DOI Artikel:
Birkenmajer, Ewa: Dekoracje z paryskej pracowni Legros d'Anizy w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.41574#0090
EWA BIRKENMAJER (Watrszawa)
DEKORACJE 2 PARYSKIEJ PRACOWNI LEGROS D‘ANIZY W ZBIORACH
MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
Około połowy XVIII w. Anglicy wynaleźli i ulep-
szyli fajans cienkościenny1 - solidny, trwały i tani -
produkowany w wielkich, zalewających rynek euro-
pejski ilościach. Aby obniżyć jeszcze bardziej cenę no-
wego produktu, zastosowali druk2 pozwalający na
masowy wyrób zdobionych przedmiotów: wzór prze-
noszony był na powierzchnię naczynia z płyty miedzia-
nej (miedzioryt). Mogli to wykonywać tani pracownicy
- kobiety i dzieci - a przyuczona robotnica dekorowa-
ła tak 200 i więcej talerzy dziennie3. Początkowo an-
gielskie wytwórnie fajansu dostarczały swoje wyroby
do Liverpoolu, do dekoratorni specjalizującej się w na-
kładaniu i wypalaniu druków; później przy fabrykach
powstawały własne pracownie miedziorytnicze oraz
piece do wypalania.
Przeniesienie na kontynent europejski angielskie-
go wynalazku druku na ceramice wymagało około pół-
wiecza4, często „odkrywano” go na nowo, znajdując
własną metodę wykonania produktu podobnego do
angielskiego. Panująca na kontynencie anglomania
powodowała, że naśladowano nie tylko technikę, lecz
także posługiwano się angielskim wzornictwem, prze-
nosząc i imitując powstałe w Anglii kompozycje. Jedy-
nie Francja, chociaż część jej fabryk - terre de pipę i
faience fine - założona była przez ceramików z An-
glii3 , odrzuciła dekoracje zza Kanału i od razu stworzy-
ła własne wzornictwo. Wpłynęły na to zapewne nie
tylko zadawnione resentymenty, lecz też świadoma
polityka wystawiennicza6 i wypadki historyczne (jak
blokada kontynentalna). Prowadząc politykę antyim-
portową i proeksportową Francja sięgała do zasobów
własnych, także artystycznych.
Pierwszym, który we Francji opatentował wynala-
zek druku ceramicznego, był - w 1802 r. - Christoph
Potter; następnym zapewne Franęois Gonord, wsławio-
ny później innym wynalazkiem - umiejętnością redu-
kowania i powiększenia wzoru bez konieczności wy-
konania płyty7 - W 1807 r. „Bulletin de la Societe d"En-
couragement”8 sygnalizował, że Gonord przedstawił
drukowane porcelany (m.in. dwa talerze z mapą Fran-
cji); w tym samym doniesieniu stwierdzano, że przeno-
szenie grawiur na fajans, porcelanę i szkło nie jest jesz-
cze rozpowszechnione. Ale już w następnych latach
liczba dekoratorni posługujących się drukiem (zwłasz-
cza na porcelanie) stale wzrastała9. Najbardziej znanym
i uznanym dekoratorem posługującym się własną me-
todą reprodukcji miedziorytów był Franęois Antoine
Legros d"Anizy, w latach 1802-1848 współpracownik
manufaktury w Sevres10.
W styczniu 1808 r. zgłosił on prośbę o patent na
swój wynalazek druku na porcelanie. Otrzymał go 24
kwietnia tegoż roku; 23 września patent uzupełniono
dodatkowym certyfikatem dotyczącym druku zwłasz-
cza na „fayence blanche, dite terre de pipę”11, oraz na
wszystkich rodzajach biskwitu i kamionek. W zawartej
26 lutego 1808 r. - na dziesięć lat - spółce „Stone, Co-
ąuerel, Legros”, Legros cl(Anizy był jedynym technikiem;
ale do niego należał również wybór tematów dekora-
cji, ustalanie cen, dobór malarzy i rytowników oraz kie-
rowanie personelem, więc m. in. odpowiedzialność za
poziom artystyczny. Już Almanach du commerce de la
ville de Paris z 1808 r. (suplement drugi) wymienia te-
maty dekoracji proponowanych przez nową spółkę12.
Są to m.in. bajki LafontaineA; portrety wielkich ludzi
dawnych i współczesnych; malownicze widoki, zamki
i rezydencje z różnych krajów; główne wypadki z hi-
storii Francji i dziejów rzymskich; mapy geograficzne
departamentów Cesarstwa; monumenty Paryża i okolic
etc., etc. Wszystkie te dekoracje mogły być czarne lub
kolorowe, tak jak i wykonywane na zamówienie mo-
nogramy, herby, portrety i inne. Rok 1818 zakończył
działalność spółki. Już w czasie wystawy w 1819 r. dy-
rektorem zakładu, w którym pracował Legros, był
Fremont. Eksponowano wówczas bardzo tani servis z
porcelany, ozdobiony kobaltowym drukiem. Na wysta-
wie tej Legros dlAnizy odznaczony został srebrnym
medalem. Za zmianami przyszedł nowy znak fabrycz-
ny. Marka z lat 1808-1818 zawiera nazwiska Stone, Co-
ąuerel i Legros, lub pierwsze litery tych nazwisk. Od
czasu wystawy (1819-1834?), z nazwiskiem wyłącznie
Legrosa, opatrzona jest napisem „Medaille cEArgent/
Exposition de 1819”13 •
Muzeum Narodowe w Warszawie posiada 12 obiek-
tów z wcześniejszym oznakowaniem (1808-1818): dwa
talerze porcelanowe14 i dziesięć talerzy z fajansu terre
de pipę15. Ostatnim, późnym (po 1819) przedmiotem
jest waza z nakrywą16. Talerze porcelanowe noszą de-
korację wielobarwną: jest to druk szaiy i baiwny z pod-
DEKORACJE 2 PARYSKIEJ PRACOWNI LEGROS D‘ANIZY W ZBIORACH
MUZEUM NARODOWEGO W WARSZAWIE
Około połowy XVIII w. Anglicy wynaleźli i ulep-
szyli fajans cienkościenny1 - solidny, trwały i tani -
produkowany w wielkich, zalewających rynek euro-
pejski ilościach. Aby obniżyć jeszcze bardziej cenę no-
wego produktu, zastosowali druk2 pozwalający na
masowy wyrób zdobionych przedmiotów: wzór prze-
noszony był na powierzchnię naczynia z płyty miedzia-
nej (miedzioryt). Mogli to wykonywać tani pracownicy
- kobiety i dzieci - a przyuczona robotnica dekorowa-
ła tak 200 i więcej talerzy dziennie3. Początkowo an-
gielskie wytwórnie fajansu dostarczały swoje wyroby
do Liverpoolu, do dekoratorni specjalizującej się w na-
kładaniu i wypalaniu druków; później przy fabrykach
powstawały własne pracownie miedziorytnicze oraz
piece do wypalania.
Przeniesienie na kontynent europejski angielskie-
go wynalazku druku na ceramice wymagało około pół-
wiecza4, często „odkrywano” go na nowo, znajdując
własną metodę wykonania produktu podobnego do
angielskiego. Panująca na kontynencie anglomania
powodowała, że naśladowano nie tylko technikę, lecz
także posługiwano się angielskim wzornictwem, prze-
nosząc i imitując powstałe w Anglii kompozycje. Jedy-
nie Francja, chociaż część jej fabryk - terre de pipę i
faience fine - założona była przez ceramików z An-
glii3 , odrzuciła dekoracje zza Kanału i od razu stworzy-
ła własne wzornictwo. Wpłynęły na to zapewne nie
tylko zadawnione resentymenty, lecz też świadoma
polityka wystawiennicza6 i wypadki historyczne (jak
blokada kontynentalna). Prowadząc politykę antyim-
portową i proeksportową Francja sięgała do zasobów
własnych, także artystycznych.
Pierwszym, który we Francji opatentował wynala-
zek druku ceramicznego, był - w 1802 r. - Christoph
Potter; następnym zapewne Franęois Gonord, wsławio-
ny później innym wynalazkiem - umiejętnością redu-
kowania i powiększenia wzoru bez konieczności wy-
konania płyty7 - W 1807 r. „Bulletin de la Societe d"En-
couragement”8 sygnalizował, że Gonord przedstawił
drukowane porcelany (m.in. dwa talerze z mapą Fran-
cji); w tym samym doniesieniu stwierdzano, że przeno-
szenie grawiur na fajans, porcelanę i szkło nie jest jesz-
cze rozpowszechnione. Ale już w następnych latach
liczba dekoratorni posługujących się drukiem (zwłasz-
cza na porcelanie) stale wzrastała9. Najbardziej znanym
i uznanym dekoratorem posługującym się własną me-
todą reprodukcji miedziorytów był Franęois Antoine
Legros d"Anizy, w latach 1802-1848 współpracownik
manufaktury w Sevres10.
W styczniu 1808 r. zgłosił on prośbę o patent na
swój wynalazek druku na porcelanie. Otrzymał go 24
kwietnia tegoż roku; 23 września patent uzupełniono
dodatkowym certyfikatem dotyczącym druku zwłasz-
cza na „fayence blanche, dite terre de pipę”11, oraz na
wszystkich rodzajach biskwitu i kamionek. W zawartej
26 lutego 1808 r. - na dziesięć lat - spółce „Stone, Co-
ąuerel, Legros”, Legros cl(Anizy był jedynym technikiem;
ale do niego należał również wybór tematów dekora-
cji, ustalanie cen, dobór malarzy i rytowników oraz kie-
rowanie personelem, więc m. in. odpowiedzialność za
poziom artystyczny. Już Almanach du commerce de la
ville de Paris z 1808 r. (suplement drugi) wymienia te-
maty dekoracji proponowanych przez nową spółkę12.
Są to m.in. bajki LafontaineA; portrety wielkich ludzi
dawnych i współczesnych; malownicze widoki, zamki
i rezydencje z różnych krajów; główne wypadki z hi-
storii Francji i dziejów rzymskich; mapy geograficzne
departamentów Cesarstwa; monumenty Paryża i okolic
etc., etc. Wszystkie te dekoracje mogły być czarne lub
kolorowe, tak jak i wykonywane na zamówienie mo-
nogramy, herby, portrety i inne. Rok 1818 zakończył
działalność spółki. Już w czasie wystawy w 1819 r. dy-
rektorem zakładu, w którym pracował Legros, był
Fremont. Eksponowano wówczas bardzo tani servis z
porcelany, ozdobiony kobaltowym drukiem. Na wysta-
wie tej Legros dlAnizy odznaczony został srebrnym
medalem. Za zmianami przyszedł nowy znak fabrycz-
ny. Marka z lat 1808-1818 zawiera nazwiska Stone, Co-
ąuerel i Legros, lub pierwsze litery tych nazwisk. Od
czasu wystawy (1819-1834?), z nazwiskiem wyłącznie
Legrosa, opatrzona jest napisem „Medaille cEArgent/
Exposition de 1819”13 •
Muzeum Narodowe w Warszawie posiada 12 obiek-
tów z wcześniejszym oznakowaniem (1808-1818): dwa
talerze porcelanowe14 i dziesięć talerzy z fajansu terre
de pipę15. Ostatnim, późnym (po 1819) przedmiotem
jest waza z nakrywą16. Talerze porcelanowe noszą de-
korację wielobarwną: jest to druk szaiy i baiwny z pod-