DOI Artikel:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Sobota, Bożena: Karl Johannes Heyer, Das barocke Chorgestühl in Schlesien, Frankfurt am Main 1977
DOI Artikel:Starzewska, Maria: Wrocław, jego dzieje i kultura, praca zbiorowa pod red. Zygmunta Świechowskiego, Warszawa 1978
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13737#0170
128
Recenzje i omówienia
niego postaci posiadają szerokie proporcje ciała, fałdy
szat układające się szeroko, miękkie, ale nie tak
drobne jak u Dorazila. Mistrz ten tworzy bardziej
subtelne, zamknięte, okrągłe formy. Ołtarze Boga
Ojca i Syna Bożego uznaje Autor za dzieła Brokoffa.
Pozostałe rzeźby — anioły i święci znad portali —
to dzieło Dorazila lub „Mistrza X". Autorem projektu
całości był Brokoff. Heyer uważa, że był on także
wykonawcą modeli do stall.
W przedstawionej przez badacza bogatej literatu-
rze przedmiotu nie znalazły odnotowania opracowa-
nia powojenne autorstwa polskich historyków sztuki,
zajmujących się sztuką śląską. Pozycje te czasami
zgodne, czasami polemizujące z wnioskami Autora
powinny znaleźć się, jeśli nie w części tekstowej, to
przynajmniej w katalogu śląskich stall od gotyku do
XIX wieku. Do takich pozycji należą wyniki badań
D. Ostowskiej, K. Kalinowskiego czy P. Banasia6.
Należałoby także wspomnieć o niektórych pozycjach
■ D. Ostowska, Ze studiów nad rzeźbą krzeszowską
1 pol. XVIII w., Anton Dorazil 16957—1759, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki", 1967, s. 238—i242. Wnioski Autorki dotyczące
krzeszowskich stall są w ogólnym zarysie zgodne z sądami
Heyera. Autorka przyjmuje udział Brokoffa (dwaj aposto-
łowie pochyleni nad książkami z grupy Apostołów i trzy
kariatydy z ołtarzy Boga Ojca i Syna Bożego), nieznanego
z nazwiska mistrza (niektóre rzeźby z grupy Apostołów
i Proroków), warsztatu Dorazila (grupa Ecclesii, płasko-
rzeźby, elementy dekoracyjne), samego Dorazila (rzeźby
nad portalem). Raz jeszcze powtarza te uwagi w katalogu
wystawy w Muzeum Śląskim Rzeźba śląska 1650—1770 Wro-
cław 1969, gdzie także omawia osobę Jana Józefa Weisa
autora stall w Otmuchowie (s. 20 i 41), Georga Zellera
(s. 7 i 35), stalle w Henrykowie (s. 12, 25. 49—51) i w Lu-
biążu (s. li, 38—39, 40). P. B a n a ś, Tomasz weissfeld,
Wrocław 1965. Autor nie wyklucza prawdopodobieństwa
udziału Weissfelda przy wykonaniu stall w Henrykowie.
Widzi pewne cechy wspólne twórczości Weissfelda i ano-
nimowych twórców stall, prawdopodobniejsze na gruncie
wspólnego ośrodka artystycznego, niż tej samej ręki.
K. Kalinowski, Działalność rzeźbiarska Macieja Stein-
la na Śląsku (uwagi na marginesie publikacji L. Piihrin-
ycr-Zwanowetz Matthias Steinl), „Roczniki Sztuki Śląskiej",
'VI (1968), s. 128—134. Autor stoi na stanowisku, że z 10 figur
dużych aniołów jedynie anioł grający na lutni jest wlasno-
z serii wydawniczej „Śląsk w Zabytkach Sztuki",
sprawozdaniach konserwatorskich J. Skibińskiej7
oraz powstałej na bazie Katalogu Zabytków Sztuki
w Polsce rozszerzonej książce o sztuce Śląska Opol-
skiego T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego8.
Katalog stall śląskich Heyera oparty został głów-
nie na inwentarzach Hansa Lutscha, Ludwiga Bur-
gemeistra, Gunthera Grundmanna oraz na wspomnia-
nym „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce" dla daw-
nych województw opolskiego i katowickiego, a uzu-
pełniony informacjami z literatury specjalistycznej
i z Bildarchiv des Johann-Gottfried-Herder-Instituts.
Stalle zostały podzielone według epok artystycznych,
przy czym datowane obiekty występują w porządku
chronologicznym, zaś nie datowane w układzie alfa-
betycznym. Zabytki, które Autor widział w trakcie
opracowywania tematu w latach 1928—1929 zostały
oznaczone gwiazdką. Wiele z zabytków otrzymało
dodatkowo bogatą dokumentację fotograficzną czy
rysunkową.
Na zakończenie wypada wspomnieć, iż w trakcie
przygotowywania do druku omawianej książki, dnia
19 czerwca 1976 roku zmarł główny animator serii
„Bau- und Kunstdenkmdler des deutschen Ostens"
Prof. Giinther Grundmann, w latach 1932—1945 za-
służony dla Dolnego Śląska konserwator zabytków,
współtwórca pierwszych tomów nowej inwentaryzacji
zabytków na Śląsku, jeden z czołowych badaczy sztu-
ki tego regionu.
ręcznym dziełem rzeźbiarza; pozostałe rzeźby to dzieło war-
sztatu, w ramach którego daje się wyróżnić kilku wyko-
nawców (dwóch twórców figur wielkich aniołów i trzecie-
go — autora putt). Nadal, według Autora, pozostaje nie-
rozstrzygnięta kwestia organizacji i składu osobowego war-
sztatu.
' J. Skibińska, Dokumentacja i konserwacja malar-
stwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego w luojeiuódrttuie
ujrocłaujskim w latach 1967—1969, „Roczniki Sztuki Śląskiej"
IX (1973), s. 100, 106.
8T. Chrzanowski i M. Kornecki, Sztuka Ślą-
ska Opolskiego. Od średniowiecza do końca XIX wieku,
Kraków 1974.
MARIA STARZEWSKA (Wrocław)
Wrocław, jego dzieje i kultura, praca zbiorowa pod redakcją Zygmunta Swiechowskiego,
Arkady. Warszawa 1978
Po dotychczasowych publikacjach dotyczących
Wrocławia, które się częściowo uzupełniały, takich
jak: Dzieje Wrocławia do roku 1807, wydane w 1958 r.,
Sztuka Wrocławia z 1957 r. i Panorama kultury współ-
czesnego Wrocławia z 1970 r., ukazało się nowe opra-
cowanie zespołowe, które obejmuje zarówno historię
istnienia miasta w ciągu wieków, jak i kulturę ze
specjalnym uwzględnieniem sztuki. W założeniu swo-
im, jak pisze we wstępie Mieczysław Klimowicz, „Tom
niniejszy scala i jednoczy dotychczasową naszą wie-
dzę o dziejach i składnikach kulturowych Wrocła-
wia".
Historię rozwoju miasta przedstawiono w porząd-
ku chronologicznym w następujących pięciu rozdzia-
łach: Aglomeracja wczesnośredniowieczna od X do
połowy XIII wieku; Lokacyjne miasto średniowiecz-
ne do początków XVI wieku; Rozwój miasta nowo-
żytnego do połowy XVIII w.; Miasto do roku 1945
i ostatni rozdział obejmujący czasy współczesne. W
obrębie każdego z rozdziałów utrzymano w zasadzie
tę samą kolejność omawianych zagadnień: stosunki
polityczne, warunki gospodarcze, kultura i sztuka.
Tylko ostatni okres ujęto w sposób odmienny, po wstę-
pie historycznym omówiono odrębnie poszczególne
dyscypliny sztuki i rozwój nauki. Całość uzupełnia
wykaz ważniejszej literatury, a także indeks osób
i miejscowości oraz instytucji i obiektów wymienia-
nych w tekście. Wyjątkowo bogata szata ilustracyjna,
m. in. reprodukcje niektórych mało znanych doku-
mentów ilustrujących życie gospodarcze czy kultural-
ne, powiększenia ciekawych szczegółów dzieł sztuki,
uzupełniają tak szeroko zakrojoną i szczegółową mo-
nografię Wrocławia. Wydawnictwo ogromnie potrzeb-
ne i spełniający istotną rolę nie tylko jako kompen-
dium wiadomości, ale także jako opracowanie pomoc-
ne w poznaniu całości historii miasta, w zrozumieniu
wymowy zabytków, które tak licznie we Wrocławiu
występują.
Recenzje i omówienia
niego postaci posiadają szerokie proporcje ciała, fałdy
szat układające się szeroko, miękkie, ale nie tak
drobne jak u Dorazila. Mistrz ten tworzy bardziej
subtelne, zamknięte, okrągłe formy. Ołtarze Boga
Ojca i Syna Bożego uznaje Autor za dzieła Brokoffa.
Pozostałe rzeźby — anioły i święci znad portali —
to dzieło Dorazila lub „Mistrza X". Autorem projektu
całości był Brokoff. Heyer uważa, że był on także
wykonawcą modeli do stall.
W przedstawionej przez badacza bogatej literatu-
rze przedmiotu nie znalazły odnotowania opracowa-
nia powojenne autorstwa polskich historyków sztuki,
zajmujących się sztuką śląską. Pozycje te czasami
zgodne, czasami polemizujące z wnioskami Autora
powinny znaleźć się, jeśli nie w części tekstowej, to
przynajmniej w katalogu śląskich stall od gotyku do
XIX wieku. Do takich pozycji należą wyniki badań
D. Ostowskiej, K. Kalinowskiego czy P. Banasia6.
Należałoby także wspomnieć o niektórych pozycjach
■ D. Ostowska, Ze studiów nad rzeźbą krzeszowską
1 pol. XVIII w., Anton Dorazil 16957—1759, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki", 1967, s. 238—i242. Wnioski Autorki dotyczące
krzeszowskich stall są w ogólnym zarysie zgodne z sądami
Heyera. Autorka przyjmuje udział Brokoffa (dwaj aposto-
łowie pochyleni nad książkami z grupy Apostołów i trzy
kariatydy z ołtarzy Boga Ojca i Syna Bożego), nieznanego
z nazwiska mistrza (niektóre rzeźby z grupy Apostołów
i Proroków), warsztatu Dorazila (grupa Ecclesii, płasko-
rzeźby, elementy dekoracyjne), samego Dorazila (rzeźby
nad portalem). Raz jeszcze powtarza te uwagi w katalogu
wystawy w Muzeum Śląskim Rzeźba śląska 1650—1770 Wro-
cław 1969, gdzie także omawia osobę Jana Józefa Weisa
autora stall w Otmuchowie (s. 20 i 41), Georga Zellera
(s. 7 i 35), stalle w Henrykowie (s. 12, 25. 49—51) i w Lu-
biążu (s. li, 38—39, 40). P. B a n a ś, Tomasz weissfeld,
Wrocław 1965. Autor nie wyklucza prawdopodobieństwa
udziału Weissfelda przy wykonaniu stall w Henrykowie.
Widzi pewne cechy wspólne twórczości Weissfelda i ano-
nimowych twórców stall, prawdopodobniejsze na gruncie
wspólnego ośrodka artystycznego, niż tej samej ręki.
K. Kalinowski, Działalność rzeźbiarska Macieja Stein-
la na Śląsku (uwagi na marginesie publikacji L. Piihrin-
ycr-Zwanowetz Matthias Steinl), „Roczniki Sztuki Śląskiej",
'VI (1968), s. 128—134. Autor stoi na stanowisku, że z 10 figur
dużych aniołów jedynie anioł grający na lutni jest wlasno-
z serii wydawniczej „Śląsk w Zabytkach Sztuki",
sprawozdaniach konserwatorskich J. Skibińskiej7
oraz powstałej na bazie Katalogu Zabytków Sztuki
w Polsce rozszerzonej książce o sztuce Śląska Opol-
skiego T. Chrzanowskiego i M. Korneckiego8.
Katalog stall śląskich Heyera oparty został głów-
nie na inwentarzach Hansa Lutscha, Ludwiga Bur-
gemeistra, Gunthera Grundmanna oraz na wspomnia-
nym „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce" dla daw-
nych województw opolskiego i katowickiego, a uzu-
pełniony informacjami z literatury specjalistycznej
i z Bildarchiv des Johann-Gottfried-Herder-Instituts.
Stalle zostały podzielone według epok artystycznych,
przy czym datowane obiekty występują w porządku
chronologicznym, zaś nie datowane w układzie alfa-
betycznym. Zabytki, które Autor widział w trakcie
opracowywania tematu w latach 1928—1929 zostały
oznaczone gwiazdką. Wiele z zabytków otrzymało
dodatkowo bogatą dokumentację fotograficzną czy
rysunkową.
Na zakończenie wypada wspomnieć, iż w trakcie
przygotowywania do druku omawianej książki, dnia
19 czerwca 1976 roku zmarł główny animator serii
„Bau- und Kunstdenkmdler des deutschen Ostens"
Prof. Giinther Grundmann, w latach 1932—1945 za-
służony dla Dolnego Śląska konserwator zabytków,
współtwórca pierwszych tomów nowej inwentaryzacji
zabytków na Śląsku, jeden z czołowych badaczy sztu-
ki tego regionu.
ręcznym dziełem rzeźbiarza; pozostałe rzeźby to dzieło war-
sztatu, w ramach którego daje się wyróżnić kilku wyko-
nawców (dwóch twórców figur wielkich aniołów i trzecie-
go — autora putt). Nadal, według Autora, pozostaje nie-
rozstrzygnięta kwestia organizacji i składu osobowego war-
sztatu.
' J. Skibińska, Dokumentacja i konserwacja malar-
stwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego w luojeiuódrttuie
ujrocłaujskim w latach 1967—1969, „Roczniki Sztuki Śląskiej"
IX (1973), s. 100, 106.
8T. Chrzanowski i M. Kornecki, Sztuka Ślą-
ska Opolskiego. Od średniowiecza do końca XIX wieku,
Kraków 1974.
MARIA STARZEWSKA (Wrocław)
Wrocław, jego dzieje i kultura, praca zbiorowa pod redakcją Zygmunta Swiechowskiego,
Arkady. Warszawa 1978
Po dotychczasowych publikacjach dotyczących
Wrocławia, które się częściowo uzupełniały, takich
jak: Dzieje Wrocławia do roku 1807, wydane w 1958 r.,
Sztuka Wrocławia z 1957 r. i Panorama kultury współ-
czesnego Wrocławia z 1970 r., ukazało się nowe opra-
cowanie zespołowe, które obejmuje zarówno historię
istnienia miasta w ciągu wieków, jak i kulturę ze
specjalnym uwzględnieniem sztuki. W założeniu swo-
im, jak pisze we wstępie Mieczysław Klimowicz, „Tom
niniejszy scala i jednoczy dotychczasową naszą wie-
dzę o dziejach i składnikach kulturowych Wrocła-
wia".
Historię rozwoju miasta przedstawiono w porząd-
ku chronologicznym w następujących pięciu rozdzia-
łach: Aglomeracja wczesnośredniowieczna od X do
połowy XIII wieku; Lokacyjne miasto średniowiecz-
ne do początków XVI wieku; Rozwój miasta nowo-
żytnego do połowy XVIII w.; Miasto do roku 1945
i ostatni rozdział obejmujący czasy współczesne. W
obrębie każdego z rozdziałów utrzymano w zasadzie
tę samą kolejność omawianych zagadnień: stosunki
polityczne, warunki gospodarcze, kultura i sztuka.
Tylko ostatni okres ujęto w sposób odmienny, po wstę-
pie historycznym omówiono odrębnie poszczególne
dyscypliny sztuki i rozwój nauki. Całość uzupełnia
wykaz ważniejszej literatury, a także indeks osób
i miejscowości oraz instytucji i obiektów wymienia-
nych w tekście. Wyjątkowo bogata szata ilustracyjna,
m. in. reprodukcje niektórych mało znanych doku-
mentów ilustrujących życie gospodarcze czy kultural-
ne, powiększenia ciekawych szczegółów dzieł sztuki,
uzupełniają tak szeroko zakrojoną i szczegółową mo-
nografię Wrocławia. Wydawnictwo ogromnie potrzeb-
ne i spełniający istotną rolę nie tylko jako kompen-
dium wiadomości, ale także jako opracowanie pomoc-
ne w poznaniu całości historii miasta, w zrozumieniu
wymowy zabytków, które tak licznie we Wrocławiu
występują.