DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Załęski, Krzysztof: Motywy grotesek Rafaela w dekoracji malarskiej pałacu w Nieborowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19633#0179
Krzysztof Zalęski
MOTYWY GROTESEK RAFAELA W DEKORACJI MALARSKIEJ
PAŁACU W NIEBOROWIE
M ichał Hieronim Radziwiłł i jego żona, Helena z Przeździeckich, weszli w posiadanie
Nieborowa 6 września 1774 roku, zawierając „konktrakt przedażny" z poprzednim właścicielem,
Michałem Kazimierzem Ogińskim1. Pałac był własnością Ogińskiego od 1766 roku i podlegał
w tym czasie licznym przeróbkom. Niektóre wnętrza otrzymały wtedy rokokowy wystrój, jaki
zachowały do dziś Czerwony Salon i Sypialnia.
Radzwiłłowie nabyli pałac w tym samym roku, w którym Stanisław August wznosił w Ła-
zienkach Biały Dom2, a w Rzymie handlarz obrazów i antykwariusz Lodovico Mirri uzyskał
papieskie pozwolenie na odkopanie zasypanych pomieszczeń Złotego Domu Nerona (uważa-
nego błędnie za Termy Tytusa) i na wykonanie dokumentacji architektonicznej i malarskiej,
którą zamierzał opublikować3.
Sala Jadalna w Białym Domu otrzymała w 1775 roku pierwszą w Polsce dekorację w nowym
stylu. Dążenie do klasyczności wnętrza podkreśla ustawiony w specjalnie zaprojektowanej
niszy antyczny posąg Wenus Anadyomene, zakupiony w Rzymie przez stypendystę królewskiego,
rzeźbiarza Le Bruna. Dekoracja malarska, bogata w alegoryczne treści, wprowadza oglądającego
w świat mitów i bóstw antycznych, uwikłanych w arabeskowo-groteskowy ornament wywodzący
się z grotesek Rafaela w Loggiach Watykańskich, a nawet powtarzający dosłownie niektóre
motywy. Do rozpowszechnienia się grotesek Rafaela, który wraz z uczniami korzystał obficie
ze znanych w XVI wieku zabytków antycznych, zwłaszcza z odrysowywanych malowideł w „gro-
tach eskwilińskich", jak nazywano wówczas częściowo odkopane pomieszczenia Złotego Domu
Nerona, przyczyniło się głównie wydawnictwo z dekoracjami Loggii Watykańskich w rycinach
Giovanniego Volpato, wychodzące w latach 1772—1777 w dwóch wersjach: jednobarwnej
'J. Wegner, Nieborów. Warszawa 1954, s. 27.
2 W. Tatarkiewicz, Łazienki Warszawskie. Warszawa 1972, s. 53.
3 S. Lorentz, Domus Aurea Nerona i Villa Laurentina. Meander 1, (1946), 6, ss. 314—324.
175
MOTYWY GROTESEK RAFAELA W DEKORACJI MALARSKIEJ
PAŁACU W NIEBOROWIE
M ichał Hieronim Radziwiłł i jego żona, Helena z Przeździeckich, weszli w posiadanie
Nieborowa 6 września 1774 roku, zawierając „konktrakt przedażny" z poprzednim właścicielem,
Michałem Kazimierzem Ogińskim1. Pałac był własnością Ogińskiego od 1766 roku i podlegał
w tym czasie licznym przeróbkom. Niektóre wnętrza otrzymały wtedy rokokowy wystrój, jaki
zachowały do dziś Czerwony Salon i Sypialnia.
Radzwiłłowie nabyli pałac w tym samym roku, w którym Stanisław August wznosił w Ła-
zienkach Biały Dom2, a w Rzymie handlarz obrazów i antykwariusz Lodovico Mirri uzyskał
papieskie pozwolenie na odkopanie zasypanych pomieszczeń Złotego Domu Nerona (uważa-
nego błędnie za Termy Tytusa) i na wykonanie dokumentacji architektonicznej i malarskiej,
którą zamierzał opublikować3.
Sala Jadalna w Białym Domu otrzymała w 1775 roku pierwszą w Polsce dekorację w nowym
stylu. Dążenie do klasyczności wnętrza podkreśla ustawiony w specjalnie zaprojektowanej
niszy antyczny posąg Wenus Anadyomene, zakupiony w Rzymie przez stypendystę królewskiego,
rzeźbiarza Le Bruna. Dekoracja malarska, bogata w alegoryczne treści, wprowadza oglądającego
w świat mitów i bóstw antycznych, uwikłanych w arabeskowo-groteskowy ornament wywodzący
się z grotesek Rafaela w Loggiach Watykańskich, a nawet powtarzający dosłownie niektóre
motywy. Do rozpowszechnienia się grotesek Rafaela, który wraz z uczniami korzystał obficie
ze znanych w XVI wieku zabytków antycznych, zwłaszcza z odrysowywanych malowideł w „gro-
tach eskwilińskich", jak nazywano wówczas częściowo odkopane pomieszczenia Złotego Domu
Nerona, przyczyniło się głównie wydawnictwo z dekoracjami Loggii Watykańskich w rycinach
Giovanniego Volpato, wychodzące w latach 1772—1777 w dwóch wersjach: jednobarwnej
'J. Wegner, Nieborów. Warszawa 1954, s. 27.
2 W. Tatarkiewicz, Łazienki Warszawskie. Warszawa 1972, s. 53.
3 S. Lorentz, Domus Aurea Nerona i Villa Laurentina. Meander 1, (1946), 6, ss. 314—324.
175