DOI Artikel:
Gorczyca, Łukasz: Z wędrówek po prowincjonalnych wnętrzach kościelnych Wileńszczyzny
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22258#0170
168
Łukasz Gorczyca
* * *
Podobnie jednolitym i konsekwentnie kompletowanym wystrojem, w pó-
źniejszym jednak, klasycystycznym kostiumie, zaleca się kościół w Suderwie.
Sama architektura klasycystycznej rotundy, której pierwotny projekt, jak to
ostatnio dowiedziono, należy przypisać Wawrzyńcowi Gucewiczowi, odbiega
zdecydowanie od zupełnie prowincjonalnego poziomu Taboryszek5. Projekt
Gucewicza realizowano z drobnymi zmianami w latach 1802-1822, a budową
kierował dominikanin Wawrzyniec Bortkiewicz. Wnętrze, ostateczny swój
wystrój otrzymało dopiero w początku naszego wieku. Jak podaje Lorenz, nie
polichromowane wcześniej wnętrze6 „[...] wymalowane zostało przez grupę
tzw. malarzy tyrolskicn, która pracowała w wileńszczyźnie przed 30 laty"7.
W zestawieniu z podawaną8 datą remontu, można więc przyjąć, że freski
Suderwy powstały w r. 1903. Autorstwo tyrolczyków wydaje się pewne,
wiadomo bowiem, że takie wędrowne grupy działały w tym czasie na terenie
Polski. Począwszy od r. 1903 w „Przeglądzie Katolickim" reklamowały się
Zakłady Artystyczno — Kościelne Ferdynanda Stuflessera z St. Ulrich
Groeden w Tyrolu, później także Ignacy Prinoth z St. Poelten w Austrii, jako
rzeźbiarz i wykonawca ołtarzy. Dziełem Tyrolczyków z Suderwy było też, co
podaje Lorentz, przemalowanie krużganków w kościele podominikańskim
w Wilnie. W Suderwie, artyści z Austrii pokryli malowidłami al secco całą
powierzchnię ścian i kopuły (il. 4). Z wyjątkiem sceny Koronacji Marii
w zamknięciu kopuły, ich inwencja ograniczyła się do imitacji detalu architek-
tonicznego. Pilastry otrzymały iluzj oni styczne kanelowanie, podłucza arkad
kasetony z rozetami, a dolną kondygnację wieńczy gzyms metopowo-try-
glifowy z panopliami i groteskami w metopach. Wokół termalnych okien
w dolnej części kopuły pojawiły się putta, girlandy i sylwetki orłów. Czasza
kopuły zyskała iluzjonistyczne kasetony, rozczłonkowane pasami ornamentu
roślinnego. Mniej lub bardziej fantastyczne dekoracje kwiatowe i rozetki
dopełniły repertuaru tej przeciętnej i schematycznej, ale za to dobrze uzupeł-
niającej klasycystyczną architekturę roboty.
Pozostałe elementy klasycystycznego wystroju kościoła są wcześniejsze.
Uwagę zwraca przede wszystkim nietypowa struktura ustawionego w głębokiej
niszy ołtarza głównego. Składa się on w istocie z dwóch ołtarzy ustawionych
jeden nad drugim. Ich architektoniczne formy ujmujące część środkową
parami kolumn podtrzymujących wyłamujące się belkowanie, pozwalałyby
przyjąć za czas powstania lata 1822-1834, między wykończeniem kościoła,
a jego konsekracją. To samo dotyczy pary ołtarzy bocznych, które nad
belkowaniem zyskały jeszcze zwieńczenie w formie pary ukośnie zakończonych
filarów, łączących strukturę ołtarza z umieszczonym nad nim oknem. Zarówno
jednak eklektyczny wystrój rzeźbiarski ołtarzy jak i ich dekoracyjna poli-
chromia wzbudzają wątpliwości co do autorstwa i czasu powstania. Według
Misiusa i Sikunasa autorem ołtarza głównego był rzeźbiarz Ignacy Gulman,
Łukasz Gorczyca
* * *
Podobnie jednolitym i konsekwentnie kompletowanym wystrojem, w pó-
źniejszym jednak, klasycystycznym kostiumie, zaleca się kościół w Suderwie.
Sama architektura klasycystycznej rotundy, której pierwotny projekt, jak to
ostatnio dowiedziono, należy przypisać Wawrzyńcowi Gucewiczowi, odbiega
zdecydowanie od zupełnie prowincjonalnego poziomu Taboryszek5. Projekt
Gucewicza realizowano z drobnymi zmianami w latach 1802-1822, a budową
kierował dominikanin Wawrzyniec Bortkiewicz. Wnętrze, ostateczny swój
wystrój otrzymało dopiero w początku naszego wieku. Jak podaje Lorenz, nie
polichromowane wcześniej wnętrze6 „[...] wymalowane zostało przez grupę
tzw. malarzy tyrolskicn, która pracowała w wileńszczyźnie przed 30 laty"7.
W zestawieniu z podawaną8 datą remontu, można więc przyjąć, że freski
Suderwy powstały w r. 1903. Autorstwo tyrolczyków wydaje się pewne,
wiadomo bowiem, że takie wędrowne grupy działały w tym czasie na terenie
Polski. Począwszy od r. 1903 w „Przeglądzie Katolickim" reklamowały się
Zakłady Artystyczno — Kościelne Ferdynanda Stuflessera z St. Ulrich
Groeden w Tyrolu, później także Ignacy Prinoth z St. Poelten w Austrii, jako
rzeźbiarz i wykonawca ołtarzy. Dziełem Tyrolczyków z Suderwy było też, co
podaje Lorentz, przemalowanie krużganków w kościele podominikańskim
w Wilnie. W Suderwie, artyści z Austrii pokryli malowidłami al secco całą
powierzchnię ścian i kopuły (il. 4). Z wyjątkiem sceny Koronacji Marii
w zamknięciu kopuły, ich inwencja ograniczyła się do imitacji detalu architek-
tonicznego. Pilastry otrzymały iluzj oni styczne kanelowanie, podłucza arkad
kasetony z rozetami, a dolną kondygnację wieńczy gzyms metopowo-try-
glifowy z panopliami i groteskami w metopach. Wokół termalnych okien
w dolnej części kopuły pojawiły się putta, girlandy i sylwetki orłów. Czasza
kopuły zyskała iluzjonistyczne kasetony, rozczłonkowane pasami ornamentu
roślinnego. Mniej lub bardziej fantastyczne dekoracje kwiatowe i rozetki
dopełniły repertuaru tej przeciętnej i schematycznej, ale za to dobrze uzupeł-
niającej klasycystyczną architekturę roboty.
Pozostałe elementy klasycystycznego wystroju kościoła są wcześniejsze.
Uwagę zwraca przede wszystkim nietypowa struktura ustawionego w głębokiej
niszy ołtarza głównego. Składa się on w istocie z dwóch ołtarzy ustawionych
jeden nad drugim. Ich architektoniczne formy ujmujące część środkową
parami kolumn podtrzymujących wyłamujące się belkowanie, pozwalałyby
przyjąć za czas powstania lata 1822-1834, między wykończeniem kościoła,
a jego konsekracją. To samo dotyczy pary ołtarzy bocznych, które nad
belkowaniem zyskały jeszcze zwieńczenie w formie pary ukośnie zakończonych
filarów, łączących strukturę ołtarza z umieszczonym nad nim oknem. Zarówno
jednak eklektyczny wystrój rzeźbiarski ołtarzy jak i ich dekoracyjna poli-
chromia wzbudzają wątpliwości co do autorstwa i czasu powstania. Według
Misiusa i Sikunasa autorem ołtarza głównego był rzeźbiarz Ignacy Gulman,