DOI article:
Rozprawy
DOI article:Starzewska, Maria: Fundacje artystyczne Andrzeja Jerina, biskupa wrocławskiego 1586-1596
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13737#0085
Fundacje artystyczne Andrzeja Jerina
71
O zainteresowaniach historią swego regionu i
pamiątkami przeszłości świadczyć może także
kolekcjonowanie napisów na dawnych grobach
przez Jana Reymanna 26, kanclerza kurii wro-
cławskiej.
Szeroka tolerancja dla odmiennych poglądów
należała do cech charakterystycznych wrocław-
skiej elity umysłowej w tych czasach. Drob-
nym szczegółem świadczącym o raczej pozy-
tywnym jeszcze w tym czasie stosunku kleru
katolickiego do Lutra jest treść pochwalnego
listu napisanego przez kanonika Liubicza 27 na
dzień wyboru biskupa Jerina, w którym to li-
ście kanonik przytoczył liczne cytaty z pism
Lutra. Natomiast władze miejskie i szersze
warstwy społeczeństwa miały niezbyt przy-
chylny stosunek do katolickiej kurii. Przykła-
dem może być zamknięcie przez Radę Miejską
Bramy Piaskowej na okres kazań odbywanych
w katedrze przez sprowadzonych w 1580 r.
jezuitów 28. Ich świetne krasomówstwo ściąga-
ło liczne rzesze mieszczan, tak, że obawiano
się zbyt dużej ilości nawróceń. Nie było więc
w działalności kontrreformacyjnej biskupa tę-
pienia luteranizmu, czy nawet kalwinizmu, ale
przede wszystkim dążenie do podniesienia po-
ziomu kleru, który na Śląsku nie był wówczas
zbyt wysoki, na co się biskup uskarżał w li-
stach do Rzymu 29. W tym celu prowadził Je-
rin wykłady teologiczne dwa razy w tygodniu
w kościele śś. Piotra i Pawła, założył w Nysie
w 1590 r. przy ul. Biskupiej Pedagogium Sanc-
tae Andreae dla 24 młodzieńców szlacheckich,
zwołał w 1592 r. synod diecezjalny oraz wpro-
wadził zreformowany brewiarz 30. Działalność
biskupa w sprawach podnoszenia poziomu ży-
cia religijnego na Śląsku była gorliwa i praw-
dopodobnie owocna, ale miała ona także i swo-
ją negatywną stronę z punktu widzenia zagad-
nień narodowościowych. Biskup bowiem dla
podniesienia poziomu kleru sprowadzał szereg
księży z Niemiec, a miejscowych wysyłał do
Collegium Germanicum, co powodowało wy-
raźne niemczenie kurii, w dużo większym za-
kresie niż to, miało miejsce dotychczas 31. Wśród
społeczeństwa natomiast coraz wyraźniej w
tym okresie narastała świadomość odrębności
Śląska już nie tylko w stosunku do Polski, ale
i do innych prowincji monarchii austriackiej.
Problemy narodowościowe specjalnie ostro wy-
stępowały w sprawach związanych z kurią bi-
skupią. I tak, choć Andrzej Jerin został przez
kanoników jednogłośnie wybrany biskupem,
książęta śląscy sprzeciwiali się temu wyboro-
wi, ponieważ nie był on Ślązakiem, a nawet
Jerzy II brzeski jeździł do Pragi32, aby poprzeć
kandydaturę Ślązaka, kanonika Adama Lan-
decka. Sprawy narodowościowe polskie odgry-
wały wówczas już mniejszą rolę. Może ostat-
nim aktem tych narodowych sporów było wy-
stąpienie stanów przeciw kandydaturze na bi-
skupa, ówczesnego prepozyta, kanonika Hie-
ronima' Rozrażewskiego. Wybrano wówczas
biskupem Gerstmanna, a stanowisko prepozyta
zajął następnie Jerin 33.
FORTYFIKACJE
Działalność biskupa w tym zakresie odnosiła
się do fortyfikacji Wiązowa i Nysy, a wywo-
dziła z ówczesnej, powszechnej obawy przed
najazdem tureckim, która na Śląsku już w
pierwszej połowie XVI w. powodowała budo-
26 J. Jungnitz, Martin von Gerstmann, s. 449;
J. Sinapius, Des schlesischen Adels Anderer Theil,
Leipzig und Breslau 1728, s. 914. Zbiór Reymanna
nosił tytuł: Antiąuitates Memorabilium Silesiae In-
scriptionum, maxime Sepulcralium.
27 List ten, z 3 II 1586 r., publikuje Nagele,
Documenta..., s. 129.
28 H. Hoffmann, Die Jesuitenmission in Bre-
slau 1581—1595, „Zeitschrift des Vereins fur Geschi-
chte Schlesiens", 69, (1935), s. 146—183.
29 Nagele, Documenta..., s. 131, publikuje spra-
wozdanie przesłane przez Jerina do Rzymu 10 VI
1586, mówiące o zniszczeniach w diecezji wrocław-
skiej, niskim poziomie kleru, małżeństwach księ-
ży itp.
wanie nowych i umacnianie starych fortyfika-
cji. O obwarowaniach Wyspy Tumskiej we
Wrocławiu nie mogło być mowy, m. in. z po-
80 Heyne, op. cit., s. 798.
»i G. Z i m m e r m a n n, Die Breslauer Domkapi-
tel im Zeitalter der Reformation und Gegenrefor-
mation (1500—1600), Weimar 1938. W XVI w. liczba
kanoników w podziale na narodowości układała się
następująco: 155 Ślązaków, 28 Niemców, 20 Polaków,
12 Łużyczan, 6 Czechów i Morawian i 3 Węgrów. Za
czasów biskupa Jerina na 18 rezydujących człon-
ków kapituły było 10 Germaników, większość z nich
pochodziła ze Śląska.
82 J e d i n, op. cit., s. 176.
" J e d i n, op. cit., s. 174. Sprawę wprowadzania
reformacji na Śląsku i znaczenie w tym względzie
zarówno książąt, jak i bogatego mieszczaństwa, oma-
wia W. Czapliński, Wpływ reformacji i kontrre-
formacji na stosunki narodowo&ciouie na Śląsku XVI—
XVII w., „Przegląd Historyczny", XL (1949), s. 144—
155.
71
O zainteresowaniach historią swego regionu i
pamiątkami przeszłości świadczyć może także
kolekcjonowanie napisów na dawnych grobach
przez Jana Reymanna 26, kanclerza kurii wro-
cławskiej.
Szeroka tolerancja dla odmiennych poglądów
należała do cech charakterystycznych wrocław-
skiej elity umysłowej w tych czasach. Drob-
nym szczegółem świadczącym o raczej pozy-
tywnym jeszcze w tym czasie stosunku kleru
katolickiego do Lutra jest treść pochwalnego
listu napisanego przez kanonika Liubicza 27 na
dzień wyboru biskupa Jerina, w którym to li-
ście kanonik przytoczył liczne cytaty z pism
Lutra. Natomiast władze miejskie i szersze
warstwy społeczeństwa miały niezbyt przy-
chylny stosunek do katolickiej kurii. Przykła-
dem może być zamknięcie przez Radę Miejską
Bramy Piaskowej na okres kazań odbywanych
w katedrze przez sprowadzonych w 1580 r.
jezuitów 28. Ich świetne krasomówstwo ściąga-
ło liczne rzesze mieszczan, tak, że obawiano
się zbyt dużej ilości nawróceń. Nie było więc
w działalności kontrreformacyjnej biskupa tę-
pienia luteranizmu, czy nawet kalwinizmu, ale
przede wszystkim dążenie do podniesienia po-
ziomu kleru, który na Śląsku nie był wówczas
zbyt wysoki, na co się biskup uskarżał w li-
stach do Rzymu 29. W tym celu prowadził Je-
rin wykłady teologiczne dwa razy w tygodniu
w kościele śś. Piotra i Pawła, założył w Nysie
w 1590 r. przy ul. Biskupiej Pedagogium Sanc-
tae Andreae dla 24 młodzieńców szlacheckich,
zwołał w 1592 r. synod diecezjalny oraz wpro-
wadził zreformowany brewiarz 30. Działalność
biskupa w sprawach podnoszenia poziomu ży-
cia religijnego na Śląsku była gorliwa i praw-
dopodobnie owocna, ale miała ona także i swo-
ją negatywną stronę z punktu widzenia zagad-
nień narodowościowych. Biskup bowiem dla
podniesienia poziomu kleru sprowadzał szereg
księży z Niemiec, a miejscowych wysyłał do
Collegium Germanicum, co powodowało wy-
raźne niemczenie kurii, w dużo większym za-
kresie niż to, miało miejsce dotychczas 31. Wśród
społeczeństwa natomiast coraz wyraźniej w
tym okresie narastała świadomość odrębności
Śląska już nie tylko w stosunku do Polski, ale
i do innych prowincji monarchii austriackiej.
Problemy narodowościowe specjalnie ostro wy-
stępowały w sprawach związanych z kurią bi-
skupią. I tak, choć Andrzej Jerin został przez
kanoników jednogłośnie wybrany biskupem,
książęta śląscy sprzeciwiali się temu wyboro-
wi, ponieważ nie był on Ślązakiem, a nawet
Jerzy II brzeski jeździł do Pragi32, aby poprzeć
kandydaturę Ślązaka, kanonika Adama Lan-
decka. Sprawy narodowościowe polskie odgry-
wały wówczas już mniejszą rolę. Może ostat-
nim aktem tych narodowych sporów było wy-
stąpienie stanów przeciw kandydaturze na bi-
skupa, ówczesnego prepozyta, kanonika Hie-
ronima' Rozrażewskiego. Wybrano wówczas
biskupem Gerstmanna, a stanowisko prepozyta
zajął następnie Jerin 33.
FORTYFIKACJE
Działalność biskupa w tym zakresie odnosiła
się do fortyfikacji Wiązowa i Nysy, a wywo-
dziła z ówczesnej, powszechnej obawy przed
najazdem tureckim, która na Śląsku już w
pierwszej połowie XVI w. powodowała budo-
26 J. Jungnitz, Martin von Gerstmann, s. 449;
J. Sinapius, Des schlesischen Adels Anderer Theil,
Leipzig und Breslau 1728, s. 914. Zbiór Reymanna
nosił tytuł: Antiąuitates Memorabilium Silesiae In-
scriptionum, maxime Sepulcralium.
27 List ten, z 3 II 1586 r., publikuje Nagele,
Documenta..., s. 129.
28 H. Hoffmann, Die Jesuitenmission in Bre-
slau 1581—1595, „Zeitschrift des Vereins fur Geschi-
chte Schlesiens", 69, (1935), s. 146—183.
29 Nagele, Documenta..., s. 131, publikuje spra-
wozdanie przesłane przez Jerina do Rzymu 10 VI
1586, mówiące o zniszczeniach w diecezji wrocław-
skiej, niskim poziomie kleru, małżeństwach księ-
ży itp.
wanie nowych i umacnianie starych fortyfika-
cji. O obwarowaniach Wyspy Tumskiej we
Wrocławiu nie mogło być mowy, m. in. z po-
80 Heyne, op. cit., s. 798.
»i G. Z i m m e r m a n n, Die Breslauer Domkapi-
tel im Zeitalter der Reformation und Gegenrefor-
mation (1500—1600), Weimar 1938. W XVI w. liczba
kanoników w podziale na narodowości układała się
następująco: 155 Ślązaków, 28 Niemców, 20 Polaków,
12 Łużyczan, 6 Czechów i Morawian i 3 Węgrów. Za
czasów biskupa Jerina na 18 rezydujących człon-
ków kapituły było 10 Germaników, większość z nich
pochodziła ze Śląska.
82 J e d i n, op. cit., s. 176.
" J e d i n, op. cit., s. 174. Sprawę wprowadzania
reformacji na Śląsku i znaczenie w tym względzie
zarówno książąt, jak i bogatego mieszczaństwa, oma-
wia W. Czapliński, Wpływ reformacji i kontrre-
formacji na stosunki narodowo&ciouie na Śląsku XVI—
XVII w., „Przegląd Historyczny", XL (1949), s. 144—
155.