DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0058
54
Maria Nitka
25 kwietnia 1866 otrzymał pierwszy srebrny medal
za etiudę z natury7.
Efekt nauki rysowania antycznych rzeźb moż-
na zobaczyć w pierwszych pracach „własnego po-
mysłu” Siemiradzkiego, które wykonał w klasie
kompozycji - w niej raz na miesiąc zadawano te-
mat, wedle którego uczniowie wykonywali rysu-
nek, proponując swoje rozwiązanie zadanej sceny;
rysunki te prezentowano następnie na wystawie
w akademii. Do takich prac wykonanych do kla-
sy kompozycji należą m.in: Śmierć pierworodnych
egipskich synów (1865), Tobiasz uzdrawiający ślepe-
go ojca (1866) oraz Porwanie Sabinek (1867)8. Przy
ostatniej z nich rektor akademii Fiodor Bruni po-
stawił nr l9. Stanowiła ona zatem doskonałą reali-
zację celów, jakie wyznaczono w edukacji uczniowi
akademii. Zgodnie ze wskazówkami mistrza Bru-
niego była to więc dynamiczna kompozycja, której
figury ukazują dobrze odrobioną lekcję znajomości
klasycznej rzeźby. Bez trudu można odnaleźć frag-
menty z repertuaru kolekcji antycznych odlewów
akademii: pozę Gala zabijającego żonę ze zbiorów
Boncompagnich Ludovisich10, czy popiersie kobie-
ty w układzie Nereidy z grupy Trytona porywającego
Nereidę z Muzeum Pio-Clementino11. Wedle reguł
akademickich rzeźby antyczne miały bowiem do-
starczyć repertuaru dla odpowiednich form, wyra-
zów ludzkiego ciała, z których malarz miał składać
jasną i przejmującą (dramatyczną) scenę12.
Z zasadą układania kompozycji z elementów
antycznej rzeźby spotykamy się w Orgii rzymskiej
za czasów Cesarstwa - dziele, którego pomysł naro-
dził się w Petersburgu, ale które zostało ukończone
w 1872 roku w Monachium i stanowiło pierwszy
wielofigurowy olejny obraz Siemiradzkiego ukazu-
jący historię ze starożytności13. Jest to - jak sugeruje
sam tytuł - scena z antycznej uczty odbywającej się
we wnętrzu cesarskiego pałacu. Pośród wielu postaci
pojawiają się kluczowe figury skomponowane wedle
starożytnych wzorów. Pierwszoplanowa figura leżą-
cego Rzymianina, do której zachował się w szkicow-
Archivio di PISĘ (D-10: k. 91-94 v.j. H. Siemiradzki, list
do rodziców, Petersburg, 27 kwietnial866.
8 Prace akademickie Siemiradzkiego w ASP w Petersburgu
zob.: Карпова (2008: 16-22).
9 Archivio di PISĘ (D-10: k. 147 v.j- H. Siemiradzki, list
do rodziców, Petersburg, 11 listopad 1867.
10 De Angelis d’Ossat (2002: 223-225).
11 Spinola (1996: 144-145); Miziołek (2016: 44).
12 Poprzęcka (1989: 63-65).
13 PMR, nr inw. Ж-2963.
niku artysty rysunek14, powtórzona dodatkowo na
drugim planie, nie pozostawia wątpliwości, iż oparta
jest o antyczny pierwowzór Bachusa bądź pijanego
satyra z monachijskiej kolekcji15. Znajdujący się
pomiędzy tymi postaciami korowód tancerek tra-
westuje z kolei popularny w rzeźbie hellenistycznej
wzór bachantek. Na takie asocjacje rzeźbiarskie na-
prowadzają dodatkowo drobne fałdy draperii, które
stały się niezwykle popularne w malarstwie wikto-
riańskim16. W Orgii rzymskiej pojawiają nie tylko
postaci, których typ definiują antyczne figury, ale
i sama starożytna rzeźba - jako dekoracja pałacu.
Posągi zdobiące kolumnadę (z prawej części obrazu)
umieszczone zostały w interkolumniach oraz ponad
nimi. Są one ukazane od tyłu - jak w przypadku
pierwszej kondygnacji, czy też fragmentarycznie,
w drugiej, co utrudnia ich rozpoznanie. Można jed-
nak wskazać na pierwowzory tych namalowanych
rzeźb. Na dole kolumnady widnieje figura Apolla
Musagetes (w środku) i niektórych muz. Grupa ta
odnosi się do rzeźb z Sali Muz Museo Pio-Clemen-
tino1 , ich pozy przypominają jednak redakcję tych
figur w pracach monachijskiego rzeźbiarza Ludwiga
von Schwanthalera18. Ten profesor rzeźby Akademii
Sztuk Pięknych w Monachium był dość popularnym
artystą nad Izarą, gdzie istniało jego muzeum, w któ-
rym wystawione były odlewy jego prac, wśród nich
znajdowały się figury Apolla i antycznych bóstw19.
Artysta ten cieszył się sławą także w Petersburgu20
i szybko zwrócił uwagę Siemiradzkiego, który w sco-
14 Akt leżącego mężczyzny, studium do obrazu Orgia rzym-
ska, MNW, nr inw. Rys. Pol. 8952/17. Zob.: Biały, Adamczyk
(2016: 59-60, il. 5).
15 W kolekcji monachijskiej gliptoteki znajdowały się dwie
rzeźby ukazujące półleżące męskie postaci, w stanie upojenia
alkoholowego: Faun Barberini i leżący Satyr. Furtwangler
(1910: 209-216, nr 218; 227-228, nr 224).
16 Bachanalia, II wiek p.n.e., Musee du Louvre, Paryż.
O popularności greckiej rzeźby z drobnym układem draperii
charakterystycznym dla rzeźb znanych pod nazwą „marmurów
Elgina” w malarstwie wiktoriańskim zob. np.: Okoń (1996:
84-85). Por. np. płaskorzeźbę z wyobrażeniem bachantek
z Muzeum Watykańskiego: Spinola (1999: 12, nr 2).
17 Figury w kolumnadzie na dole od prawej: nn, Apollo
Kithardos (Musagates), Urania (Kora), Polihymnia. Spinola
(1999: 201-202, nr SM 16; 231, nr SM 57; 226, nr SM 50).
18 L. von Schwanthaler pod koniec lat 30. XIX wieku wy-
konał figury antycznych bóstw na zlecenie księcia Wilhelma
von Nassau dla zamku w Wiesbaden, wśród nich były rzeźby
Apolla oraz bogiń (Ceres, Diany, Wenus), opierały się one
o klasyczne wzory. Otten (1970: 64).
19 Odlewy rzeźb Apolla i bóstw z pałacu w Wiesbaden
eksponowane były w Muzeum Schwanthalera w sali Bawarii
(Mittlerer Saal). Marggraff (1867: 8).
20 Zlecenia L. von Schwanthalera w Petesburgu zob.: Otten
(1970:76).
Maria Nitka
25 kwietnia 1866 otrzymał pierwszy srebrny medal
za etiudę z natury7.
Efekt nauki rysowania antycznych rzeźb moż-
na zobaczyć w pierwszych pracach „własnego po-
mysłu” Siemiradzkiego, które wykonał w klasie
kompozycji - w niej raz na miesiąc zadawano te-
mat, wedle którego uczniowie wykonywali rysu-
nek, proponując swoje rozwiązanie zadanej sceny;
rysunki te prezentowano następnie na wystawie
w akademii. Do takich prac wykonanych do kla-
sy kompozycji należą m.in: Śmierć pierworodnych
egipskich synów (1865), Tobiasz uzdrawiający ślepe-
go ojca (1866) oraz Porwanie Sabinek (1867)8. Przy
ostatniej z nich rektor akademii Fiodor Bruni po-
stawił nr l9. Stanowiła ona zatem doskonałą reali-
zację celów, jakie wyznaczono w edukacji uczniowi
akademii. Zgodnie ze wskazówkami mistrza Bru-
niego była to więc dynamiczna kompozycja, której
figury ukazują dobrze odrobioną lekcję znajomości
klasycznej rzeźby. Bez trudu można odnaleźć frag-
menty z repertuaru kolekcji antycznych odlewów
akademii: pozę Gala zabijającego żonę ze zbiorów
Boncompagnich Ludovisich10, czy popiersie kobie-
ty w układzie Nereidy z grupy Trytona porywającego
Nereidę z Muzeum Pio-Clementino11. Wedle reguł
akademickich rzeźby antyczne miały bowiem do-
starczyć repertuaru dla odpowiednich form, wyra-
zów ludzkiego ciała, z których malarz miał składać
jasną i przejmującą (dramatyczną) scenę12.
Z zasadą układania kompozycji z elementów
antycznej rzeźby spotykamy się w Orgii rzymskiej
za czasów Cesarstwa - dziele, którego pomysł naro-
dził się w Petersburgu, ale które zostało ukończone
w 1872 roku w Monachium i stanowiło pierwszy
wielofigurowy olejny obraz Siemiradzkiego ukazu-
jący historię ze starożytności13. Jest to - jak sugeruje
sam tytuł - scena z antycznej uczty odbywającej się
we wnętrzu cesarskiego pałacu. Pośród wielu postaci
pojawiają się kluczowe figury skomponowane wedle
starożytnych wzorów. Pierwszoplanowa figura leżą-
cego Rzymianina, do której zachował się w szkicow-
Archivio di PISĘ (D-10: k. 91-94 v.j. H. Siemiradzki, list
do rodziców, Petersburg, 27 kwietnial866.
8 Prace akademickie Siemiradzkiego w ASP w Petersburgu
zob.: Карпова (2008: 16-22).
9 Archivio di PISĘ (D-10: k. 147 v.j- H. Siemiradzki, list
do rodziców, Petersburg, 11 listopad 1867.
10 De Angelis d’Ossat (2002: 223-225).
11 Spinola (1996: 144-145); Miziołek (2016: 44).
12 Poprzęcka (1989: 63-65).
13 PMR, nr inw. Ж-2963.
niku artysty rysunek14, powtórzona dodatkowo na
drugim planie, nie pozostawia wątpliwości, iż oparta
jest o antyczny pierwowzór Bachusa bądź pijanego
satyra z monachijskiej kolekcji15. Znajdujący się
pomiędzy tymi postaciami korowód tancerek tra-
westuje z kolei popularny w rzeźbie hellenistycznej
wzór bachantek. Na takie asocjacje rzeźbiarskie na-
prowadzają dodatkowo drobne fałdy draperii, które
stały się niezwykle popularne w malarstwie wikto-
riańskim16. W Orgii rzymskiej pojawiają nie tylko
postaci, których typ definiują antyczne figury, ale
i sama starożytna rzeźba - jako dekoracja pałacu.
Posągi zdobiące kolumnadę (z prawej części obrazu)
umieszczone zostały w interkolumniach oraz ponad
nimi. Są one ukazane od tyłu - jak w przypadku
pierwszej kondygnacji, czy też fragmentarycznie,
w drugiej, co utrudnia ich rozpoznanie. Można jed-
nak wskazać na pierwowzory tych namalowanych
rzeźb. Na dole kolumnady widnieje figura Apolla
Musagetes (w środku) i niektórych muz. Grupa ta
odnosi się do rzeźb z Sali Muz Museo Pio-Clemen-
tino1 , ich pozy przypominają jednak redakcję tych
figur w pracach monachijskiego rzeźbiarza Ludwiga
von Schwanthalera18. Ten profesor rzeźby Akademii
Sztuk Pięknych w Monachium był dość popularnym
artystą nad Izarą, gdzie istniało jego muzeum, w któ-
rym wystawione były odlewy jego prac, wśród nich
znajdowały się figury Apolla i antycznych bóstw19.
Artysta ten cieszył się sławą także w Petersburgu20
i szybko zwrócił uwagę Siemiradzkiego, który w sco-
14 Akt leżącego mężczyzny, studium do obrazu Orgia rzym-
ska, MNW, nr inw. Rys. Pol. 8952/17. Zob.: Biały, Adamczyk
(2016: 59-60, il. 5).
15 W kolekcji monachijskiej gliptoteki znajdowały się dwie
rzeźby ukazujące półleżące męskie postaci, w stanie upojenia
alkoholowego: Faun Barberini i leżący Satyr. Furtwangler
(1910: 209-216, nr 218; 227-228, nr 224).
16 Bachanalia, II wiek p.n.e., Musee du Louvre, Paryż.
O popularności greckiej rzeźby z drobnym układem draperii
charakterystycznym dla rzeźb znanych pod nazwą „marmurów
Elgina” w malarstwie wiktoriańskim zob. np.: Okoń (1996:
84-85). Por. np. płaskorzeźbę z wyobrażeniem bachantek
z Muzeum Watykańskiego: Spinola (1999: 12, nr 2).
17 Figury w kolumnadzie na dole od prawej: nn, Apollo
Kithardos (Musagates), Urania (Kora), Polihymnia. Spinola
(1999: 201-202, nr SM 16; 231, nr SM 57; 226, nr SM 50).
18 L. von Schwanthaler pod koniec lat 30. XIX wieku wy-
konał figury antycznych bóstw na zlecenie księcia Wilhelma
von Nassau dla zamku w Wiesbaden, wśród nich były rzeźby
Apolla oraz bogiń (Ceres, Diany, Wenus), opierały się one
o klasyczne wzory. Otten (1970: 64).
19 Odlewy rzeźb Apolla i bóstw z pałacu w Wiesbaden
eksponowane były w Muzeum Schwanthalera w sali Bawarii
(Mittlerer Saal). Marggraff (1867: 8).
20 Zlecenia L. von Schwanthalera w Petesburgu zob.: Otten
(1970:76).