola z rodziną przyciąga szczególną uwagę specjalistów.
Portret zbiorowy Schultza posiada długą historię rozmaitych atrybucji, interpretacji tematu
oraz datowania, sięgających 1755 roku, kiedy portret ten znalazł się w ekspozycji galerii obrazów
Jekatierininskiego pałacu w Carskim Siole, w tzw. Kartinnej sali12. Od tego czasu obraz cztery
11 Karpowicz, Malarze króla, jw., s. 323/4 słusznie dostrzega wpływ Filipa de Champaigne na twór-
czość Schultza.
12 Ekspozycją kierował Łukasz Konrad Pfanzełdt rodem z Ulmu, współautorem układu obrazów był Jakub
Steilin. Por. И. Я к о в к и н, История села Царского. В трец составленная из дел Арцива прав-
ление Села Царского. Часть вторая с 1742 до половины 1762 г. СПБ 1829.
121