DOI article:
Gorczyca, Łukasz: Z wędrówek po prowincjonalnych wnętrzach kościelnych Wileńszczyzny
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.22258#0171
Z wędrówek po wnętrzach prowincjonalnych kościołów Wileńszczyzny_169
w latach budowy kościoła. Być może chodzi tu o nieznanego z imienia
Pulmana, autora rzeźb w elewacji zewnętrznej. Lorentz wspomina, że tyrol-
czycy wykonali przy okazji fresków, także obrazy ołtarzowe9. Wydaje się, że
mogą być oni również autorami polichromii ołtarzy, na co wskazuje jej
eklektyczny charakter. Nie można wykluczyć, że ich ingerencja sięgnąła jeszcze
dalej. Firma Stuflessera na przykład, wykonała ołtarz w kościele w Dob-
rzyjałowie pod Łomżą10 i reklamowana swoje usługi w tym zakresie. Być może
dziełem Tyrolczyków w Suderwie są zwieńczenia ołtarzy bocznych, pod-
stawowa jednak struktura tutejszych ołtarzy jest z pewnością wcześniejsza.
Elementem klasycystycznego wystroju rotundy jest wspaniały żyrandol
zawieszony w centralnej przestrzeni, powstały jak można sądzić po cechach
stylowych w latach 20-tych bądź 30-tych w. XIX, być może w Wilnie, gdzie
tego typu żyrandole zachowały się do dziś w prywatnych mieszkaniach.
Z okresu bliskiego dacie konsekracji świątyni pochodzi także klasycy styczny,
dwuwieżyczkowy prospekt organowy. Jego dekorację stanowi ustawiona na
części środkowej figurka dmącego w trąbę anioła oraz para empirowych wazek
na wieżyczkach.
Jak zaznaczyłem na wstępie, w 2. połowie w. XIX nowe kościoły kato-
lickie na terenie Wileńszczyzny powstawały zupełnie wyjątkowo. Takim wy-
jątkiem musiał być kościół w Mejszagole. Stanisław Łoza podaje, że tutejszą
katedrę (sic!) budował sam Gucewicz11. Jednak istniejąca dziś budowla,
o randze parafialnej, powstała w latach 1862-65. Jej architektura skom-
ponowana jest w duchu neogotyckim. Taką strukturę ma fasada — trój-
wieżowa, przy czym wieża środkowa, wyższa i masywni ej sza, pełni funkcję
dzwonnicy. Wszystkie elewacje są otynkowane, a średniowiecznego charakteru
budowli przydają może jeszcze zwieńczenia wież, szpiczastymi dachami namio-
towymi. Podobnie eklektyczny, choć głównie neogotycki charakter ma pod-
stawowe wyposażenie wnętrza. Pochodzi ono z przełomu stuleci12. Trójosiowy
ołtarz główny, pomalowany na biało, ze złoceniami, zawiera zarówno elementy
gotyckie (tabernakulum, arkada w części środkowej, sterczyny w zwieńczeniu),
jak i romańskie (formy aediculi i biforiów w osiach bocznych). Dziwne to
zestawienie daje w efekcie całość specyficzną, ale dość niskiej klasy; wykonaw-
ca nie jest znany. Komplet z ołtarzem stanowi ambona i konfesjonał. Ambona,
jak podaje inwentarz z r. 1935, pochodzi z zamkniętego w r. 1865 kościoła
w Duksztach Pijarskich. Byłaby więc stosunkowo wczesnym przykładem
neogotyckiej stylizacji. W r. 1928, z fundacji prywatnej ustawiono w kościele
organy wileńskiej firmy Wacław Biernacki. Stylem i barwą prospekt dopaso-
wano do reszty wyposażenia. Być może, nietypowy dla neogotyckiego wyposa-
żenia biały kolor wprowadzano w Mejszagole wtórnie, przy okazji renowacji.
Ołtarz neogotycki ustawiono też w kościele w Ławaryszkach (il. 3).
Pięciodzielną, schodkową część środkową, z wieżyczką w centrum, flankują dwie
aedicule, powtarzające formę wieżyczki, z identycznym zwieńczeniem ostro-
słupową iglicą. Ołtarz, bejcowany na ciemny brąz, wykonały w r. 1924 zakłady
w latach budowy kościoła. Być może chodzi tu o nieznanego z imienia
Pulmana, autora rzeźb w elewacji zewnętrznej. Lorentz wspomina, że tyrol-
czycy wykonali przy okazji fresków, także obrazy ołtarzowe9. Wydaje się, że
mogą być oni również autorami polichromii ołtarzy, na co wskazuje jej
eklektyczny charakter. Nie można wykluczyć, że ich ingerencja sięgnąła jeszcze
dalej. Firma Stuflessera na przykład, wykonała ołtarz w kościele w Dob-
rzyjałowie pod Łomżą10 i reklamowana swoje usługi w tym zakresie. Być może
dziełem Tyrolczyków w Suderwie są zwieńczenia ołtarzy bocznych, pod-
stawowa jednak struktura tutejszych ołtarzy jest z pewnością wcześniejsza.
Elementem klasycystycznego wystroju rotundy jest wspaniały żyrandol
zawieszony w centralnej przestrzeni, powstały jak można sądzić po cechach
stylowych w latach 20-tych bądź 30-tych w. XIX, być może w Wilnie, gdzie
tego typu żyrandole zachowały się do dziś w prywatnych mieszkaniach.
Z okresu bliskiego dacie konsekracji świątyni pochodzi także klasycy styczny,
dwuwieżyczkowy prospekt organowy. Jego dekorację stanowi ustawiona na
części środkowej figurka dmącego w trąbę anioła oraz para empirowych wazek
na wieżyczkach.
Jak zaznaczyłem na wstępie, w 2. połowie w. XIX nowe kościoły kato-
lickie na terenie Wileńszczyzny powstawały zupełnie wyjątkowo. Takim wy-
jątkiem musiał być kościół w Mejszagole. Stanisław Łoza podaje, że tutejszą
katedrę (sic!) budował sam Gucewicz11. Jednak istniejąca dziś budowla,
o randze parafialnej, powstała w latach 1862-65. Jej architektura skom-
ponowana jest w duchu neogotyckim. Taką strukturę ma fasada — trój-
wieżowa, przy czym wieża środkowa, wyższa i masywni ej sza, pełni funkcję
dzwonnicy. Wszystkie elewacje są otynkowane, a średniowiecznego charakteru
budowli przydają może jeszcze zwieńczenia wież, szpiczastymi dachami namio-
towymi. Podobnie eklektyczny, choć głównie neogotycki charakter ma pod-
stawowe wyposażenie wnętrza. Pochodzi ono z przełomu stuleci12. Trójosiowy
ołtarz główny, pomalowany na biało, ze złoceniami, zawiera zarówno elementy
gotyckie (tabernakulum, arkada w części środkowej, sterczyny w zwieńczeniu),
jak i romańskie (formy aediculi i biforiów w osiach bocznych). Dziwne to
zestawienie daje w efekcie całość specyficzną, ale dość niskiej klasy; wykonaw-
ca nie jest znany. Komplet z ołtarzem stanowi ambona i konfesjonał. Ambona,
jak podaje inwentarz z r. 1935, pochodzi z zamkniętego w r. 1865 kościoła
w Duksztach Pijarskich. Byłaby więc stosunkowo wczesnym przykładem
neogotyckiej stylizacji. W r. 1928, z fundacji prywatnej ustawiono w kościele
organy wileńskiej firmy Wacław Biernacki. Stylem i barwą prospekt dopaso-
wano do reszty wyposażenia. Być może, nietypowy dla neogotyckiego wyposa-
żenia biały kolor wprowadzano w Mejszagole wtórnie, przy okazji renowacji.
Ołtarz neogotycki ustawiono też w kościele w Ławaryszkach (il. 3).
Pięciodzielną, schodkową część środkową, z wieżyczką w centrum, flankują dwie
aedicule, powtarzające formę wieżyczki, z identycznym zwieńczeniem ostro-
słupową iglicą. Ołtarz, bejcowany na ciemny brąz, wykonały w r. 1924 zakłady