DOI Artikel:
Chrzanowska, Anna: Wiszące świeczniki szklane z XVIII i XIX wieku na Dolnym Śląsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13797#0182
ANNA CHRZANOWSKA (Wrocław)
WISZĄCE ŚWIECZNIKI SZKLANE Z XVIII I XIX WIEKU
NA DOLNYM ŚLĄSKU
Użycie kryształu górskiego około połowy XVI w.,
a następnie także i szkła do dekoracji korpusu świecz-
nika metalowego zapoczątkowało rozwój szklanych
świeczników ł. Zastosowanie szlifowanych wisiorów
kryształowych wzbogaciło nie tylko walory estetyczne
świecznika, ale przede wszystkim wzmocniło siłę sa-
mego światła, odbitego w przejrzystych zawieszkach.
Pierwsze świeczniki z kryształu górskiego, wyrabiane
między innymi we Włoszech w końcu XVI w., należały
do rzadkich i bardzo kosztownych wytworów, ale zbyt
skąpe wzmianki w dawnych inwentarzach nie pozwala-
ją jednak na odtworzenie ich wyglądu. To samo od-
nieść można do pierwszych świeczników szklanych,
produkowanych w hutach weneckich na Murano
i nie dochowanych do dziś. W wieku XVII, a szczegól-
nie w jego drugiej połowie, świeczniki zdobione krysz-
tałem górskim lub wykonywane ze szkła stają się po-
wszechniejsze, we Francji na przykład spotyka się je
w inwentarzach bogatszych domów mieszczańskich,
a u zamożniejszej szlachty służą do uświetniania zabaw
ogrodowych, podczas których zawieszano je na kona-
rach drzew.
Dopiero jednak od około 1680 r., od czasu rozpo-
częcia w hutach karkonoskich produkcji czystego
i dobrego gatunkowo szkła, nadającego się do
szlifowania, kryształ górski zaczyna ustępować miejsca
szlifowanym wisiorom szklanym. Weneckie huty szkła
1 Literatura na temat szklanych świeczników jest bardzo
skąpa. Ogólne tylko informacje zawiera publikacja:
G. Schmidt, Beleuchtungskorper — Stilkioide, Berlin 1927, po-
dobnie nowsze opracowania: K. A. Sołowiew, Russkaja
Oswietielnaja Armatura (XVIH-XIX w,). Moskwa 1950 i
i H. Bresinsky, Beleuchtimgskdrper, Darmstadt 1962. Świecz-
ników nie wymienia literatura typu inwentarzowego, jak prze-
wodniki dla poszczególnych kościołów. Np. inwentarz zabyt-
ków śląskich H. Lutscha uwzględnia jedynie sporadycznie
wiszące świeczniki metalowe.
podejmują także wyrób świeczników, ale przyozdabia-
nych bogatą dekoracją szklaną formowaną ręcznie
na gorąco. Pełny rozwój tej gałęzi rzemiosła artys-
tycznego następuje dopiero w wieku XVIII, poczy-
nając już od pierwszej ćwierci stulecia, w dobie
rozkwitu szkła artystycznego i sztuki szlifierskiej.
Wykształcają się wówczas pewne typy świeczników,
wśród których dominują zasadniczo dwa: świecznik
z metalowym trzonem środkowym i świecznik
klatkowy. Pierwszy typ posiada trzon ukryty w szkla-
nej, bogato zróżnicowanej obudowie i wieniec metalo-
wych, esowato wygiętych ramion, przybranych szkla-
nymi wisiorami. Drugi typ, pozbawiony trzonu środ-
kowego, utworzony jest z wymodelowanych, metalo-
wych prętów nośnych, połączonych u góry i u dołu,
na które nałożono elementy szklane. W obu typach
świeczników stosowano dekorację płaskich szlifo-
wanych, rzadziej odlanych w formie wisiorów o kształ-
tach liściastym, gruszkowatym i romboidalnym, oraz
sterczyny w formie obelisków i różnokształtnych
wieżyczek.
W okresie rokoka świeczniki nie wykazują nowych
przeobrażeń, jedynie forma ich nabiera pewnej lek-
kości, a szklana dekoracja staje się drobniejsza i de-
likatniejsza.
Dopiero okres Ludwika XVI wprowadza, obok
form dotychczasowych, nowy model świecznika,
o innej, zarysowanej sylwecie, który nazywam typem
obręczowym. Świecznik obręczowy złożony jest z me-
talowych, różnej średnicy obręczy (najmniejszej u gó-
ry), które umieszczone nad sobą i połączone metalo-
wymi prętami służą do osadzenia w nich krótkich
ramion lub samych tylko lichtarzyków na świece.
Zmienia się także szklana dekoracja: duże płaskie
wisiory ustępują miejsca drobnym paciorkom i słup-
kowym, stożkowo zakończonym wisiorkom. Łączone
ze sobą paciorki tworzą długie sznury rozpięte między
obręczami, a pod najniższą obręczą końce ich zebrane
WISZĄCE ŚWIECZNIKI SZKLANE Z XVIII I XIX WIEKU
NA DOLNYM ŚLĄSKU
Użycie kryształu górskiego około połowy XVI w.,
a następnie także i szkła do dekoracji korpusu świecz-
nika metalowego zapoczątkowało rozwój szklanych
świeczników ł. Zastosowanie szlifowanych wisiorów
kryształowych wzbogaciło nie tylko walory estetyczne
świecznika, ale przede wszystkim wzmocniło siłę sa-
mego światła, odbitego w przejrzystych zawieszkach.
Pierwsze świeczniki z kryształu górskiego, wyrabiane
między innymi we Włoszech w końcu XVI w., należały
do rzadkich i bardzo kosztownych wytworów, ale zbyt
skąpe wzmianki w dawnych inwentarzach nie pozwala-
ją jednak na odtworzenie ich wyglądu. To samo od-
nieść można do pierwszych świeczników szklanych,
produkowanych w hutach weneckich na Murano
i nie dochowanych do dziś. W wieku XVII, a szczegól-
nie w jego drugiej połowie, świeczniki zdobione krysz-
tałem górskim lub wykonywane ze szkła stają się po-
wszechniejsze, we Francji na przykład spotyka się je
w inwentarzach bogatszych domów mieszczańskich,
a u zamożniejszej szlachty służą do uświetniania zabaw
ogrodowych, podczas których zawieszano je na kona-
rach drzew.
Dopiero jednak od około 1680 r., od czasu rozpo-
częcia w hutach karkonoskich produkcji czystego
i dobrego gatunkowo szkła, nadającego się do
szlifowania, kryształ górski zaczyna ustępować miejsca
szlifowanym wisiorom szklanym. Weneckie huty szkła
1 Literatura na temat szklanych świeczników jest bardzo
skąpa. Ogólne tylko informacje zawiera publikacja:
G. Schmidt, Beleuchtungskorper — Stilkioide, Berlin 1927, po-
dobnie nowsze opracowania: K. A. Sołowiew, Russkaja
Oswietielnaja Armatura (XVIH-XIX w,). Moskwa 1950 i
i H. Bresinsky, Beleuchtimgskdrper, Darmstadt 1962. Świecz-
ników nie wymienia literatura typu inwentarzowego, jak prze-
wodniki dla poszczególnych kościołów. Np. inwentarz zabyt-
ków śląskich H. Lutscha uwzględnia jedynie sporadycznie
wiszące świeczniki metalowe.
podejmują także wyrób świeczników, ale przyozdabia-
nych bogatą dekoracją szklaną formowaną ręcznie
na gorąco. Pełny rozwój tej gałęzi rzemiosła artys-
tycznego następuje dopiero w wieku XVIII, poczy-
nając już od pierwszej ćwierci stulecia, w dobie
rozkwitu szkła artystycznego i sztuki szlifierskiej.
Wykształcają się wówczas pewne typy świeczników,
wśród których dominują zasadniczo dwa: świecznik
z metalowym trzonem środkowym i świecznik
klatkowy. Pierwszy typ posiada trzon ukryty w szkla-
nej, bogato zróżnicowanej obudowie i wieniec metalo-
wych, esowato wygiętych ramion, przybranych szkla-
nymi wisiorami. Drugi typ, pozbawiony trzonu środ-
kowego, utworzony jest z wymodelowanych, metalo-
wych prętów nośnych, połączonych u góry i u dołu,
na które nałożono elementy szklane. W obu typach
świeczników stosowano dekorację płaskich szlifo-
wanych, rzadziej odlanych w formie wisiorów o kształ-
tach liściastym, gruszkowatym i romboidalnym, oraz
sterczyny w formie obelisków i różnokształtnych
wieżyczek.
W okresie rokoka świeczniki nie wykazują nowych
przeobrażeń, jedynie forma ich nabiera pewnej lek-
kości, a szklana dekoracja staje się drobniejsza i de-
likatniejsza.
Dopiero okres Ludwika XVI wprowadza, obok
form dotychczasowych, nowy model świecznika,
o innej, zarysowanej sylwecie, który nazywam typem
obręczowym. Świecznik obręczowy złożony jest z me-
talowych, różnej średnicy obręczy (najmniejszej u gó-
ry), które umieszczone nad sobą i połączone metalo-
wymi prętami służą do osadzenia w nich krótkich
ramion lub samych tylko lichtarzyków na świece.
Zmienia się także szklana dekoracja: duże płaskie
wisiory ustępują miejsca drobnym paciorkom i słup-
kowym, stożkowo zakończonym wisiorkom. Łączone
ze sobą paciorki tworzą długie sznury rozpięte między
obręczami, a pod najniższą obręczą końce ich zebrane