DOI article:
Żygulski, Zdzisław: Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.24582#0012
dzenia. Późniejszy, emigracyjny rozwój zawdzięczają zbiory systematycz-
nej i wytrawnej działalności kolekcjonerskiej Władysława Czartoryskiego,
wnuka Izabeli. W nowych warunkach, w oderwaniu od kraju, zmieniły
się nie tylko metody pozyskiwania nowych zabytków (nie było już mowy
0 wydatnym poparciu społeczeństwa), ale i ogólny kierunek ideowy kształ-
tujący oblicze zbiorów. Humanistyczny i antropocentryczny postulat filo-
zofii oświecenia, który z kolei stał się zdobyczą społeczną epoki rewolucji
1 romantyzmu, zaważył na ideologii puławskiej. W zakresie muzeologicz-
nym wykształciło się tam pojęcie „pamiątki historycznej”, której nie tyle
obiektywna wartość jako przedmiotu zabytkowego, ile wartość interpre-
tacyjna miała znaczenie zasadnicze. Natomiast w drugiej połowie wieku,
pod wpływem nowych, krytycznych i obiektywistycznych prądów filozo-
ficznych, zdecydowanie przesunięto punkt ciężkości na stronę czysto arty-
styczną, a także na naukowy walor gromadzonych zabytków. Wzbogacone
0 całe zespoły świetnych obiektów z zakresu sztuki starożytnej, malarstwa
nowożytnego, a zwłaszcza rzemiosła artystycznego, Muzeum Czartoryskich
stanęło w rzędzie instytucji znanych i cenionych w świecie. Gdy urządzano
je w Krakowie w roku 1876, nie omieszkano w pierwszej sali umieścić
słynnej dewizy puławskiej PRZESZŁOŚĆ PRZYSZŁOŚCI, lecz wymowa
ekspozycji krakowskiej w bardzo ograniczonym stopniu nawiązywała do
tradycji dawnej. Większość puławskich pamiątek historycznych zgroma-
dzono w zasadniczo niedostępnej dla publiczności wystawie magazynowej,
w salach zwanych „Ciekawościami”. Inne zabytki puławskie rozproszono
pośród wielu nowo nabytych dzieł sztuki obcej i krajowej.
Powstanie Muzeum Czartoryskich w Krakowie zbiegło się w czasie
z wielkim rozwojem nauki polskiej w okresie pozytywizmu, w szczegól-
ności zaś z narodzinami nowoczesnej historii sztuki. Jednym z pierwszych
dyrektorów krakowskiego muzeum był znakomity polski historyk sztuki,
Marian Sokołowski. Zainteresowania jego wybiegały znacznie poza lokalny
teren sztuki polskiej, a materiał zagraniczny zawarty w zbiorach stał się
dla niego podstawą wielu świetnych prac i studiów. Podobny kierunek
reprezentował jeden z jego uczniów i następców, Stefan S. Komornicki.
Obaj ci niezwykle zasłużeni ludzie byli autorami pierwszych monografii
Muzeum Czartoryskich l. Jednakowoż w dziełach tych pierwotne zbiory
puławskie nie znalazły należnego im opracowania. Poszczególne zabytki
muzealne, a nawet całe ich zespoły pociągały stale uwagę badaczy polskich
1 obcych, rzadko jednak sięgano do źródeł powstania kolekcji, raczej kon-
centrowano się na samych materialnych przedmiotach zainteresowania.
Pierwszą próbą ogólnego scharakteryzowania środowiska Puław podjął
Ludwik Dębicki w obszernej monografii opracowanej już w latach osiem-
1 Sokołowski M., Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie, Lwów 1892. —
Komornicki S. S., Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Kraków 1929.
6
nej i wytrawnej działalności kolekcjonerskiej Władysława Czartoryskiego,
wnuka Izabeli. W nowych warunkach, w oderwaniu od kraju, zmieniły
się nie tylko metody pozyskiwania nowych zabytków (nie było już mowy
0 wydatnym poparciu społeczeństwa), ale i ogólny kierunek ideowy kształ-
tujący oblicze zbiorów. Humanistyczny i antropocentryczny postulat filo-
zofii oświecenia, który z kolei stał się zdobyczą społeczną epoki rewolucji
1 romantyzmu, zaważył na ideologii puławskiej. W zakresie muzeologicz-
nym wykształciło się tam pojęcie „pamiątki historycznej”, której nie tyle
obiektywna wartość jako przedmiotu zabytkowego, ile wartość interpre-
tacyjna miała znaczenie zasadnicze. Natomiast w drugiej połowie wieku,
pod wpływem nowych, krytycznych i obiektywistycznych prądów filozo-
ficznych, zdecydowanie przesunięto punkt ciężkości na stronę czysto arty-
styczną, a także na naukowy walor gromadzonych zabytków. Wzbogacone
0 całe zespoły świetnych obiektów z zakresu sztuki starożytnej, malarstwa
nowożytnego, a zwłaszcza rzemiosła artystycznego, Muzeum Czartoryskich
stanęło w rzędzie instytucji znanych i cenionych w świecie. Gdy urządzano
je w Krakowie w roku 1876, nie omieszkano w pierwszej sali umieścić
słynnej dewizy puławskiej PRZESZŁOŚĆ PRZYSZŁOŚCI, lecz wymowa
ekspozycji krakowskiej w bardzo ograniczonym stopniu nawiązywała do
tradycji dawnej. Większość puławskich pamiątek historycznych zgroma-
dzono w zasadniczo niedostępnej dla publiczności wystawie magazynowej,
w salach zwanych „Ciekawościami”. Inne zabytki puławskie rozproszono
pośród wielu nowo nabytych dzieł sztuki obcej i krajowej.
Powstanie Muzeum Czartoryskich w Krakowie zbiegło się w czasie
z wielkim rozwojem nauki polskiej w okresie pozytywizmu, w szczegól-
ności zaś z narodzinami nowoczesnej historii sztuki. Jednym z pierwszych
dyrektorów krakowskiego muzeum był znakomity polski historyk sztuki,
Marian Sokołowski. Zainteresowania jego wybiegały znacznie poza lokalny
teren sztuki polskiej, a materiał zagraniczny zawarty w zbiorach stał się
dla niego podstawą wielu świetnych prac i studiów. Podobny kierunek
reprezentował jeden z jego uczniów i następców, Stefan S. Komornicki.
Obaj ci niezwykle zasłużeni ludzie byli autorami pierwszych monografii
Muzeum Czartoryskich l. Jednakowoż w dziełach tych pierwotne zbiory
puławskie nie znalazły należnego im opracowania. Poszczególne zabytki
muzealne, a nawet całe ich zespoły pociągały stale uwagę badaczy polskich
1 obcych, rzadko jednak sięgano do źródeł powstania kolekcji, raczej kon-
centrowano się na samych materialnych przedmiotach zainteresowania.
Pierwszą próbą ogólnego scharakteryzowania środowiska Puław podjął
Ludwik Dębicki w obszernej monografii opracowanej już w latach osiem-
1 Sokołowski M., Muzeum XX. Czartoryskich w Krakowie, Lwów 1892. —
Komornicki S. S., Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Kraków 1929.
6