Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Überblick
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
83. Czara sasanidzka wykopana w Choniakowie.

w grę wchodził obiekt pierwszorzędny, będący znakomitym przykładem
doskonałości tkactwa tureckiego w wieku XVI 352. Inna niezwykle cenna
tkanina orientalna (perska z w. XVI) weszła do zbiorów Domu Gotyckiego
również z uwagi na wartość pamiątki historycznej 353. Niekiedy znów do-
łączano do kolekcji obiekty sztuki orientalnej bez żadnych skojarzeń hi-
storycznych, a jedynie na zasadzie intuicyjnie wyczuwanej wartości za-
bytku, jako dzieła sztuki dawnej. Tak było w wypadku słynnej potem cza-
szy względnie misy sasanidzkiej, stanowiącej część skarbu wykopanego
z początkiem wieku XIX w Choniakowie na Wołyniu 354 (ryc. 81—83).

352 Gąsiorowski w wyżej cytowanej pracy określił tę tkaninę jako egipską
z w. XVI-XVII.

353 Tkanina ta została użyta jako rodzaj ekranu. W tekście katalogu znalazła się
notatka: „Parawanik, który zasłania komin w przedpokoju na dole, jest obszyty ma-
terią mięsistą, grubą i staroświecką, w guście perskim i chińskim. Dno jest popiela-
tawe i zdaje się, że było przed laty przerabiane srebrem. Figury w różnych kolorach
w rząd stojące wyobrażają kobiety trzymające wazy i lilie. Te figury mają blisko
ośm cali i wyrobione są w materii w całej sztuce od końca do końca. Dawne użycie
tej staroświecczyzny było obrócone na spódnicę cesarzowej Anny, żony Iwana, ce-
sarza rosyjskiego, brata Piotra Wielkiego, która wstąpiła na tron 1730 roku, umarła
w dziesięć lat potem. Darowała tę spódnicę, jako drogi upominek, Ogińskiej, mar-
szałkowej litewskiej, którą bardzo kochała. Po śmierci carowej pani Ogińska wróciła
do Polski, żyła przeszło lat 90, a umierając tę spódnicę darowała służącej swojej, od
której jest nabyta, żeby pomnożyła liczbę staroświecczyzn, które przypominają osoby
znakomite albo wypadki dawne”. D. G. I, s. 82. — Tkanina ta, której historia opo-
wiedziana przez Czartoryską jest zupełnie prawdopodobna, stanowi dziś prawdziwy
unikat i klasyczny przykład pewnego gatunku artystycznych tkackich wyrobów pers-
kich z przełomu XVI i XVII wieku. Por. m. i. S a r r e und Martin o. c. III, poz.
193 b; P o p e A. U., A Survey oj Persian Art VI, New York 1938 1063 b; Gąsiorowski
I. c.

354 W katalogu rozumowanym zapisano: „Srebrna czarka staroświecka. Ta czarka
kształtem, robotą, gatunkiem nawet srebra okazuje się, że jest bardzo staroświecka.
Podługowata w formie czółenka, podzielona na części jak melon, ma na sobie cechę
owych naczyń, których przed wiekami używano w domach naddziadów naszych.... Na
każdej części są figury, zwierzęta i niby kwiaty robotą najgrubszą. Była w domu

203
 
Annotationen