DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.55691#0218
214
Jerzy Uścinowicz
II. 14. Skit prawosławny Św. Jana w Patmos. Ikonostas tablicowy.
Fot. J. Uścinowicz, 2009
II. 15. Cerkiew prawosławna Ikony Matki Bożej Radość Wszystkich
Strapionych w monasterze Św. Św. Marty i Marii na
Świętej Górze Grabarce. Ikonostas zewnętrzny hieratejonu
polowego. Architekt Jerzy Uścinowicz. Fot. autor, 2018
i stanowiącą esencjonalnie - na Zbawiciela Jezusa
Chrystusa.
Wrota królewskie, zwane też niekiedy „ze-
wnętrznymi” oraz „dolnymi” [дольними,
нижними дверями], w swojej funkcji otwierania-
-zamykania i związanej z tym wymowy symbolicz-
nej, ściśle związane są ze znajdującą się za nimi, od
strony ołtarza, zasłoną (katapetasmą) - nazywaną
także drzwiami „wewnętrznymi” oraz „górny-
mi” [горнею ABepito], w przypadku, gdy jest ona
opuszczana z góry na dól, a nie zaciągana z boku
na bok56. Jej symbolikę określa Sw. Symeon z Tesa-
loniki; „завеса, находящаяся при жертвенник^
(престол^), означаетъ небесную при bort скишю,
гдЬ находятся лики св. ангеловъ и отшедппе къ
Богу святые”57. Zaciągana i odciągana, bądź opusz-
czana i podnoszona, w ściśle określone momenty
akcji liturgicznej, w związku z zamykaniem i otwie-
raniem wrót królewskich, symbolizuje na ogól
„ochronę tajemnicy (...) Boskiej [покров тайны,
покрывающий святыни Божии]”58. Jej odciągnię-
cie, to symboliczne objawienie ludziom tajemnicy
zbawienia. Po „Wielkim Wejściu”, w Liturgii Wier-
nych, zaciągnięcie zasłony symbolizuje kamień
przywalony do wrót Grobu Pańskiego (zapieczęto-
wanie Grobu). Podczas śpiewania Symbolu Wiary
zaś, jej odciągnięcie - to przywołanie obrazu tegoż
kamienia odwalonego przez aniołów od Grobu,
jako „symbolu wiary otwierającej ludziom drogę
do zbawienia”59.
Symbolika północnych i południowych drzwi
ikonostasu, wynikająca z ich funkcji mobilu ini-
cjacyjnego, pozostaje również w ścisłym zawiązku
z funkcją i wymową symboliczną wrót królewskich.
Odgrywają one jednak w stosunku do nich rolę po-
mocniczą i są wyraźnie wobec nich podrzędne60,
tak w formie wyrażania (budowie, wielkości, iko-
nografii etc.), jak i strukturalnej pozycji w ikono-
stasie i całej świątyni. Oba jednoskrzydłowe i zde-
cydowanie mniejsze niż wrota królewskie, służąc do
przejść celebransów w czasie nabożeństwa, gdy nie
może się ono odbywać wzdłuż osi głównej świąty-
ni (wyjść z sanktuarium - w przypadku drzwi pół-
nocnych, zaś wejść do niego - w przypadku drzwi
56 Por. Вениамин (1908: 38-40).
57 Sw. Symeon z Tesaloniki, гл. 6 „о храме”. Cyt. (w:) Ве-
ниамин (1908: 38-39).
58 Настольная (1983: 64-65).
59 Ibidem.
60 Por. Sw. Cyryl Aleksandryjski, ks. 3 (w:) Вениамин
(1908: 39).
Jerzy Uścinowicz
II. 14. Skit prawosławny Św. Jana w Patmos. Ikonostas tablicowy.
Fot. J. Uścinowicz, 2009
II. 15. Cerkiew prawosławna Ikony Matki Bożej Radość Wszystkich
Strapionych w monasterze Św. Św. Marty i Marii na
Świętej Górze Grabarce. Ikonostas zewnętrzny hieratejonu
polowego. Architekt Jerzy Uścinowicz. Fot. autor, 2018
i stanowiącą esencjonalnie - na Zbawiciela Jezusa
Chrystusa.
Wrota królewskie, zwane też niekiedy „ze-
wnętrznymi” oraz „dolnymi” [дольними,
нижними дверями], w swojej funkcji otwierania-
-zamykania i związanej z tym wymowy symbolicz-
nej, ściśle związane są ze znajdującą się za nimi, od
strony ołtarza, zasłoną (katapetasmą) - nazywaną
także drzwiami „wewnętrznymi” oraz „górny-
mi” [горнею ABepito], w przypadku, gdy jest ona
opuszczana z góry na dól, a nie zaciągana z boku
na bok56. Jej symbolikę określa Sw. Symeon z Tesa-
loniki; „завеса, находящаяся при жертвенник^
(престол^), означаетъ небесную при bort скишю,
гдЬ находятся лики св. ангеловъ и отшедппе къ
Богу святые”57. Zaciągana i odciągana, bądź opusz-
czana i podnoszona, w ściśle określone momenty
akcji liturgicznej, w związku z zamykaniem i otwie-
raniem wrót królewskich, symbolizuje na ogól
„ochronę tajemnicy (...) Boskiej [покров тайны,
покрывающий святыни Божии]”58. Jej odciągnię-
cie, to symboliczne objawienie ludziom tajemnicy
zbawienia. Po „Wielkim Wejściu”, w Liturgii Wier-
nych, zaciągnięcie zasłony symbolizuje kamień
przywalony do wrót Grobu Pańskiego (zapieczęto-
wanie Grobu). Podczas śpiewania Symbolu Wiary
zaś, jej odciągnięcie - to przywołanie obrazu tegoż
kamienia odwalonego przez aniołów od Grobu,
jako „symbolu wiary otwierającej ludziom drogę
do zbawienia”59.
Symbolika północnych i południowych drzwi
ikonostasu, wynikająca z ich funkcji mobilu ini-
cjacyjnego, pozostaje również w ścisłym zawiązku
z funkcją i wymową symboliczną wrót królewskich.
Odgrywają one jednak w stosunku do nich rolę po-
mocniczą i są wyraźnie wobec nich podrzędne60,
tak w formie wyrażania (budowie, wielkości, iko-
nografii etc.), jak i strukturalnej pozycji w ikono-
stasie i całej świątyni. Oba jednoskrzydłowe i zde-
cydowanie mniejsze niż wrota królewskie, służąc do
przejść celebransów w czasie nabożeństwa, gdy nie
może się ono odbywać wzdłuż osi głównej świąty-
ni (wyjść z sanktuarium - w przypadku drzwi pół-
nocnych, zaś wejść do niego - w przypadku drzwi
56 Por. Вениамин (1908: 38-40).
57 Sw. Symeon z Tesaloniki, гл. 6 „о храме”. Cyt. (w:) Ве-
ниамин (1908: 38-39).
58 Настольная (1983: 64-65).
59 Ibidem.
60 Por. Sw. Cyryl Aleksandryjski, ks. 3 (w:) Вениамин
(1908: 39).