Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (8.1971)

32

Anna Ziomecka

Stosza44. W dziele świdnickim skłębienie fałdowań
nad ramieniem św. Jana jest podobnie obcym wtrętem,
wmontowanym w środek grupy, jak w dziele Mistrza
Zaśnięcia Marii — ołtarzu z kościoła Bożego Ciała
we Wrocławiu. Jako indywidualność artystyczna jest
jednak mistrz świdnicki bogatszy od naszego Mi-
strza. Sięga ambitnie po przedstawienia sceniczne,
usiłuje budować wieloosobowe grupy, podczas gdy
Mistrz Figur Lubińskich właśnie w tym względzie
wydaje się szczególnie powściągliwy. Można więc
stwierdzić, że pomimo, iż obu artystów łączy po-
dobne odczucie formy, nie są oni jedną osobą. Po-
twierdza to również odmienny sposób opracowania
szczegółów oraz odmienne typy twarzy.

Jako artysta Mistrz Lubińskich Figur jest oso-
bowością bardzo jednolitą i ustabilizowaną, tak
w swych inspiracjach, jak i poszukiwaniach. Przy
niewielkim zróżnicowaniu środków, którymi posłu-
guje się z dużą pewnością i swobodą — osiąga efekty
formalnego bogactwa. Figurki ze Starego Miasta są
tego najlepszym dowodem, a jak bardzo świadomy
jest swych możliwości, świadczy piękna figura Marii
Magdaleny ze Strzelc Świdnickich, postacie aposto-
łów z Lubina Śląskiego, a także figury ocickiego
tryptyku. Jest on przede wszystkim twórcą pojedyn-
czych postaci i obce mu są poszukiwania autorów kom-
ponujących przedstawienia sceniczne, częste w rzeź-
bie wrocławskiej tego czasu (np. Zaśnięcie Marii
z poliptyku z kościoła Bożego Ciała, Ukrzyżowanie
z kościoła Św. Elżbiety z r. 1498, tryptyk św. Stani-
sława z kościoła św. Marii Magdaleny z lat 1508-
1509).

Mistrz Lubińskich Figur jest przede wszystkim
rzeźbiarzem i tylko ta strona jego dzieł wykazuje
ciągłość i jednolitość. Bardzo nieliczne zachowane
części malarskie jego utworów wykazują w każdym
przypadku inne autorstwo. Malowidła poliptyku
lubińskiego złączył Wiese z kręgiem pracowni Mistrza

44 M. Lossnitzer, Veit Stoss, die Herkunft seiner Kunst,
seine Werke und sein Leben, Leipzig 1912, s. 85-86; E. Kloss,
Schlesische Kunst des Mittelalters, „Cicerone", XVIII (1926),
s. 599-600; S. Dettloff, U źródeł sztuki Wita Stosza, War-
szawa 1935, s. 43; D. Frey, Schlesiens kiinstlerisches Antlitz,
[w:] Die Holte Strasse, t. I, Breslau 1938, s. 32.

Tryptyku Kanonika Helentreutera, sceny zaś z wro-
cławskiego Tryptyku Świętych nie są obce Pracowni
Szóstego i Siódmego Dziesięciolecia, Zwiastowanie
z Ocic wymagałoby szczegółowego zbadania. Można
więc przypuszczać, że tak jak Herlin czy Wolgemut
szukali dla swych retabulów rzeźbiarzy, tak nasz
Mistrz stowarzyszał się przy realizacji swych kolej-
nych prac z różnymi malarzami.

Mistrz Lubińskich Figur, jak wszyscy autorzy
zachowanych dziś dzieł drewnianej plastyki śląskiej
z przełomu wieku XV na XVI, pozostaje anonimem
i nie wydaje się celowe mnożenie na tym miejscu
słabo udokumentowanych hipotez. Można jedynie
wskazać, że — uderzająco podobnie jak znany ze
źródeł Andrzej Fischer — był on w latach sie-
demdziesiątych XV wieku uczniem największej wro-
cławskiej pracowni, podobnie jak on zniknął na pewien
czas z miasta, by odbyć przepisaną ustawami cecho-
wymi wędrówkę czeladniczą. Jak on powrócił do
Wrocławia w końcu lat osiemdziesiątych, by założyć
własną pracownię, i jak on czynny był do początków
drugiego dziesięciolecia XV wieku45.

45 Schultz, op. cit., s. 26, 60, 72, 79, 88. Andrzej
Fischer został w roku 1473 przyjęty jako uczeń na 4 lata do pra-
cowni Mikołaja Smeda. W roku 1488 przyjmuje prawo miejskie,
żeni się i ustanawia swą żonę główną spadkobierczynią. Od 1489
roku przyjmuje uczni. W przeciwieństwie do Beinharta nie ma
ich wielu, stale pracuje u niego jeden lub dwóch. Między nimi
był Bartłomiej Gelocke ze Świdnicy, a także członek znanej
wrocławskiej rodziny rzemieślniczej Baltazar Rawtenstrach.
Spośród nich Grzegorz Bleycher prowadzi później we Wroc-
ławiu samodzielną pracownię. Fischer musiał cieszyć się po-
ważaniem i był dość zamożny. W roku 1507 występuje z Ja-
kubem Beinhartem i Leonardem Horlinem jako świadek te-
stamentu Heleny Geyerspergyne, żony malarza, w której są-
siedztwie posiadał też na Nowym Targu dom. Jeszcze w roku
1513 piastuje godność starszego cechu.

Z pracą p. EwyPolak-Trajdos Więzi artystyczne-
Polski ze Spiszem i Słowacją, Wrocław 1970, miałam okazję
zaznajomić się już po oddaniu niniejszego artykułu do dru-
ku. W sprawie autorstwa i relacji artystycznych lubińskich
figur, jak wynika z przedstawionych powyżej wywodów, do-
szłam do zupełnie innych rezultatów aniżeli autorka wy-
mienionej pracy. Sam zresztą c.as powstania fragmentów
z Lubina w latach 1492-1493 wyklucza proponowaną przez
autorkę zależność ich od ołtarza w Sabinowie, datowanego
na lata późniejsze.

WYKAZ ZABYTKÓW WEDŁUG MIEJSCA POCHODZENIA
BEŁK pow. rybnicki BOGDASZOWICE pow. średzki

Figury świętych Katarzyny, Barbary, Doroty i Małgorzaty, Rg^a Marii z Dzieciątkiem, ok. 1500 r. Kościół w Bogdaszowi-
ok. 1510 r. Kościół w Bełku (Katarzyna i Barbara) i Muzeum

Górnośląskie w Bytomiu (Dorota i Małgorzata, nr dep. 331, BRZEZINA pow. średzki

332). Figura Marii z Dzieciątkiem, ok. 1510 r. Kościół w Brzezinie.