DOI Heft:
Część II. Sztuka starożytna / Part II. Ancient Art
DOI Artikel:Dolińska, Monika: Świątynia w dolinie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.45362#0069
68
Sztuka starożytna
Na ścianie wejściowej, wschodniej, nad wejściem, umieszczona jest scena zjednoczenia Obu
Krain - motyw częsty na bokach tronu, tu w wersji z bóstwami nilowymi wiążącymi łodygi lilii
i papirusu. Na tej samej ścianie, w części północnej, przedstawiona jest scena karmienia króla
przez boginię Hathor - w postaci ludzkiej. Król przedstawiony jest jako postać dorosła, tylko
w mniejszej nieco skali. Z trzeciej osoby uczestniczącej w tej scenie zachowały się tylko dłonie
(męskie, być może Chnuma, jak w centralnych pomieszczeniach Hatszepsut w Karnaku). Po
drugiej stronie wejścia, w części południowej, hipotetycznie lokalizowana jest rzadka scena
prezentacji krów z cielęciem i byków Kamutefowi. Jedna z krów nosi między rogami dziecko,
co nasuwa skojarzenie z Mehet-uret, karmicielką słonecznego dziecka. Sceny karmienia króla
przez boginię oraz prezentacji zwierząt - których wspólną cechą jest „mleczna” tematyka - mogą
występować w parze25. Według Caminosa i Gabolde’a nie chodzi tu bynajmniej o zwierzęta
ofiarne, ale hodowlane, poświęcone Amonowi, których mleko związane jest z rytualnym
karmieniem króla, podobnie jak w przypadku karmienia przez boginię.
W przypadku scen karmienia władcy mlekiem bogini, jak dawno to wykazał Leclant26,
chodzi o dostarczenie boskiego napoju o odżywczych, regenerujących i ochronnych właś-
ciwościach, będącego nośnikiem zwycięskiej potęgi i legitymizacji faraona. Nakarmienie
boskim mlekiem miało zasadnicze znaczenie w trzech najważniejszych momentach życia
władcy stanowiących rytuał przejścia: w okresie narodzin (predestynacja do władania), przy
koronacji (narodziny króla jako władcy) i po śmierci (narodziny do nowego życia w zaświatach,
zjednoczenie z bogiem solarnym). Karmicielkami bywały różne boginie, najmocniej jednak
ta funkcja związana była z Hathor i ona najczęściej nazywana była matką faraona. Dopiero
Amenhotep III to zmienił; za jego czasów zazwyczaj Mut zastępuje Hathor w tej roli.
Ścianę północną zajmują trzy sceny: prowadzenie czterech cieląt (Hwt-bHsw) do
Kamutefa, jubileuszowy bieg heb sed przed Kamutefem oraz fragmentarycznie zachowana
scena z Amonem. Hwt-bHsw zazwyczaj zestawiane jest ze sceną holowania skrzyń meret
i z biegami z wiosłem i wazami27. Podobnie jest w świątyni Dżeser-achet w sali na barkę; tu
jednak scena pozbawiona jest zwyczajowego towarzystwa. Obecność w tym rytuale bóstw
związanych z płodnością i żyznością, jak Hathor (za Starego Państwa), a potem, do XIX dynastii,
najczęściej Min/Kamutef, potwierdza jego rolniczo-hodowlany aspekt. Na podstawie tekstów
można sądzić, że rytuał Hwt-bHsw wchodził do programu obchodów święta Mina - obchodzo-
nego w pierwszym miesiącu szemu wielkiego święta żniw - które było jednocześnie świętem
Statuaiy and votive monuments, Varsovie 1984., s. 12-14, il. 7-17. Deir el-Bahari, 4; Dimitri Laboury, La statuaire de
Thoutmosis III. Essai d’interprétation d'un portrait royale dans son contexte historique, Liège 1998, s. 257-259. Aegyptiaca
Leodiensia, 5. Jednakże równie prawdopodobne jest, że posąg ten pierwotnie stał w sanktuarium.
25 Np. w Buhen, w świątyni Horusa Hatszepsut i Totmesa III, zob. Ricardo Caminos, The New Kingdom
Temples of Buhen, II, London 1974, s. 38-40, pl. 41 i 48. Zob. też Luc Gabolde, Monuments décorés en bas relief aux
noms de Thoutmosis II et Hatshepsout à Karnak, Le Caire 2005, s. 113-118. Gabolde omawia ww. scenę. Większość
przykładów pochodzi z czasów Totmesa III.
26 Jean Leclant, Le rôle du lait at de l’allaitement d’après les Textes des Pyramides, „Journal of Near Eastern
Studies” 1951,10, s. 123-127; idem, The suckling of the pharaoh as apart of the coronation rites in Ancient Egypt. Le rôle
de l’allaitement dans le ceremonial pharaonique du couronnement [w:j Proceedings of the IXth International Congress
for the History of Religions, Tokyo and Kyoto icyS, Tokyo i960, s. 135-145; idem, Sur un contrepoids de menât au nom
de Taharqa. Allaitmement et « apparition » royale [w:j Mélanges Mariette, ed. par Jean Sainte Fare Garnot, Le Caire
1961, s. 251-284. Bibliothèque d’études, 32.
27 Scenę Hwt-bHsw dogłębnie przebadał Arno Egberts, In Quest of Meaning. A Study of the Ancient Egyptian
Rites of Consecrating the Meret-Chests and Driving the Calves, Leiden 1995.
Sztuka starożytna
Na ścianie wejściowej, wschodniej, nad wejściem, umieszczona jest scena zjednoczenia Obu
Krain - motyw częsty na bokach tronu, tu w wersji z bóstwami nilowymi wiążącymi łodygi lilii
i papirusu. Na tej samej ścianie, w części północnej, przedstawiona jest scena karmienia króla
przez boginię Hathor - w postaci ludzkiej. Król przedstawiony jest jako postać dorosła, tylko
w mniejszej nieco skali. Z trzeciej osoby uczestniczącej w tej scenie zachowały się tylko dłonie
(męskie, być może Chnuma, jak w centralnych pomieszczeniach Hatszepsut w Karnaku). Po
drugiej stronie wejścia, w części południowej, hipotetycznie lokalizowana jest rzadka scena
prezentacji krów z cielęciem i byków Kamutefowi. Jedna z krów nosi między rogami dziecko,
co nasuwa skojarzenie z Mehet-uret, karmicielką słonecznego dziecka. Sceny karmienia króla
przez boginię oraz prezentacji zwierząt - których wspólną cechą jest „mleczna” tematyka - mogą
występować w parze25. Według Caminosa i Gabolde’a nie chodzi tu bynajmniej o zwierzęta
ofiarne, ale hodowlane, poświęcone Amonowi, których mleko związane jest z rytualnym
karmieniem króla, podobnie jak w przypadku karmienia przez boginię.
W przypadku scen karmienia władcy mlekiem bogini, jak dawno to wykazał Leclant26,
chodzi o dostarczenie boskiego napoju o odżywczych, regenerujących i ochronnych właś-
ciwościach, będącego nośnikiem zwycięskiej potęgi i legitymizacji faraona. Nakarmienie
boskim mlekiem miało zasadnicze znaczenie w trzech najważniejszych momentach życia
władcy stanowiących rytuał przejścia: w okresie narodzin (predestynacja do władania), przy
koronacji (narodziny króla jako władcy) i po śmierci (narodziny do nowego życia w zaświatach,
zjednoczenie z bogiem solarnym). Karmicielkami bywały różne boginie, najmocniej jednak
ta funkcja związana była z Hathor i ona najczęściej nazywana była matką faraona. Dopiero
Amenhotep III to zmienił; za jego czasów zazwyczaj Mut zastępuje Hathor w tej roli.
Ścianę północną zajmują trzy sceny: prowadzenie czterech cieląt (Hwt-bHsw) do
Kamutefa, jubileuszowy bieg heb sed przed Kamutefem oraz fragmentarycznie zachowana
scena z Amonem. Hwt-bHsw zazwyczaj zestawiane jest ze sceną holowania skrzyń meret
i z biegami z wiosłem i wazami27. Podobnie jest w świątyni Dżeser-achet w sali na barkę; tu
jednak scena pozbawiona jest zwyczajowego towarzystwa. Obecność w tym rytuale bóstw
związanych z płodnością i żyznością, jak Hathor (za Starego Państwa), a potem, do XIX dynastii,
najczęściej Min/Kamutef, potwierdza jego rolniczo-hodowlany aspekt. Na podstawie tekstów
można sądzić, że rytuał Hwt-bHsw wchodził do programu obchodów święta Mina - obchodzo-
nego w pierwszym miesiącu szemu wielkiego święta żniw - które było jednocześnie świętem
Statuaiy and votive monuments, Varsovie 1984., s. 12-14, il. 7-17. Deir el-Bahari, 4; Dimitri Laboury, La statuaire de
Thoutmosis III. Essai d’interprétation d'un portrait royale dans son contexte historique, Liège 1998, s. 257-259. Aegyptiaca
Leodiensia, 5. Jednakże równie prawdopodobne jest, że posąg ten pierwotnie stał w sanktuarium.
25 Np. w Buhen, w świątyni Horusa Hatszepsut i Totmesa III, zob. Ricardo Caminos, The New Kingdom
Temples of Buhen, II, London 1974, s. 38-40, pl. 41 i 48. Zob. też Luc Gabolde, Monuments décorés en bas relief aux
noms de Thoutmosis II et Hatshepsout à Karnak, Le Caire 2005, s. 113-118. Gabolde omawia ww. scenę. Większość
przykładów pochodzi z czasów Totmesa III.
26 Jean Leclant, Le rôle du lait at de l’allaitement d’après les Textes des Pyramides, „Journal of Near Eastern
Studies” 1951,10, s. 123-127; idem, The suckling of the pharaoh as apart of the coronation rites in Ancient Egypt. Le rôle
de l’allaitement dans le ceremonial pharaonique du couronnement [w:j Proceedings of the IXth International Congress
for the History of Religions, Tokyo and Kyoto icyS, Tokyo i960, s. 135-145; idem, Sur un contrepoids de menât au nom
de Taharqa. Allaitmement et « apparition » royale [w:j Mélanges Mariette, ed. par Jean Sainte Fare Garnot, Le Caire
1961, s. 251-284. Bibliothèque d’études, 32.
27 Scenę Hwt-bHsw dogłębnie przebadał Arno Egberts, In Quest of Meaning. A Study of the Ancient Egyptian
Rites of Consecrating the Meret-Chests and Driving the Calves, Leiden 1995.