DOI article:
Żygulski, Zdzisław: Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.24582#0219
z pięknych kamieni w złotej obwódce,
od której wąż w górę się wspinając
służy za uszko” 375.
Poeci i pisarze innych kra-
j ó w. Literatura włoska uwzględniona
była w opracowaniu katalogowym
w związku z pamiątkami po Petrarce,
o którym mówiliśmy w rozdziale doty-
czącym wątków miłosnych w tematyce
zbiorów puławskich. W niewielkiej
wzmiance wspominała też Czartoryska
o Dantem i Arioście, natomiast szerszy
artykuł napisała o Boccacciu i jego De-
kameronie 376.
Z nowszych poetów, których pa-
miątki znalazły się w Domu Gotyckim,
wymienić trzeba Belga, Jana Baptystę
Rousseau, oraz Szwajcarów, Salomona
Gessnera i Jana Gaspara Lavatera. Jan
Baptysta Rousseau był twórcą wielu pieśni religijnych i kantat. Jak pamię-
tamy, relikwie jego w pucharze z kości słoniowej przywiózł do Polski gene-
rał Sokolnicki. Salomon Gessner, poeta sentymentalny, preromantyk, para-
jący się tematami lirycznymi i sielskimi, był zarazem malarzem-akwarelistą.
Pejzaże jego pędzla pozyskane przez Izabelę zdobiły ściany Domu Gotyc-
kiego. Najsilniejszy wpływ na Czartoryską wywarł Jan Gaspar Lavater,
którego poznała osobiście w czasie podróży przez Szwajcarię w roku 1789.
Krótka znajomość rychło przerodziła się w zażyłą przyjaźń. Szwajcarski
poeta i mistyk oczarowany został Izabelą, odkrywszy jej na wskroś roman-
tyczną osobowość. Słał potem do niej listy deklarujące podziw i uczucie,
przy czym starał się ją pozyskać dla swej filozofii. Lavater przeciwstawiał
się racjonalistycznej doktrynie encyklopedystów i był prekursorem roman-
tycznego mistycyzmu w wydaniu protestanckim. Szczególnie interesowały
go związki pomiędzy fizjognomią człowieka a jego właściwościami ducho-
wymi, ściślej mówiąc charakteru 377. Miał on entuzjastycznych wielbicieli,
do których zaliczano nawet Goethego i Zimmermanna, i równie gorących
przeciwników. Jak wynika z korespondencji Lavatera, Izabela mimo całego
romantyzmu potrafiła zachować właściwą sobie rezerwę i pewien krytycyzm.
87. Portret Franceska Petrarki
z Domu Gotyckiego.
375 Tamże II, s. 595.
376 Tamże s. 363.
377 W kwestii systemu Lavatera por. L e v i t i n e G., The Influence of Lavater
and Girodet. Expression des Sentiments de l’Ame (Art Bulletin XXXVI, 1954).
213
od której wąż w górę się wspinając
służy za uszko” 375.
Poeci i pisarze innych kra-
j ó w. Literatura włoska uwzględniona
była w opracowaniu katalogowym
w związku z pamiątkami po Petrarce,
o którym mówiliśmy w rozdziale doty-
czącym wątków miłosnych w tematyce
zbiorów puławskich. W niewielkiej
wzmiance wspominała też Czartoryska
o Dantem i Arioście, natomiast szerszy
artykuł napisała o Boccacciu i jego De-
kameronie 376.
Z nowszych poetów, których pa-
miątki znalazły się w Domu Gotyckim,
wymienić trzeba Belga, Jana Baptystę
Rousseau, oraz Szwajcarów, Salomona
Gessnera i Jana Gaspara Lavatera. Jan
Baptysta Rousseau był twórcą wielu pieśni religijnych i kantat. Jak pamię-
tamy, relikwie jego w pucharze z kości słoniowej przywiózł do Polski gene-
rał Sokolnicki. Salomon Gessner, poeta sentymentalny, preromantyk, para-
jący się tematami lirycznymi i sielskimi, był zarazem malarzem-akwarelistą.
Pejzaże jego pędzla pozyskane przez Izabelę zdobiły ściany Domu Gotyc-
kiego. Najsilniejszy wpływ na Czartoryską wywarł Jan Gaspar Lavater,
którego poznała osobiście w czasie podróży przez Szwajcarię w roku 1789.
Krótka znajomość rychło przerodziła się w zażyłą przyjaźń. Szwajcarski
poeta i mistyk oczarowany został Izabelą, odkrywszy jej na wskroś roman-
tyczną osobowość. Słał potem do niej listy deklarujące podziw i uczucie,
przy czym starał się ją pozyskać dla swej filozofii. Lavater przeciwstawiał
się racjonalistycznej doktrynie encyklopedystów i był prekursorem roman-
tycznego mistycyzmu w wydaniu protestanckim. Szczególnie interesowały
go związki pomiędzy fizjognomią człowieka a jego właściwościami ducho-
wymi, ściślej mówiąc charakteru 377. Miał on entuzjastycznych wielbicieli,
do których zaliczano nawet Goethego i Zimmermanna, i równie gorących
przeciwników. Jak wynika z korespondencji Lavatera, Izabela mimo całego
romantyzmu potrafiła zachować właściwą sobie rezerwę i pewien krytycyzm.
87. Portret Franceska Petrarki
z Domu Gotyckiego.
375 Tamże II, s. 595.
376 Tamże s. 363.
377 W kwestii systemu Lavatera por. L e v i t i n e G., The Influence of Lavater
and Girodet. Expression des Sentiments de l’Ame (Art Bulletin XXXVI, 1954).
213