DOI issue:
5-46 Starożytność
DOI article:Zdrojewska, Wanda: Attyckie odważniki z amforą
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0013
normy solońskiej. W ostatnich latach V w.p.n.e. miała miejsce podwyżka poprzez standardy
112, 126, 138 do standardu 150, lecz już w 403 r.p.n.e. dekretem Teisamenosa przywrócono
normę solońską. Kolejna oficjalna podwyżka do miny ze 138, a następnie 150 drachm nastąpiła
wg Lang w IV w.p.n.e9. Jednocześnie jednak posługiwano się odważnikami niższych standardów.
Ostateczne zmiany miały miejsce w II w.p.n.e. Polegały one na ustaleniu standardu 150 i wkrótce
po nim standardu 175. Do normatywu Solona już nie powrócono.
Odważniki z przedstawieniem amfory, jak powiedziano wyżej, miały wartość 1/3 statera
lub 1/2 miny, lecz ciężar ich był różny zależnie od standardu. Dla ułatwienia zatem rozważań
zestawmy przeciętne ciężary wymienionych nominałów, obliczone na podstawie ustalonego
przez Lang ciężaru statera i miny dla różnych standardów.
105
112
126
138
150
175
1/3 statera
305,2
306,6—346,6
346,6—373,3
401,12
436
493,3—526,6
w gramach
1 /2 miny
228,9
230—260
260—280
300,84
327
370—395
w gramach
Celem prześledzenia ewolucji symbolu nie możemy ograniczyć się wyłącznie do ciężaru od-
ważników. Na poddanie analizie zasługują także zróżnicowane legendy, pozwalające na
wyciągnięcie pewnych wniosków na temat chronologii. Legendy mają dwojaki charakter. Obok
wyżej wymienionych określeń wartości wagowej są litery ДЕМО, bądź ДНМО, uważane przez
niektórych autorów za rodzaj urzędowej gwarancji10.
Jako przesłankę do datowania odważników wykorzystujemy również stemple urzędnicze,
dotychczas nie brane pod uwagę ■— z wyjątkiem kilku wzmianek Lang11. Stemple, odciskane
na niektórych egzemplarzach, znajdują analogie w wizerunkach monetarnych, to też dzięki nim
można naszym zdaniem ustalić okres użytkowania szeregu ciężarków wagowych.
Aby stwierdzić, w jakim czasie umieszczano na odważnikach różne odmiany amfor, a w kon-
sekwencji zinterpretować zabytki znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie,
musimy poddać analizie krytycznej dotychczasowe ustalenia. W tym celu wykorzystujemy wię-
kszą ilość ciężarków wagowych, niż to uczyniła Lang w swoim opracowaniu.
9 Jednostka wagowa standardu 138 jest nazywana przez niektórych autorów miną handlową, jednostka zaś
standardu 150 — miną targową. M.in. tę terminologię stosuje Pernice. Por. Per ni ce, jw., s. 54 i n. Pernice
określa również jako minę targową jednostkę standardu 175.
10 Taką opinię wyraża m.in. Lang. Por. Lang, jw., s. 6.
11 Lang, jw., s. 20—22.
9
112, 126, 138 do standardu 150, lecz już w 403 r.p.n.e. dekretem Teisamenosa przywrócono
normę solońską. Kolejna oficjalna podwyżka do miny ze 138, a następnie 150 drachm nastąpiła
wg Lang w IV w.p.n.e9. Jednocześnie jednak posługiwano się odważnikami niższych standardów.
Ostateczne zmiany miały miejsce w II w.p.n.e. Polegały one na ustaleniu standardu 150 i wkrótce
po nim standardu 175. Do normatywu Solona już nie powrócono.
Odważniki z przedstawieniem amfory, jak powiedziano wyżej, miały wartość 1/3 statera
lub 1/2 miny, lecz ciężar ich był różny zależnie od standardu. Dla ułatwienia zatem rozważań
zestawmy przeciętne ciężary wymienionych nominałów, obliczone na podstawie ustalonego
przez Lang ciężaru statera i miny dla różnych standardów.
105
112
126
138
150
175
1/3 statera
305,2
306,6—346,6
346,6—373,3
401,12
436
493,3—526,6
w gramach
1 /2 miny
228,9
230—260
260—280
300,84
327
370—395
w gramach
Celem prześledzenia ewolucji symbolu nie możemy ograniczyć się wyłącznie do ciężaru od-
ważników. Na poddanie analizie zasługują także zróżnicowane legendy, pozwalające na
wyciągnięcie pewnych wniosków na temat chronologii. Legendy mają dwojaki charakter. Obok
wyżej wymienionych określeń wartości wagowej są litery ДЕМО, bądź ДНМО, uważane przez
niektórych autorów za rodzaj urzędowej gwarancji10.
Jako przesłankę do datowania odważników wykorzystujemy również stemple urzędnicze,
dotychczas nie brane pod uwagę ■— z wyjątkiem kilku wzmianek Lang11. Stemple, odciskane
na niektórych egzemplarzach, znajdują analogie w wizerunkach monetarnych, to też dzięki nim
można naszym zdaniem ustalić okres użytkowania szeregu ciężarków wagowych.
Aby stwierdzić, w jakim czasie umieszczano na odważnikach różne odmiany amfor, a w kon-
sekwencji zinterpretować zabytki znajdujące się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie,
musimy poddać analizie krytycznej dotychczasowe ustalenia. W tym celu wykorzystujemy wię-
kszą ilość ciężarków wagowych, niż to uczyniła Lang w swoim opracowaniu.
9 Jednostka wagowa standardu 138 jest nazywana przez niektórych autorów miną handlową, jednostka zaś
standardu 150 — miną targową. M.in. tę terminologię stosuje Pernice. Por. Per ni ce, jw., s. 54 i n. Pernice
określa również jako minę targową jednostkę standardu 175.
10 Taką opinię wyraża m.in. Lang. Por. Lang, jw., s. 6.
11 Lang, jw., s. 20—22.
9