DOI Artikel:
Żygulski, Zdzisław: Dzieje zbiorów puławskich (Świątynia Sybilli i Dom Gotycki)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.24582#0243
Na wieść o zbliżaniu się
armii rosyjskiej próbowano
nakłonić Izabelę do wyjazdu
za granicę; odrzuciła tę radę,
mówiąc: „Nie oddalę się, mo-
gą być zniszczone Puławy,
lecz Puławy zostaną na zaw-
sze”. Rozpoczął się kilkumie-
sięczny kontredans wojsk.
Puławy przechodziły z rąk
do rąk, przy czym Polacy za
wszelką cenę usiłowali rato-
wać pozostałe zbiory, a prze-
de wszystkim bezcenny księ-
gozbiór i archiwum. Jedna
z dramatycznych akcji woj-
skowych nazwana została pó-
źniej „wyprawą bibliotecz-
ną” 40!). W rezultacie więk-
szość zbiorów udało się z Pu-
ław wywieźć. Gdy wreszcie
Izabela Czartoryska i Maria
Wirtemberska zmuszone były
opuścić Puławy i przenieść się
do Galicji, dalszą akcję rato-
wania zbiorów poprowadzili
różni ludzie silniej lub sła-
biej przejęci ideą puławską.
Szczególne zasługi położyli przy tym Karol Druziewicz, ks. Pieńkow-
ski, proboszcz w Kurowie, dr Mazurkiewicz w Kraśniku, Łapczyński ze
wsi koło Karczmisk, fornal Błażek, żydowska rodzina Teitelbaumów z Sie-
niawy. Zresztą historia nie zapisała tu wszystkich nazwisk. Gdy z pola
ustępują ludzie sławni i wybitni, wtedy sprawę w swe ręce biorą bez-
94. Izabela Czartoryska w r. 1831 (rysował
A. Piliński).
409 Dzieje tych walk i historia ratowania puławskich zbiorów zostały dość wyczer-
pująco opracowane w publikacjach: Kukieł M., Banicja księcia Adama Czartory-
skiego i katastrofa Puław, Lwów 1930. — Buczek K.. Z przeszłości Biblioteki Mu-
zeum XX. Czartoryskich (Przegląd Biblioteczny X, 1936, s. 181). — Buczek, Biblio-
teka puławska w czasie walk powstania listopadowego (Silva Rerum, 1930, z. 10—12,
s. 155—170). — Wiele materiałów do tej kwestii znajduje się w rękopiśmiennym pa-
miętniku Karola Druziewicza w Bibl. Czart., rkps XVIII/1365. Z uwagi na to, że dzieje
te ciągnęły się aż po łata siedemdziesiąte wieku XIX, będą one szerzej uwzględnione
w drugiej części monografii.
237
armii rosyjskiej próbowano
nakłonić Izabelę do wyjazdu
za granicę; odrzuciła tę radę,
mówiąc: „Nie oddalę się, mo-
gą być zniszczone Puławy,
lecz Puławy zostaną na zaw-
sze”. Rozpoczął się kilkumie-
sięczny kontredans wojsk.
Puławy przechodziły z rąk
do rąk, przy czym Polacy za
wszelką cenę usiłowali rato-
wać pozostałe zbiory, a prze-
de wszystkim bezcenny księ-
gozbiór i archiwum. Jedna
z dramatycznych akcji woj-
skowych nazwana została pó-
źniej „wyprawą bibliotecz-
ną” 40!). W rezultacie więk-
szość zbiorów udało się z Pu-
ław wywieźć. Gdy wreszcie
Izabela Czartoryska i Maria
Wirtemberska zmuszone były
opuścić Puławy i przenieść się
do Galicji, dalszą akcję rato-
wania zbiorów poprowadzili
różni ludzie silniej lub sła-
biej przejęci ideą puławską.
Szczególne zasługi położyli przy tym Karol Druziewicz, ks. Pieńkow-
ski, proboszcz w Kurowie, dr Mazurkiewicz w Kraśniku, Łapczyński ze
wsi koło Karczmisk, fornal Błażek, żydowska rodzina Teitelbaumów z Sie-
niawy. Zresztą historia nie zapisała tu wszystkich nazwisk. Gdy z pola
ustępują ludzie sławni i wybitni, wtedy sprawę w swe ręce biorą bez-
94. Izabela Czartoryska w r. 1831 (rysował
A. Piliński).
409 Dzieje tych walk i historia ratowania puławskich zbiorów zostały dość wyczer-
pująco opracowane w publikacjach: Kukieł M., Banicja księcia Adama Czartory-
skiego i katastrofa Puław, Lwów 1930. — Buczek K.. Z przeszłości Biblioteki Mu-
zeum XX. Czartoryskich (Przegląd Biblioteczny X, 1936, s. 181). — Buczek, Biblio-
teka puławska w czasie walk powstania listopadowego (Silva Rerum, 1930, z. 10—12,
s. 155—170). — Wiele materiałów do tej kwestii znajduje się w rękopiśmiennym pa-
miętniku Karola Druziewicza w Bibl. Czart., rkps XVIII/1365. Z uwagi na to, że dzieje
te ciągnęły się aż po łata siedemdziesiąte wieku XIX, będą one szerzej uwzględnione
w drugiej części monografii.
237