DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55687#0137
Z „okna Europy" nad Wisłę... Polscy kolekcjonerzy w Sankt Petersburgu
133
wynika jednak, że polscy kolekcjonerzy rzadko
korzystali z możliwości wzbogacania zbiorów, jaką
dawały wystawy organizowane przez Akademię
Sztuk Pięknych, a począwszy od roku 1897 także
tzw. „Wystawy Wiosenne”. W 1886 roku „Chwila”
donosiła, że słynny Gladiator Piusa Welońskiego
trafił nie do Warszawy, ale do moskiewskiej kolek-
cji Sołdatienki.14
Tytułem wstępnego rozpoznania chciałabym
przedstawić sylwetki kilku kolekcjonerów, wywo-
dzących się z tych właśnie „średnich” kręgów pol-
skiej kolonii na Newą. Stanisław Józef Siennicki
(1834-1897), wykształcony w Petersburgu, podjął
w 1860 roku pracę w tutejszej Cesarskiej Biblio-
tece Publicznej, współpracując także z Cesarskim
Towarzystwem Geograficznym (od 1861 roku)
i Ekonomicznym (od 1864). Po powrocie do War-
szawy w drugiej połowie lat 60. nie zerwał więzi
z petersburskimi kręgami miłośników książek, od
1867 do 1882 roku wspierając darami Bibliotekę
Publiczną i Muzeum Rumiancewa, przeniesione
w 1862 roku z Petersburga do Moskwy.15 Siennic-
ki, „bibliofil i oryginał”,16 urzędnik petersburskie-
go departamentu heroldii i warszawskiego okręgu
szkolnego, znany był przede wszystkim jako autor
monografii rzymsko-katolickiego kościoła Świętej
Katarzyny w Petersburgu (1872) i zbiorów klasz-
toru jasnogórskiego w Częstochowie (1873).17
W 1876 roku, w związku z międzynarodowym
zjazdem orientalistów w Petersburgu, przygotował
też i opublikował Quelqu.es mots pour servir a l’hi-
stoire des cimetieres musulmans et mosquees tarta-
res.18 Jego pasja kolekcjonerska obejmowała książki
i zabytki archeologiczne, potem koncentrując się
na grafice, autografach i ekslibrisach. Wśród prze-
kazanych Bibliotece w 1873 roku dzieł znalazły się
m.in. portrety i widoki litograficzne poświęcone
Warszawie autorstwa Ludwika Horwarta, Ignacego
Gepnera, Henryka Aschenbrennera, Maksymiliana
Fajansa oraz Ignacego Moycho, a także portrety ra-
binów oraz zespół litografii (z lat 1832-1846) arty-
sty Jana Grzędziela vel Grzędzielskiego.19 W 1873
roku przekazał do Muzeum Rumiancewa w Mo-
skwie 519 rycin, stanowiących pierwszą tego typu
14 Rzeźba (1886: 4).
15 Васильева (2013: 379-387).
16 Reychman (1928: 189).
17 Siennicki (1872); Siennicki (1873) oraz drugie wydanie:
Siennicki (1887).
18 Siennicki (1876).
19 Konarski (1996-1997: 233-244).
prywatną donację - bazę kolekcji grafiki polskiej
w Muzeum.20 Zbiór polskich ekslibrisów sprzedał,
ok. 1890 roku, antykwariatowi Jakuba Gieysztora
w Warszawie. Ze względu na wysoką jak na polskie
warunki cenę ekslibrisy kupił angielski kolekcjoner
A. W. Franks, przekazując je następnie do British
Museum w Londynie.21
Zainteresowania kolekcjonerskie przejawiał tak-
że jeden z najwybitniejszych polskich językoznaw-
ców, Jan Baudouin de Courtenay (1845-1929),
związany z uniwersytetami kazańskim, dorpackim
i petersburskim (w latach 1900-1918), po wojnie
zaś - z Uniwersytetem Jagiellońskim i Warszaw-
skim. Opracowany przez Hieronima Wildera spis
archiwów, muzeów, zbiorów i zbieraczy, opubliko-
wany w „Roczniku Naukowo-Literacko-Artystycz-
nym na rok 1905” Władysława Okręta, zawiera
informację dotycząca zbiorów etnograficznych
Baudouin de Courtenaya.22 Warto przypomnieć,
że jego córka Cezaria Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa
była w okresie międzywojennym profesorem etno-
grafii Uniwersytetu Warszawskiego.
Julian Talko-Hryncewicz (1850-1936) kształ-
cił się w Petersburgu i Kijowie, nad Newę trafił po-
nownie w czasie I wojny światowej. Jeden z twórców
polskiej antropologii, później profesor Uniwer-
sytetu Stefana Batorego w Wilnie i Uniwersytetu
Jagiellońskiego, prowadził badania ludów Syberii
i polskich górali. Zgromadzone podczas podróży
na Syberię i do Mongolii zbiory przekazał w roku
1932 na rzecz stworzonej przez siebie Katedry An-
tropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, niewielką
„japońską” część kolekcji ofiarował Muzeum Naro-
dowemu w Krakowie.
Petersburg przełomu wieków był terenem
współpracy - ekspansji polskich i rosyjskich przed-
siębiorców. Ze strony polskiej przypomnieć można
Stanisława Glezmera, Hipolita Gliwica, Ignacego
Jasiukowieża, Andrzeja Wierzbickiego, Adolfa
Wolskiego czy Władysława Żukowskiego. W tym
gronie szczególnie interesującą postacią był Sta-
nisław Glezmer (1853-1918), absolwent peters-
burskiego Instytutu Technologicznego i założyciel
pierwszej w Rosji fabryki utylizacji kości zwierzę-
cych, dzięki której stał się jednym z najbardziej
wpływowych przemysłowców. Glezmer był rów-
nież członkiem zarządu Rosyjskiego Towarzystwa
20 Васильева (2013: 381-384).
21 Reychman (1928: 189).
22 Wilder (1905: XI).
133
wynika jednak, że polscy kolekcjonerzy rzadko
korzystali z możliwości wzbogacania zbiorów, jaką
dawały wystawy organizowane przez Akademię
Sztuk Pięknych, a począwszy od roku 1897 także
tzw. „Wystawy Wiosenne”. W 1886 roku „Chwila”
donosiła, że słynny Gladiator Piusa Welońskiego
trafił nie do Warszawy, ale do moskiewskiej kolek-
cji Sołdatienki.14
Tytułem wstępnego rozpoznania chciałabym
przedstawić sylwetki kilku kolekcjonerów, wywo-
dzących się z tych właśnie „średnich” kręgów pol-
skiej kolonii na Newą. Stanisław Józef Siennicki
(1834-1897), wykształcony w Petersburgu, podjął
w 1860 roku pracę w tutejszej Cesarskiej Biblio-
tece Publicznej, współpracując także z Cesarskim
Towarzystwem Geograficznym (od 1861 roku)
i Ekonomicznym (od 1864). Po powrocie do War-
szawy w drugiej połowie lat 60. nie zerwał więzi
z petersburskimi kręgami miłośników książek, od
1867 do 1882 roku wspierając darami Bibliotekę
Publiczną i Muzeum Rumiancewa, przeniesione
w 1862 roku z Petersburga do Moskwy.15 Siennic-
ki, „bibliofil i oryginał”,16 urzędnik petersburskie-
go departamentu heroldii i warszawskiego okręgu
szkolnego, znany był przede wszystkim jako autor
monografii rzymsko-katolickiego kościoła Świętej
Katarzyny w Petersburgu (1872) i zbiorów klasz-
toru jasnogórskiego w Częstochowie (1873).17
W 1876 roku, w związku z międzynarodowym
zjazdem orientalistów w Petersburgu, przygotował
też i opublikował Quelqu.es mots pour servir a l’hi-
stoire des cimetieres musulmans et mosquees tarta-
res.18 Jego pasja kolekcjonerska obejmowała książki
i zabytki archeologiczne, potem koncentrując się
na grafice, autografach i ekslibrisach. Wśród prze-
kazanych Bibliotece w 1873 roku dzieł znalazły się
m.in. portrety i widoki litograficzne poświęcone
Warszawie autorstwa Ludwika Horwarta, Ignacego
Gepnera, Henryka Aschenbrennera, Maksymiliana
Fajansa oraz Ignacego Moycho, a także portrety ra-
binów oraz zespół litografii (z lat 1832-1846) arty-
sty Jana Grzędziela vel Grzędzielskiego.19 W 1873
roku przekazał do Muzeum Rumiancewa w Mo-
skwie 519 rycin, stanowiących pierwszą tego typu
14 Rzeźba (1886: 4).
15 Васильева (2013: 379-387).
16 Reychman (1928: 189).
17 Siennicki (1872); Siennicki (1873) oraz drugie wydanie:
Siennicki (1887).
18 Siennicki (1876).
19 Konarski (1996-1997: 233-244).
prywatną donację - bazę kolekcji grafiki polskiej
w Muzeum.20 Zbiór polskich ekslibrisów sprzedał,
ok. 1890 roku, antykwariatowi Jakuba Gieysztora
w Warszawie. Ze względu na wysoką jak na polskie
warunki cenę ekslibrisy kupił angielski kolekcjoner
A. W. Franks, przekazując je następnie do British
Museum w Londynie.21
Zainteresowania kolekcjonerskie przejawiał tak-
że jeden z najwybitniejszych polskich językoznaw-
ców, Jan Baudouin de Courtenay (1845-1929),
związany z uniwersytetami kazańskim, dorpackim
i petersburskim (w latach 1900-1918), po wojnie
zaś - z Uniwersytetem Jagiellońskim i Warszaw-
skim. Opracowany przez Hieronima Wildera spis
archiwów, muzeów, zbiorów i zbieraczy, opubliko-
wany w „Roczniku Naukowo-Literacko-Artystycz-
nym na rok 1905” Władysława Okręta, zawiera
informację dotycząca zbiorów etnograficznych
Baudouin de Courtenaya.22 Warto przypomnieć,
że jego córka Cezaria Ehrenkreutz Jędrzejewiczowa
była w okresie międzywojennym profesorem etno-
grafii Uniwersytetu Warszawskiego.
Julian Talko-Hryncewicz (1850-1936) kształ-
cił się w Petersburgu i Kijowie, nad Newę trafił po-
nownie w czasie I wojny światowej. Jeden z twórców
polskiej antropologii, później profesor Uniwer-
sytetu Stefana Batorego w Wilnie i Uniwersytetu
Jagiellońskiego, prowadził badania ludów Syberii
i polskich górali. Zgromadzone podczas podróży
na Syberię i do Mongolii zbiory przekazał w roku
1932 na rzecz stworzonej przez siebie Katedry An-
tropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, niewielką
„japońską” część kolekcji ofiarował Muzeum Naro-
dowemu w Krakowie.
Petersburg przełomu wieków był terenem
współpracy - ekspansji polskich i rosyjskich przed-
siębiorców. Ze strony polskiej przypomnieć można
Stanisława Glezmera, Hipolita Gliwica, Ignacego
Jasiukowieża, Andrzeja Wierzbickiego, Adolfa
Wolskiego czy Władysława Żukowskiego. W tym
gronie szczególnie interesującą postacią był Sta-
nisław Glezmer (1853-1918), absolwent peters-
burskiego Instytutu Technologicznego i założyciel
pierwszej w Rosji fabryki utylizacji kości zwierzę-
cych, dzięki której stał się jednym z najbardziej
wpływowych przemysłowców. Glezmer był rów-
nież członkiem zarządu Rosyjskiego Towarzystwa
20 Васильева (2013: 381-384).
21 Reychman (1928: 189).
22 Wilder (1905: XI).