DOI article:
Ruxer, Mieczyslawa Sabina: O kilku zabytkach złotnictwa antycznego w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.25235#0114
pierścień ze zbioru Sinadino w Aleksandrii (w. X—XI n.e.)* 28. Ornament
kolczyka jest wykonany jeszcze na wzór antyczny, czego dowodem wijące
się gałęzie w jego dekoracji. Pierścień ma ornament o podobnym charak-
terze jak medalion krakowski: rwane linie zakończone spiralnie, nie łą-
czące się między sobą, ale jakby pod kątem 90° do siebie umieszczone,
oraz zasadniczy motyw układany z pasów wypełnionych leżącymi ósem-
kami. Granulacja między drutami występuje też na kolczyku z Castel Tro-
sino, jednakże nie ażurowo, lecz nałożona na obrączce kolczyka. Na ozdo-
bach pochodzących z tej miejscowości występuje też naśladowanie granu-
lacji między drutami29.
Umieszczanie w otworach płaskich barwnych kamieni i dekoracja przy-
tłumiająca w ten sposób pierwiastek plastyczny na rzecz kolorystycznego
występuje sporadycznie na kolczykach z Pompei, gdzie jest raczej wy-
nikiem wpływu wschodniego 30.
Punktem wyjścia dla datowania medalionu zdaje się być kompletne
zerwanie z motywem wici greckiej, której tu widzimy tylko disiecta
membra. Otóż to jest cecha charakterystyczna dekoracji fajansów muzuł-
mańskich i, zdaje się, że w ogóle ornamentyki muzułmańskiej. W obrę-
bie sztuki muzułmańskiej jako częsty motyw napotyka się też gwiazdę Sa-
lomona. Do medalionu krakowskiego analogię stanowi takaż gwiazda na
średniowiecznym pierścieniu z Egiptu z Ghuruj (?): dekorowaną po-
wierzchnię wypełniają, jak i w zabytku krakowskim, krótkie linie rwane,
spiralne31. Podobne linie występują w ceramice bizantyńskiej pod wpły-
wem muzułmańskim 32, a także już wcześniej — zob. pochwę miecza z Ca-
stel Trosino (w. VI/VII)33. Co do półkul ażurowych można porównać
O późnohellenistycznych i wczesno-średniowiecznych kolczykach półksiężycowych
w świetle zabytków krakowskich (Przegląd Archeologiczny III, Poznań 1926, s. 47
przyp. 6 m).
28 Rosenberg, o. c., ryc. 172 i 177.
29 Museo delle Terme w Rzymie nr 1707. Nadto zob. R. M e n g a r e 11 i, La
necropoli barbarica di Castel Trosino, Monumenti Antichi pubblicati per cura della
Reale Accademia dei Lincei XXI, passim.
30 Museo Nazionale w Neapolu nr 25264—65 — B r e g 1 i a, o. c., nr 240—41, tabl.
XV, 2—3 (nieznanego pochodzenia), a także Si v i ero, o. c., nr 286, tabl. 193a. —
E. Bassermann-Jordan, Der Schmuck, Leipzig 1909, s. 45 ryc. 51 (podpis:
Senkelbeschlag eines Gurtels), zabytek z imieniem króla perskiego Ardaszira I (224—
241 n.e.).
31 O. M. D a 11 o n, Catalogue oj the Finger Rings Early Christian, Byzantine,
Teutonic, Mediaenal and Later, London 1912, nr 2288, tabl. XXIX.
32 O. W u 1 f f, Altchristliche und mittelalterliche, byzantinische und italienische
Bildwerke, III, 2, Berlin 1911, nr 2066, tabl. XXIX oraz nr 2122, tabl. XXIV —
gwiazda omawianego typu (przeplecione dwa trójkąty). Oba zabytki według autora
pochodzą z czasów pełnego rozwoju średniowiecza (Hohes Mittelalter).
,3 Mengarelli, o. c., tabl. V, 8. Por. także W. von Jenny i W. Volbach,
Germanischer Schmuck des friihen Mittelalters, Berlin 1933, tabl. 19—21.
108
kolczyka jest wykonany jeszcze na wzór antyczny, czego dowodem wijące
się gałęzie w jego dekoracji. Pierścień ma ornament o podobnym charak-
terze jak medalion krakowski: rwane linie zakończone spiralnie, nie łą-
czące się między sobą, ale jakby pod kątem 90° do siebie umieszczone,
oraz zasadniczy motyw układany z pasów wypełnionych leżącymi ósem-
kami. Granulacja między drutami występuje też na kolczyku z Castel Tro-
sino, jednakże nie ażurowo, lecz nałożona na obrączce kolczyka. Na ozdo-
bach pochodzących z tej miejscowości występuje też naśladowanie granu-
lacji między drutami29.
Umieszczanie w otworach płaskich barwnych kamieni i dekoracja przy-
tłumiająca w ten sposób pierwiastek plastyczny na rzecz kolorystycznego
występuje sporadycznie na kolczykach z Pompei, gdzie jest raczej wy-
nikiem wpływu wschodniego 30.
Punktem wyjścia dla datowania medalionu zdaje się być kompletne
zerwanie z motywem wici greckiej, której tu widzimy tylko disiecta
membra. Otóż to jest cecha charakterystyczna dekoracji fajansów muzuł-
mańskich i, zdaje się, że w ogóle ornamentyki muzułmańskiej. W obrę-
bie sztuki muzułmańskiej jako częsty motyw napotyka się też gwiazdę Sa-
lomona. Do medalionu krakowskiego analogię stanowi takaż gwiazda na
średniowiecznym pierścieniu z Egiptu z Ghuruj (?): dekorowaną po-
wierzchnię wypełniają, jak i w zabytku krakowskim, krótkie linie rwane,
spiralne31. Podobne linie występują w ceramice bizantyńskiej pod wpły-
wem muzułmańskim 32, a także już wcześniej — zob. pochwę miecza z Ca-
stel Trosino (w. VI/VII)33. Co do półkul ażurowych można porównać
O późnohellenistycznych i wczesno-średniowiecznych kolczykach półksiężycowych
w świetle zabytków krakowskich (Przegląd Archeologiczny III, Poznań 1926, s. 47
przyp. 6 m).
28 Rosenberg, o. c., ryc. 172 i 177.
29 Museo delle Terme w Rzymie nr 1707. Nadto zob. R. M e n g a r e 11 i, La
necropoli barbarica di Castel Trosino, Monumenti Antichi pubblicati per cura della
Reale Accademia dei Lincei XXI, passim.
30 Museo Nazionale w Neapolu nr 25264—65 — B r e g 1 i a, o. c., nr 240—41, tabl.
XV, 2—3 (nieznanego pochodzenia), a także Si v i ero, o. c., nr 286, tabl. 193a. —
E. Bassermann-Jordan, Der Schmuck, Leipzig 1909, s. 45 ryc. 51 (podpis:
Senkelbeschlag eines Gurtels), zabytek z imieniem króla perskiego Ardaszira I (224—
241 n.e.).
31 O. M. D a 11 o n, Catalogue oj the Finger Rings Early Christian, Byzantine,
Teutonic, Mediaenal and Later, London 1912, nr 2288, tabl. XXIX.
32 O. W u 1 f f, Altchristliche und mittelalterliche, byzantinische und italienische
Bildwerke, III, 2, Berlin 1911, nr 2066, tabl. XXIX oraz nr 2122, tabl. XXIV —
gwiazda omawianego typu (przeplecione dwa trójkąty). Oba zabytki według autora
pochodzą z czasów pełnego rozwoju średniowiecza (Hohes Mittelalter).
,3 Mengarelli, o. c., tabl. V, 8. Por. także W. von Jenny i W. Volbach,
Germanischer Schmuck des friihen Mittelalters, Berlin 1933, tabl. 19—21.
108