28
PETRI DE DUSBURG
fieri pares, in assecucione apostolici beneficii essent coequales. Sicque institutus
et confirniatus et multis privilegiis dotatus est venerandus ille militaris ordo fra-
trum hospitalis sancteMarie domus Theutonicorum Jerosolimitani. Hec est vinea
domini Sabaoth electa, quam tu, Jesu Criste, instituisti, fuistique dux itineris in
conspectu ejus. Plantasti radices ejus et implevit terram, transtulisti eam postea
et ejecisti gentes de terra Prussie et Lyvonie et plantasti eam ibi, et sic exten-
dit palmites suos usque ad mare et usque ad flurnen propagines ejus. Hec re-
verenda milicia non solum in terra est ab hominibus confirmata, verum eciam
typo celi et terre multipharie prefigurata. Legimus enim in veteribus historiis,
Gen. n.magnum patriarcham Abraham cum suis vernaculis ccc. xvin. annos pro libera-
cione fratris deum timentis decertasse et captivitate innocenciuma conversa,
postquam a cede regum reverteretur, eidem patriarche enceniab munerum® panis
et vini cum benedictione dei excelsi, quo protegente hostes in manibus suis erant,
a Melchisedech rege et sacerdote fuisse oblata. Ex quo tempore tyrocinia fide-
lium contra nacionum turbas ceperunt exerceri, revelante extunc spiritu sancto,
quanto favore iisd, qui summum in ecclesia obtinet locum, tales amplecti de-
beate tyrones, ad protectionis ecclesiastice benedictionemf eosdem speciali be-
nevolencia suscipiens et suis indulgenciis et privilegiis encenia8 patrimoniorum
crucifixi militibus illis h oblata confirmans. Hec milicia celi et terre typo prefi-
gurata sola et precipua esse videtur1, que vicem Cristi in obprobrio sue crucis
doleat et terram sanctam Cristianis debitam recuperare ab oppressione genti-
Apoc. 3. lium se devovit. Vidit namque Joannes ecclesiam militantem sub typo nove Je-
rusalem de celis a triumphante descendere, in qua cum ceteris celestium virtu-
tum agminibus potestates deo militant, quamlibet potestatem contrariam debel-
lando. Que profecto visio nos ammonet, quosdam in ecclesia militante debere
contineri milites, quorum Votum sit, inimicam ecclesie tyrannidem infidelium
propulsare, statuente in omnibus altissimo terminos fidelium populorum juxta
numerum et officium angelorum dei. Huie etk terre consonat testimonium. Nam
subMoyse et Josue et aliis judicibus Israel milites dei nova bella, que elegit do-
minus, eligentes, stirpem Enachim et ceteros iniquos terre sancte inhabitatores
gygantee malicie coheredes leonum more invadentes funditus exterminaverunt,
illis duntaxat exceptis, quos ad erudicionem1 populi dei servavit dispensacio
sub onere servitutis. Secundum vero incrementa temporis religionis hujus simul
creverunt prefiguraciones. David enim1 secundum cor dei in regnum fidelium
a) innocentum K. b) entenia (am Rande alias encenia) B. xenia. Lat. 0. Statut. cj muneris B. d) Gra-
phisch statt is B. K. e) d. a. O. Stat. f) b. e. p. 0. Stat. g) entenia B. xenia 0. Stat. h) illis a
fidelibus. 0j Stat. i) videtur esse B. k) eciam O. Stat. 1) namque K.
Note als verdeckte Polemik erscheint. 3) Er fügt ausdrücklich hinzu, dass Coelestin dem
Orden auch schon den weissen Mantel mit dem schwarzen Kreuze (dies vielleicht nach dem
Chron. Oliv. ?) und sämmtliche Privilegien der Tempelherrn und Johanniter verliehen habe j
Allein die sämmtlichen Privilegien der beiden andern Ritterorden erhielt der deutsche Orden .
erst durch zwei Bullen des Pabstes Honorius III. von 1 220 und 1221, Hennes n. 49 und 50,
und den weissen Mantel erhielten die deutschen Ritter nach dem Bericht De primordiis erst
in der Versammlung vom März (1 195) 1 1 98. Ueberdies ist es kaum wahrscheinlich, dass der
Meister der Tempelherrn damals einen andern als den weissen Templermantel mit rothem
Kreuz übergeben habe ; das schwarze Kreuz dürfte erst während des Mantelstreites der
deutschen Ritter mit den Tempelherrn eben zur Unterscheidung angenommen sein, worauf
der sonst unerklärliche Ausdruck : album mantellum presertim a vestro habitu sic distinctum
signaculo speciali in der Bulle Henricus III. vom 17. April 1222, Hennes n. 60, sich zu be-
ziehen scheint.
1) Die Erklärung dieser von J. missverstandenen Stelle giebt Dusburg selbst in der Pa-
rallelstelle II, c. 9.
PETRI DE DUSBURG
fieri pares, in assecucione apostolici beneficii essent coequales. Sicque institutus
et confirniatus et multis privilegiis dotatus est venerandus ille militaris ordo fra-
trum hospitalis sancteMarie domus Theutonicorum Jerosolimitani. Hec est vinea
domini Sabaoth electa, quam tu, Jesu Criste, instituisti, fuistique dux itineris in
conspectu ejus. Plantasti radices ejus et implevit terram, transtulisti eam postea
et ejecisti gentes de terra Prussie et Lyvonie et plantasti eam ibi, et sic exten-
dit palmites suos usque ad mare et usque ad flurnen propagines ejus. Hec re-
verenda milicia non solum in terra est ab hominibus confirmata, verum eciam
typo celi et terre multipharie prefigurata. Legimus enim in veteribus historiis,
Gen. n.magnum patriarcham Abraham cum suis vernaculis ccc. xvin. annos pro libera-
cione fratris deum timentis decertasse et captivitate innocenciuma conversa,
postquam a cede regum reverteretur, eidem patriarche enceniab munerum® panis
et vini cum benedictione dei excelsi, quo protegente hostes in manibus suis erant,
a Melchisedech rege et sacerdote fuisse oblata. Ex quo tempore tyrocinia fide-
lium contra nacionum turbas ceperunt exerceri, revelante extunc spiritu sancto,
quanto favore iisd, qui summum in ecclesia obtinet locum, tales amplecti de-
beate tyrones, ad protectionis ecclesiastice benedictionemf eosdem speciali be-
nevolencia suscipiens et suis indulgenciis et privilegiis encenia8 patrimoniorum
crucifixi militibus illis h oblata confirmans. Hec milicia celi et terre typo prefi-
gurata sola et precipua esse videtur1, que vicem Cristi in obprobrio sue crucis
doleat et terram sanctam Cristianis debitam recuperare ab oppressione genti-
Apoc. 3. lium se devovit. Vidit namque Joannes ecclesiam militantem sub typo nove Je-
rusalem de celis a triumphante descendere, in qua cum ceteris celestium virtu-
tum agminibus potestates deo militant, quamlibet potestatem contrariam debel-
lando. Que profecto visio nos ammonet, quosdam in ecclesia militante debere
contineri milites, quorum Votum sit, inimicam ecclesie tyrannidem infidelium
propulsare, statuente in omnibus altissimo terminos fidelium populorum juxta
numerum et officium angelorum dei. Huie etk terre consonat testimonium. Nam
subMoyse et Josue et aliis judicibus Israel milites dei nova bella, que elegit do-
minus, eligentes, stirpem Enachim et ceteros iniquos terre sancte inhabitatores
gygantee malicie coheredes leonum more invadentes funditus exterminaverunt,
illis duntaxat exceptis, quos ad erudicionem1 populi dei servavit dispensacio
sub onere servitutis. Secundum vero incrementa temporis religionis hujus simul
creverunt prefiguraciones. David enim1 secundum cor dei in regnum fidelium
a) innocentum K. b) entenia (am Rande alias encenia) B. xenia. Lat. 0. Statut. cj muneris B. d) Gra-
phisch statt is B. K. e) d. a. O. Stat. f) b. e. p. 0. Stat. g) entenia B. xenia 0. Stat. h) illis a
fidelibus. 0j Stat. i) videtur esse B. k) eciam O. Stat. 1) namque K.
Note als verdeckte Polemik erscheint. 3) Er fügt ausdrücklich hinzu, dass Coelestin dem
Orden auch schon den weissen Mantel mit dem schwarzen Kreuze (dies vielleicht nach dem
Chron. Oliv. ?) und sämmtliche Privilegien der Tempelherrn und Johanniter verliehen habe j
Allein die sämmtlichen Privilegien der beiden andern Ritterorden erhielt der deutsche Orden .
erst durch zwei Bullen des Pabstes Honorius III. von 1 220 und 1221, Hennes n. 49 und 50,
und den weissen Mantel erhielten die deutschen Ritter nach dem Bericht De primordiis erst
in der Versammlung vom März (1 195) 1 1 98. Ueberdies ist es kaum wahrscheinlich, dass der
Meister der Tempelherrn damals einen andern als den weissen Templermantel mit rothem
Kreuz übergeben habe ; das schwarze Kreuz dürfte erst während des Mantelstreites der
deutschen Ritter mit den Tempelherrn eben zur Unterscheidung angenommen sein, worauf
der sonst unerklärliche Ausdruck : album mantellum presertim a vestro habitu sic distinctum
signaculo speciali in der Bulle Henricus III. vom 17. April 1222, Hennes n. 60, sich zu be-
ziehen scheint.
1) Die Erklärung dieser von J. missverstandenen Stelle giebt Dusburg selbst in der Pa-
rallelstelle II, c. 9.