Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (17.1999)

EWA BIRKENMAJER (Watrszawa)

DEKORACJE Z PARYSKIEJ PRACOWNI LEGROS D‘ANIZY W ZBIORACH
MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE

Około połowy XVIII w. Anglicy wynaleźli i ulep-
szyli fajans cienkościenny1 - solidny, trwały i tani -
produkowany w wielkich, zalewających rynek euro-
pejski ilościach. Aby obniżyć jeszcze bardziej cenę no-
wego produktu, zastosowali druk2 pozwalający na
masowy wyrób zdobionych przedmiotów: wzór prze-
noszony był na powierzchnię naczynia z płyty miedzia-
nej (miedzioryt). Mogli to wykonywać tani pracownicy
- kobiety i dzieci - a przyuczona robotnica dekorowa-
ła tak 200 i więcej talerzy dziennie3. Początkowo an-
gielskie wytwórnie fajansu dostarczały swoje wyroby
do Liverpoolu, do dekoratorni specjalizującej się w na-
kładaniu i wypalaniu druków; później przy fabrykach
powstawały własne pracownie miedziorytnicze oraz
piece do wypalai -
Przeniesienie E"n
często |-cj
własną metodę — t-
angielskiego. Pt E

go wynalazku dn =■
,4

wiecza'

gliP, odrzuciła d<
la własne wzorr
tylko zadawnioi
polityka wystaw

O

blokada kontynt E-
1
c
portową i proek =.N
o
własnych, także =_
n
Pierwszym, 1 = ^
w
zek druku ceran E
>
Potter; następnyi E"
CD
ny później inny]
Li
/ r
kowania i nowit E_
0
— Tf
o3
ET
EL£?
Z3
.''ALI 11 giawiui l.
O
cze rozpowszeę
O
liczba dekorator E_
O

cza na porcelanie) stale wzrastała9. Najbardziej znanym
i uznanym dekoratorem posługującym się własną me-
todą reprodukcji miedziorytów był Franęois Antoine
Legros cEAnizy, w latach 1802-1848 współpracownik
manufaktury w Sevres10.
W styczniu 1808 r. zgłosił on prośbę o patent na
swój wynalazek druku na porcelanie. Otrzymał go 24
kwietnia tegoż roku; 23 września patent uzupełniono
dodatkowym certyfikatem dotyczącym druku zwłasz-
cza na „fayence blanche, dite terre de pipę”11, oraz na
wszystkich rodzajach biskwitu i kamionek. W zawartej
26 lutego 1808 r. - na dziesięć lat - spółce „Stone, Co-
ąuerel, Legros”, Legros cEAnizy był jedynym technikiem;
ale do niego należał również wybór tematów dekora-
cji, ustalanie cen, dobór malarzy i lytowników oraz kie-
rowanie personelem, więc m. in. odpowiedzialność za
poziom artystyczny. Już Almanach du commerce de la
ville de Paris z 1808 r. (suplement drugi) wymienia te-
maty dekoracji proponowanych przez nową spółkę12.
Są to m.in. bajki LafontaineY; portrety wielkich ludzi
dawnych i współczesnych; malownicze widoki, zamki
i rezydencje z różnych krajów; główne wypadki z hi-
storii Francji i dziejów rzymskich; mapy geograficzne
departamentów Cesarstwa; monumenty Paryża i okolic
etc., etc. Wszystkie te dekoracje mogły być czarne lub
kolorowe, tak jak i wykonywane na zamówienie mo-
nogramy, herby, portrety i inne. Rok 1818 zakończył
działalność spółki. Już w czasie wystawy w 1819 r. dy-
rektorem zakładu, w którym pracował Legros, był
Fremont. Eksponowano wówczas bardzo tani servis z
porcelany, ozdobiony kobaltowym drukiem. Na wysta-
wie tej Legros cEAnizy odznaczony został srebrnym
medalem. Za zmianami przyszedł nowy znak fabrycz-
ny. Marka z lat 1808-1818 zawiera nazwiska Stone, Co-
ąuerel i Legros, lub pierwsze litery tych nazwisk. Od
czasu wystawy (1819-1834?), z nazwiskiem wyłącznie
Legrosa, opatrzona jest napisem „Medaille cEArgent/
Exposition de 1819”13.
Muzeum Narodowe w Warszawie posiada 12 obiek-
tów z wcześniejszym oznakowaniem (1808-1818): dwa
talerze porcelanowe14 i dziesięć talerzy z fajansu terre
de pipę^ . Ostatnim, późnym (po 1819) przedmiotem
jest waza z nakrywą16. Talerze porcelanowe noszą de-
korację wielobarwną: jest to druk szary i barwny z pod-