DOI Artikel:
Bandurska, Zofia: Dawny ogród "na międzymurzu" we Wrocławiu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41574#0162
ZOFIA BANDURSKA (Wrocław)
DAWNY OGRÓD „NA MIĘDZYMURZU” WE WROCŁAWIU
Ogród, będący tematem tego opracowania, połą-
czony obecnie z biegnącą wzdłuż fosy miejskiej Pro-
menadą, rozpościera się na wschód od budynku daw-
nej Resursy Kupieckiej, w której dziś mieści się Teatr
Lalek. Nazwa ogrodu: Zwingergarten, czasami także
budynek określano Zwingergebaiide, pochodzi od miej-
sca, na którym został założony. Ogród powstał w ostat-
niej ćwierci XVIII w. na terenie dawnego Zwingeru,
czyli międzymurza, utworzonego niegdyś przez dwa
pierścienie murów obronnych otaczających miasto.
Zwinger Świdnicki rozciągał się pomiędzy Bramą Świd-
nicką i Bramą Sakwową. Było to miejsce ćwiczeń brac-
twa strzeleckiego, zwanego kurkowym. Tutaj odbywa-
ły się doroczne zawody, których zwycięzcę nazywano
królem kurkowym. Od 1522 do 1732 r. godność tę otrzy-
mało w Zwingerze Świdnickim 206 strzelców1. Począt-
kowo istniało jedno Bractwo Kurkowe dla całego miesz-
czaństwa wrocławskiego. W 1566 r., gdy wzrosła liczba
ćwiczących i strzelnica stała się za mała, nastąpił po-
dział bractwa, większa jego część została na starym
miejscu, a mniejsza, głównie rzemieślnicy, przeniosła
się na Kępę Mieszczańską i tam założyła własną strzel-
nicę2 . Do Bractwa Kurkowego pozostałego w Zwinge-
rze Świdnickim należeli miejscy notable: posiadająca
swoje siedziby we Wrocławiu szlachta, urzędnicy, ad-
wokaci, lekarze i najliczniejsi kupcy. Ci ostatni z cza-
sem stali się właścicielami całego terenu. Na planie
Wrocławia z 1562 r. interesujący nas odcinek między-
murza, na wschód od kościoła Bożego Ciała, oznaczo-
ny jest jako Schiessplatz (il. 1). Od północy wyznaczał
go wewnętrzny pierścień murów, najeżony licznymi
półokrągłymi i prostokątnymi basztami, od południa
zewnętrzny, niższy, pierścień murów z basteją o nary-
sie półkola, a od zachodu prostopadle do obwarowań
usytuowany budynek, nakryty stromym dachem, któ-
rego szczyt zdobiły ostrołuczne płyciny.
Zabudowa Zwingeru Świdnickiego wzniesiona w
1644 r.3 przez należących do Bractwa Kurkowego kup-
ców, ukazana jest na pochodzącej z I poł. XVIII w.
rycinie Thomasa Jeneweina, która przedstawia: Prospect
des Schiitzen Platzes, der Lóbl: Kauffmanschaft in
Schweidnitzen Zwinger zu Breslau (il. 2). Wizerunek
ten prezentuje widok strzelnicy od strony zachodniej.
Po północnej stronie placu widać wewnętrzny mur
1. Fragment planu Wrocławia B. Weynera, 1526 r. Fot. PKZ Wrocław
2. T. Jenewein, Widok strzelnicy od zachodu, rycina, I poł. XVIII w.
Wg: H. Wendt, Das ersteJahrhimdert...
miejski, z wysokimi basztami na dalszym planie, wzdłuż
którego wysadzono rząd drzew. Do muru przylega
dwukondygnacjowy ganek o charakterze otwartej ga-
lerii przeznaczonej dla przybyłych na zawody miesz-
czan. Do obserwacji popisów strzeleckich służyły rów-
nież dwa piętrowe pawilony o charakterze loggii wi-
dokowych, wzniesione na planie kwadratu, po obu stro-
nach placu, nakryte cebulastymi hełmami. W głębi pla-
cu umieszczono tarczę strzelniczą, a za południowym
DAWNY OGRÓD „NA MIĘDZYMURZU” WE WROCŁAWIU
Ogród, będący tematem tego opracowania, połą-
czony obecnie z biegnącą wzdłuż fosy miejskiej Pro-
menadą, rozpościera się na wschód od budynku daw-
nej Resursy Kupieckiej, w której dziś mieści się Teatr
Lalek. Nazwa ogrodu: Zwingergarten, czasami także
budynek określano Zwingergebaiide, pochodzi od miej-
sca, na którym został założony. Ogród powstał w ostat-
niej ćwierci XVIII w. na terenie dawnego Zwingeru,
czyli międzymurza, utworzonego niegdyś przez dwa
pierścienie murów obronnych otaczających miasto.
Zwinger Świdnicki rozciągał się pomiędzy Bramą Świd-
nicką i Bramą Sakwową. Było to miejsce ćwiczeń brac-
twa strzeleckiego, zwanego kurkowym. Tutaj odbywa-
ły się doroczne zawody, których zwycięzcę nazywano
królem kurkowym. Od 1522 do 1732 r. godność tę otrzy-
mało w Zwingerze Świdnickim 206 strzelców1. Począt-
kowo istniało jedno Bractwo Kurkowe dla całego miesz-
czaństwa wrocławskiego. W 1566 r., gdy wzrosła liczba
ćwiczących i strzelnica stała się za mała, nastąpił po-
dział bractwa, większa jego część została na starym
miejscu, a mniejsza, głównie rzemieślnicy, przeniosła
się na Kępę Mieszczańską i tam założyła własną strzel-
nicę2 . Do Bractwa Kurkowego pozostałego w Zwinge-
rze Świdnickim należeli miejscy notable: posiadająca
swoje siedziby we Wrocławiu szlachta, urzędnicy, ad-
wokaci, lekarze i najliczniejsi kupcy. Ci ostatni z cza-
sem stali się właścicielami całego terenu. Na planie
Wrocławia z 1562 r. interesujący nas odcinek między-
murza, na wschód od kościoła Bożego Ciała, oznaczo-
ny jest jako Schiessplatz (il. 1). Od północy wyznaczał
go wewnętrzny pierścień murów, najeżony licznymi
półokrągłymi i prostokątnymi basztami, od południa
zewnętrzny, niższy, pierścień murów z basteją o nary-
sie półkola, a od zachodu prostopadle do obwarowań
usytuowany budynek, nakryty stromym dachem, któ-
rego szczyt zdobiły ostrołuczne płyciny.
Zabudowa Zwingeru Świdnickiego wzniesiona w
1644 r.3 przez należących do Bractwa Kurkowego kup-
ców, ukazana jest na pochodzącej z I poł. XVIII w.
rycinie Thomasa Jeneweina, która przedstawia: Prospect
des Schiitzen Platzes, der Lóbl: Kauffmanschaft in
Schweidnitzen Zwinger zu Breslau (il. 2). Wizerunek
ten prezentuje widok strzelnicy od strony zachodniej.
Po północnej stronie placu widać wewnętrzny mur
1. Fragment planu Wrocławia B. Weynera, 1526 r. Fot. PKZ Wrocław
2. T. Jenewein, Widok strzelnicy od zachodu, rycina, I poł. XVIII w.
Wg: H. Wendt, Das ersteJahrhimdert...
miejski, z wysokimi basztami na dalszym planie, wzdłuż
którego wysadzono rząd drzew. Do muru przylega
dwukondygnacjowy ganek o charakterze otwartej ga-
lerii przeznaczonej dla przybyłych na zawody miesz-
czan. Do obserwacji popisów strzeleckich służyły rów-
nież dwa piętrowe pawilony o charakterze loggii wi-
dokowych, wzniesione na planie kwadratu, po obu stro-
nach placu, nakryte cebulastymi hełmami. W głębi pla-
cu umieszczono tarczę strzelniczą, a za południowym