Malinowski, Jerzy [Editor]: Polsky i rosyjscy architekci w XIX i XX wieku (Sztuka Europy Wschodniej / The Art of Eastern Europe, Warszawa: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, 2018)

Molenna i jej ikonostas - teologiczno-estetyczne aspekty transformacji

207


II. 2. Cerkiew prawosławna Agii Apostoli z X w. na Agorze
w Atenach. Templon. Fot. J. Uścinowicz, 2000


II. 3. Monaster prawosławny Osios Lukas X w. Templon
katholikonu bł. Łukasza ze Stiri. Fot. J. Uścinowicz, 2009

architrawem (kosmetesem)* * * 30 lub go pozbawionych,
czy budowano z drewna, metalu lub kamienia31 -
symbolizowały w swojej pierwotnej formie to samo
co zasłona (katapetasma)32 - Ciało Chrystusa
(ił. 2-10). Analogia ta występuje już w pismach Sw.
Sofroniusza z Jerozolimy. Wskazuje on bowiem, że
skoro krzyż wieńczący architraw (kosmetes) prze-
grody jest wyobrażeniem Chrystusa Ukrzyżowa-
nego (ciała Chrystusa), to jest on również typem
katapetasmy (jako antytypu)33.
Ostatecznie ukształtowana forma przegrody-
-ikonostasu, zwana jest na przykład nadal kata-
petasmą w trebniku metropolity Piotra Mohyły.
Również pisma metropolity Filareta traktują ją
jako: „wewnętrzną ścianę cerkwi, która zamieniła
mistyczną zasłonę Salomona, rozdartą w godzinie

zaczęły w końcu naśladować Hagia Sophia i w ten sposób ta
forma obecnego ikonostasu zaczęła przyjmować się w kościo-
łach wschodu.” Za: Shipman, A. (1910).
30 Gr. [kosmetes] = s.c.s. [космит] = belkowanie, architraw.
Por. Grabar (1961: 19).
31 Por. Вениамин (1908: 34-36).
32 Gr. [katapetasma] = s.c.s. [завеса] = zasłona; liturg. -
zasłona u carskich wrót ikonostasu {Ew. św. Mat. 27:51\ Zob.
Znosko (1983: 146).
33 Św. Sofroniusz z Jerozolimy, P.G 87, 3984, (za:)
Успенский (1963: 7).


II. 4. Cerkiew anachorecka, prawosławna Św. Barbary wykuta
w skale w Korama (Góreme) w Kapadocji z XI w.
Widok przegrody ołtarzowej. Fot. J. Uścinowicz, 2000