DOI Heft:
5-46 Starożytność
DOI Artikel:Zdrojewska, Wanda: Attyckie odważniki z amforą
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0012
ona generalne kryteria datowania poszczególnych grup. Do tego celu wykorzystała kontekst
archeologiczny, ciężar zabytków oraz źródła filologiczne, lecz swoje ustalenia traktowała jako
zaledwie krok naprzód w badaniach nad odważnikami. Zatem słuszne zdaje się ponowne roz-
ważenie historii attyckich ciężarków z symbolami. Ponieważ uwzględnienie wszystkich wyobrażeń
w ramach jednej rozprawy nie jest możliwe, ograniczymy się do jednego zespołu, najliczniejsze-
go w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Są to odważniki z przedstawieniem amfory,
połowy amfory i ćwierci naczynia4.
Amfora, symbol znany także z „Wappenmiinzen", należy do emblematów, które—jak się
przyjmuje — występowały na monetach ateńskich w okresie od ok. 615 r.p.n.e. do ok. 590
r.p.n.e.5. Według Lang6 symbol ten został wprowadzony na odważniki w VI w. p.n.e. W oparciu
o zabytki odkryte na agorze ateńskiej wyodrębniła ona naczynia o dwu zasadniczych kształtach.
Pierwszy, występujący w trzech odmianach, przypomina wczesne amfory panatenajskie, drugi
jest ich karykaturą. Lang zwróciła uwagę, iż drugi typ (amfory późnopanatenajskie) pojawił
się w IV w.p.n.e., zaś w III w. naczynia na odważnikach osiągnęły karykaturalną formę znaną
z monet Nowego Stylu7. A zatem kształt naczynia ukazanego na ciężarku wagowym stanowi
kryterium datowania. Zdaniem M. Lang, przejściu od amfory wczesnopanatenajskiej do póź-
nopanatenajskiej towarzyszyła zmiana legendy wagowej, co było rezultatem przekształcenia
standardu, jakie musiało mieć miejsce przed III w.p.n.e. Starsze zabytki — w zasadzie 1 /3
statera, zawierały litery TPTTïî(fiôpiov), młodsze—1/2 miny, były określane HMIMN(aiov).
Ponieważ jednak Lang zauważyła, że na 1/2 miny ukazywano także amforę wczesnopana-
tenajską, doszła do wniosku, że miały miejsce dwa przekształcenia standardu, w ostatnich la-
tach V w.p.n.e. i w IV w.p.n.e.
Nie ulega wątpliwości, że podwyżki i obniżki norm, jakie zachodziły w attyckim systemie
wagowym, powodowały zmianę symboli bądź przenoszenie ich na inne frakcje. Stąd analiza
zespołów opatrzonych tym samym symbolem musi być dokonywana z uwzględnieniem ciężaru
obiektów. Zgodnie z ustaleniami Lang w okresie od VI do I w.p.n.e. w Attyce posługiwano się
siedmioma standardami8. Najstarsza norma wprowadzona przez Solona to standard 105 (stater
wagowy składał się ze 105 didrachm monetarnych, mina ze 105 drachm). W końcu VI lub na
początku V w.p.n.e. nastąpiła krótkotrwała obniżka (standard 92), po czym powrócono do
4 W opracowaniu niniejszym zostały wykorzystane materiały z pracy doktorskiej. Por. Zdrojewska,
Geneza i rozwój attyckich mierników wagi, jw., passim.
5 Dla przykładu wymieńmy choćby didrachmę z kolekcji Jameson, z ok. 590 r. p.n.e. Por. Ch. S e 11 m a n,
Greek Coins. A History of Metallic Currency and Coinage down to the Fali of the Hellenistic Kingdoms. London
1960, s. 43, 45, tabl. Ш, 8.
6 Lang, jw., s. 7, 8, 20.
7 Początek monet Nowego Stylu datuje się obecnie na początek II w. p.n.e. Por. M. Thompson, The
Beginning of Athenian New Style Coinage. MN V, 1952, s. 25—33.
8 Por. Lang, jw., passim.
8
archeologiczny, ciężar zabytków oraz źródła filologiczne, lecz swoje ustalenia traktowała jako
zaledwie krok naprzód w badaniach nad odważnikami. Zatem słuszne zdaje się ponowne roz-
ważenie historii attyckich ciężarków z symbolami. Ponieważ uwzględnienie wszystkich wyobrażeń
w ramach jednej rozprawy nie jest możliwe, ograniczymy się do jednego zespołu, najliczniejsze-
go w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Są to odważniki z przedstawieniem amfory,
połowy amfory i ćwierci naczynia4.
Amfora, symbol znany także z „Wappenmiinzen", należy do emblematów, które—jak się
przyjmuje — występowały na monetach ateńskich w okresie od ok. 615 r.p.n.e. do ok. 590
r.p.n.e.5. Według Lang6 symbol ten został wprowadzony na odważniki w VI w. p.n.e. W oparciu
o zabytki odkryte na agorze ateńskiej wyodrębniła ona naczynia o dwu zasadniczych kształtach.
Pierwszy, występujący w trzech odmianach, przypomina wczesne amfory panatenajskie, drugi
jest ich karykaturą. Lang zwróciła uwagę, iż drugi typ (amfory późnopanatenajskie) pojawił
się w IV w.p.n.e., zaś w III w. naczynia na odważnikach osiągnęły karykaturalną formę znaną
z monet Nowego Stylu7. A zatem kształt naczynia ukazanego na ciężarku wagowym stanowi
kryterium datowania. Zdaniem M. Lang, przejściu od amfory wczesnopanatenajskiej do póź-
nopanatenajskiej towarzyszyła zmiana legendy wagowej, co było rezultatem przekształcenia
standardu, jakie musiało mieć miejsce przed III w.p.n.e. Starsze zabytki — w zasadzie 1 /3
statera, zawierały litery TPTTïî(fiôpiov), młodsze—1/2 miny, były określane HMIMN(aiov).
Ponieważ jednak Lang zauważyła, że na 1/2 miny ukazywano także amforę wczesnopana-
tenajską, doszła do wniosku, że miały miejsce dwa przekształcenia standardu, w ostatnich la-
tach V w.p.n.e. i w IV w.p.n.e.
Nie ulega wątpliwości, że podwyżki i obniżki norm, jakie zachodziły w attyckim systemie
wagowym, powodowały zmianę symboli bądź przenoszenie ich na inne frakcje. Stąd analiza
zespołów opatrzonych tym samym symbolem musi być dokonywana z uwzględnieniem ciężaru
obiektów. Zgodnie z ustaleniami Lang w okresie od VI do I w.p.n.e. w Attyce posługiwano się
siedmioma standardami8. Najstarsza norma wprowadzona przez Solona to standard 105 (stater
wagowy składał się ze 105 didrachm monetarnych, mina ze 105 drachm). W końcu VI lub na
początku V w.p.n.e. nastąpiła krótkotrwała obniżka (standard 92), po czym powrócono do
4 W opracowaniu niniejszym zostały wykorzystane materiały z pracy doktorskiej. Por. Zdrojewska,
Geneza i rozwój attyckich mierników wagi, jw., passim.
5 Dla przykładu wymieńmy choćby didrachmę z kolekcji Jameson, z ok. 590 r. p.n.e. Por. Ch. S e 11 m a n,
Greek Coins. A History of Metallic Currency and Coinage down to the Fali of the Hellenistic Kingdoms. London
1960, s. 43, 45, tabl. Ш, 8.
6 Lang, jw., s. 7, 8, 20.
7 Początek monet Nowego Stylu datuje się obecnie na początek II w. p.n.e. Por. M. Thompson, The
Beginning of Athenian New Style Coinage. MN V, 1952, s. 25—33.
8 Por. Lang, jw., passim.
8