DOI article:
Gorczyca, Łukasz: Z wędrówek po prowincjonalnych wnętrzach kościelnych Wileńszczyzny
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.22258#0169
Z wędrówek po wnętrzach prowincjonalnych kościołów Wileńszczyzny_167
parą rocailłowych wolut z klęczącymi nań figurami aniołów. W czwórlistnym
wycięciu glorii umieszczono późnobarokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciąt-
kiem. Charakter barokowy ma także kosz ambony, pięcioboczny i wybrzuszony
w dolnej części. Jego dekorację stanowią płaskorzeźbione sylwetki czterech
ewangelistów oraz woluty i wici suchego akantu.
Prowincjonalnej roboty sprzęty liturgiczne, łączą w sobie często naiwnie,
ale i dość zgrabnie elementy barokowe, regencyjne i rokokowe. Przykładem
jest przechowywany w Taboryszkach feretron o ażurowym obramieniu z moty-
wem regencyjnej kratki, kampanuli i rocaille'ów (il. 2). Spośród bogactwa
sprzętów, warto jeszcze zwrócić uwagę na przenośny, dwustronny ołtarzyk,
z 3. ćwierci w. XVIII, z przedstawieniami Matki Boskiej Częstochowskiej
(awers) i klasztoru jasnogórskiego (rewers). Sam obraz wiązać można z warsz-
tatem częstochowskim. Zagadkowo prezentuje się natomiast relikwiarz Pięciu
Ran Chrystusowych (il. 7). Montowany wtórnie z elementów barokowych
i rokokowych, zawiera puszkę w kształcie serca, wyobrażenia przebitych dłoni
i nóg, Arma Christi w rękach aniołków, Veraicon, oraz przedstawienie Boga
Ojca z Gołębicą Ducha Św., trzymającego banderolę z inskrypqą „ECCE
PANIS ANGELORUM". Inne wyroby złotnicze (relikwiarze), nie tak orygi-
nalne, cechuje podobny, słaby poziom wykonawstwa, przeważnie z płaskiej,
trybowanej blachy i silna tendencja do dekoracyjności. Wyższą klasę prezen-
tuje rokokowa monstrancja. W kościele w Taboryszkach zachowały się rów-
nież XVII-wieczne starodruki, w tym, oprócz zagranicznych (włoskich),
również łaciński brewiarz wydany w Wilnie w 1780 roku.
Według źródeł pisanych kościół w Taboryszkach ufundował Michał Wa-
ży ńsk i, pisarz Wlk. Ks. Litewskiego i starosta kaniowski. Za jego dar należy
więc uznać drewniany krucyfiks ołtarzowy, do którego dołączono plakietkę
z wygrawerowanym herbem i inicjałami MWPWXLSK. Dwa inne obiekty,
zachowane w taboryskim kościele, zaświadczają jednak, że miał on drugiego
jeszcze dobrodzieja. Jak informuje umieszczona na ścianie prezbiterium tablica
„Antoni Skarbek Ważyński podkomorzy P(owia)tu Oszmiańskiego Fundator
Kościoła Tabor(yskiego) [...] U(ma)rł R(ok)u 1813 czerwca 2 dnia mając lat
72. Grób Jego Spocznienia przed Wielkim Ołtarzem". Wśród naczyń liturgicz-
nych znajduje się natomiast srebrna, pozłacana puszka na komunikanty
o cechach barokowych. Na stopie znajduje się łacińska inskrypcja informująca,
że puszkę ufundował dla kościoła Karmelitów w Taboryszkach Antoni
Ważyński, „Succamerarius Districtus Oszmianensis", w r. 1794. Rodzina fun-
datorów była silnie związana z leżącym w obrębie majątku kościołem. Obok
Antoniego pochowano jego siostrę Joannę, zmarłą w r. 1832. Pomniki nagrobne
potomków i dalszej rodziny wystawiono w obrębie kościelnego ogrodzenia.
Niezależnie od tego, który z Ważyńskich ufundował kościół w Taboryszkach,
zabytek stanowi bardzo pouczający przykład dobrze wyposażonej świątyni
prowincjonalnej prywatnej fundacji. Jednocześnie jest świadectwem dbałości
o zachowanie jednorodnego stylowo charakteru wnętrza kościelnego.
parą rocailłowych wolut z klęczącymi nań figurami aniołów. W czwórlistnym
wycięciu glorii umieszczono późnobarokowy obraz Matki Boskiej z Dzieciąt-
kiem. Charakter barokowy ma także kosz ambony, pięcioboczny i wybrzuszony
w dolnej części. Jego dekorację stanowią płaskorzeźbione sylwetki czterech
ewangelistów oraz woluty i wici suchego akantu.
Prowincjonalnej roboty sprzęty liturgiczne, łączą w sobie często naiwnie,
ale i dość zgrabnie elementy barokowe, regencyjne i rokokowe. Przykładem
jest przechowywany w Taboryszkach feretron o ażurowym obramieniu z moty-
wem regencyjnej kratki, kampanuli i rocaille'ów (il. 2). Spośród bogactwa
sprzętów, warto jeszcze zwrócić uwagę na przenośny, dwustronny ołtarzyk,
z 3. ćwierci w. XVIII, z przedstawieniami Matki Boskiej Częstochowskiej
(awers) i klasztoru jasnogórskiego (rewers). Sam obraz wiązać można z warsz-
tatem częstochowskim. Zagadkowo prezentuje się natomiast relikwiarz Pięciu
Ran Chrystusowych (il. 7). Montowany wtórnie z elementów barokowych
i rokokowych, zawiera puszkę w kształcie serca, wyobrażenia przebitych dłoni
i nóg, Arma Christi w rękach aniołków, Veraicon, oraz przedstawienie Boga
Ojca z Gołębicą Ducha Św., trzymającego banderolę z inskrypqą „ECCE
PANIS ANGELORUM". Inne wyroby złotnicze (relikwiarze), nie tak orygi-
nalne, cechuje podobny, słaby poziom wykonawstwa, przeważnie z płaskiej,
trybowanej blachy i silna tendencja do dekoracyjności. Wyższą klasę prezen-
tuje rokokowa monstrancja. W kościele w Taboryszkach zachowały się rów-
nież XVII-wieczne starodruki, w tym, oprócz zagranicznych (włoskich),
również łaciński brewiarz wydany w Wilnie w 1780 roku.
Według źródeł pisanych kościół w Taboryszkach ufundował Michał Wa-
ży ńsk i, pisarz Wlk. Ks. Litewskiego i starosta kaniowski. Za jego dar należy
więc uznać drewniany krucyfiks ołtarzowy, do którego dołączono plakietkę
z wygrawerowanym herbem i inicjałami MWPWXLSK. Dwa inne obiekty,
zachowane w taboryskim kościele, zaświadczają jednak, że miał on drugiego
jeszcze dobrodzieja. Jak informuje umieszczona na ścianie prezbiterium tablica
„Antoni Skarbek Ważyński podkomorzy P(owia)tu Oszmiańskiego Fundator
Kościoła Tabor(yskiego) [...] U(ma)rł R(ok)u 1813 czerwca 2 dnia mając lat
72. Grób Jego Spocznienia przed Wielkim Ołtarzem". Wśród naczyń liturgicz-
nych znajduje się natomiast srebrna, pozłacana puszka na komunikanty
o cechach barokowych. Na stopie znajduje się łacińska inskrypcja informująca,
że puszkę ufundował dla kościoła Karmelitów w Taboryszkach Antoni
Ważyński, „Succamerarius Districtus Oszmianensis", w r. 1794. Rodzina fun-
datorów była silnie związana z leżącym w obrębie majątku kościołem. Obok
Antoniego pochowano jego siostrę Joannę, zmarłą w r. 1832. Pomniki nagrobne
potomków i dalszej rodziny wystawiono w obrębie kościelnego ogrodzenia.
Niezależnie od tego, który z Ważyńskich ufundował kościół w Taboryszkach,
zabytek stanowi bardzo pouczający przykład dobrze wyposażonej świątyni
prowincjonalnej prywatnej fundacji. Jednocześnie jest świadectwem dbałości
o zachowanie jednorodnego stylowo charakteru wnętrza kościelnego.