DOI article:
Kapera, Zdzisław Jan: Terakotowy model barki morskiej
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.25235#0047
nie wiele przykładów pochodzi z nekropoli egipskich 8. Jak się wydaje,
wprowadzenie tego zwyczaju na Krecie i Cyprze w epoce brązu należy
przypisać właśnie wpływom kultury egipskiej 9.
Szczególnie ważne dla interpretacji kilkunastu różnych kreteńskich
modeli statków jest znane przedstawienie z sarkofagu w Hagia Triada,
datowanego na okres późnoegejski III (1400—1100 p.n.e.) 10. Rozpoznajemy
na nim scenę składania ofiar zmarłemu, przy dźwiękach fletu i śpiewie
niewiast. Na jednym z dłuższych boków sarkofagu dostrzec można zmar-
łego, stojącego u wejścia do grobowca, a przed nim kilka postaci, z któ-
rych jedna niesie duży model łodzi. Ustawienie osoby trzymającej model
bezpośrednio przed zmarłym sugeruje znaczenie tego daru i specjalną
jego rolę w wierzeniach życia pozagrobowego. Spośród dziewięciu modeli
kreteńskich i mykeńskich, trzy z całą pewnością pochodzą z cmentarzysk,
miejsce zaś znalezienia pozostałych jest nieznane n. Zdaniem S. Marina-
tosa, modele takie były składane jako dar zmarłemu, przy grzebaniu go,
względnie w trakcie specjalnej ceremonii, jaką oglądamy na sarkofagu
z Hagia Triada. Miały one zmarłemu — tu S. Marinatos przychyla się
do zdania M. P. Nilssona — ułatwić podróż do „Wysp Szczęśliwości1’ 12.
Ani Nilson, ani Marinatos interpretacji swojej nie uzasadniają. Jeżeli
faktycznie mielibyśmy do czynienia z powszechną wiarą w podróż zmar-
łego, to czym wytłumaczyć rzadkość tego typu znalezisk na cmentarzy-
skach kreteńskich?
Na Cyprze omawiany zwyczaj pojawia się już w okresie wczesnego
brązu. Nie zawsze jednak mamy do czynienia z modelami statków sensu
stricto, lecz początkowo z wazami, modelowanymi na kształt krótkiej,
szerokiej i pękatej łodzi. I tak, najstarszy znany w literaturze przedmiotu
okaz tego rodzaju pochodzi z cmentarzyska w Katydhata (grób nr 70)
i jest datowany ogólnie na okres wczesnego brązu (ok. 2300—1800
p.n.e.) 13 14. Kolejny chronologicznie obiekt, też niewątpliwie pochodzący
z cmentarzyska, przechowywany jest w Luwrze i datuje się go na okres
średniego brązu I (1800—1750 p.n.e.) u. Z okresu późnego brązu (1600—
8 G. A. Reisner, Model of ships and boats (Service des antiąuites de 1’Egypte.
Catalogue generał des antiąuites egyptiennes du Musee du Caire, vol. LXVI, Le
Caire 1913). Por. A. Gardiner, Egypt oj the Pharaons, Oxford 1964, s. 77.
9 Por. Astrom, o.c., s. 254.
10 B. Rutikowski, Larnaksy egejskie, Wrocław—Warszawa—Kraków 1966,
s. 41 n. i s. 126, tabl. III—IV. Tamże literatura przedmiotu.
11 S. Marinatos, La marinę creto-mycenienne (BCH 57, 1933, s. 180 i tabl.
XIV—XV, nr 19—27).
12 Marinatos, o.c., s. 181 i 234. Por. M. P. N i 1 s s o n, The Minoan-Mycenaean
Religion and its Survival in Greek Religion, Lund 1950, s. 627 i 629.
13 (M. Mar ki des), Cyprus (Annual Report of the Curator of Antiąuities 1916,
Nicosia 1917, s. 14).
14 Astrom, o.c., s. 155 i fig. 16 : 13. Tamże dalsza literatura dotycząca zabytku.
41
wprowadzenie tego zwyczaju na Krecie i Cyprze w epoce brązu należy
przypisać właśnie wpływom kultury egipskiej 9.
Szczególnie ważne dla interpretacji kilkunastu różnych kreteńskich
modeli statków jest znane przedstawienie z sarkofagu w Hagia Triada,
datowanego na okres późnoegejski III (1400—1100 p.n.e.) 10. Rozpoznajemy
na nim scenę składania ofiar zmarłemu, przy dźwiękach fletu i śpiewie
niewiast. Na jednym z dłuższych boków sarkofagu dostrzec można zmar-
łego, stojącego u wejścia do grobowca, a przed nim kilka postaci, z któ-
rych jedna niesie duży model łodzi. Ustawienie osoby trzymającej model
bezpośrednio przed zmarłym sugeruje znaczenie tego daru i specjalną
jego rolę w wierzeniach życia pozagrobowego. Spośród dziewięciu modeli
kreteńskich i mykeńskich, trzy z całą pewnością pochodzą z cmentarzysk,
miejsce zaś znalezienia pozostałych jest nieznane n. Zdaniem S. Marina-
tosa, modele takie były składane jako dar zmarłemu, przy grzebaniu go,
względnie w trakcie specjalnej ceremonii, jaką oglądamy na sarkofagu
z Hagia Triada. Miały one zmarłemu — tu S. Marinatos przychyla się
do zdania M. P. Nilssona — ułatwić podróż do „Wysp Szczęśliwości1’ 12.
Ani Nilson, ani Marinatos interpretacji swojej nie uzasadniają. Jeżeli
faktycznie mielibyśmy do czynienia z powszechną wiarą w podróż zmar-
łego, to czym wytłumaczyć rzadkość tego typu znalezisk na cmentarzy-
skach kreteńskich?
Na Cyprze omawiany zwyczaj pojawia się już w okresie wczesnego
brązu. Nie zawsze jednak mamy do czynienia z modelami statków sensu
stricto, lecz początkowo z wazami, modelowanymi na kształt krótkiej,
szerokiej i pękatej łodzi. I tak, najstarszy znany w literaturze przedmiotu
okaz tego rodzaju pochodzi z cmentarzyska w Katydhata (grób nr 70)
i jest datowany ogólnie na okres wczesnego brązu (ok. 2300—1800
p.n.e.) 13 14. Kolejny chronologicznie obiekt, też niewątpliwie pochodzący
z cmentarzyska, przechowywany jest w Luwrze i datuje się go na okres
średniego brązu I (1800—1750 p.n.e.) u. Z okresu późnego brązu (1600—
8 G. A. Reisner, Model of ships and boats (Service des antiąuites de 1’Egypte.
Catalogue generał des antiąuites egyptiennes du Musee du Caire, vol. LXVI, Le
Caire 1913). Por. A. Gardiner, Egypt oj the Pharaons, Oxford 1964, s. 77.
9 Por. Astrom, o.c., s. 254.
10 B. Rutikowski, Larnaksy egejskie, Wrocław—Warszawa—Kraków 1966,
s. 41 n. i s. 126, tabl. III—IV. Tamże literatura przedmiotu.
11 S. Marinatos, La marinę creto-mycenienne (BCH 57, 1933, s. 180 i tabl.
XIV—XV, nr 19—27).
12 Marinatos, o.c., s. 181 i 234. Por. M. P. N i 1 s s o n, The Minoan-Mycenaean
Religion and its Survival in Greek Religion, Lund 1950, s. 627 i 629.
13 (M. Mar ki des), Cyprus (Annual Report of the Curator of Antiąuities 1916,
Nicosia 1917, s. 14).
14 Astrom, o.c., s. 155 i fig. 16 : 13. Tamże dalsza literatura dotycząca zabytku.
41