DOI Artikel:
Ostrowski, Jan K.: Jan Jerzy Pinsel: zamiast biografii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.22259#0364
362
Jan K. Ostrowski
w krajach sąsiednich — pozwalają na wysunięcie pewnych hipotez, przydat-
nych w budowie pełniejszego niż dotąd obrazu artysty.
Właściwym kontekstem porównawczym dla snycerki południowych tere-
nów Rzeczypospolitej, a przede wszystkim dla tzw. szkoły lwowskiej, jest sztuka
rozległego regionu, obejmującego południowe Niemcy, katolickie kantony
niemieckojęzycznej Szwajcarii oraz Austrię, Czechy i Śląsk. Na terenach tych
występowały jednolite w zasadzie warunki uprawiania sztuki. Były to: wspólny
język (w środowiskach miejskich niemczyzna dominowała tu także na terenach
etnicznie mieszanych), religia (ułatwiało to asymilację artystów w nowych dla
nich środowiskach; potrzeby dekoracji katolickich świątyń były główną prze-
słanką bujnego rozkwitu snycerki), organizacja twórczości (powszechność struk-
tury cechowej i zwyczaju wędrówek czeladniczych), mecenat (przewaga mecena-
tu kościelnego i arystokratycznego nad mieszczańskim), wreszcie technologia,
wywodząca się ze średniowiecznej tradycji. Regułą była stała wymiana ludzi
i inspiracji pomiędzy poszczególnymi ośrodkami, z których żaden nie zyskał
wyraźniejszej przewagi nad pozostałymi. Najważniejsze wydarzenia rozgrywały
się niejako naturalnie w ramach trójkąta Wiedeń—Monachium—Praga.
Na obrzeżach zakreślonego wyżej, silnie zintegrowanego regionu znaj-
dowały się takie krainy, jak Węgry z dzisiejszą Słowacją, ciążąca ku Styrii
Słowenia i część Chorwacji, wreszcie Rzeczpospolita, a szczególnie Małopolska
i Ruś. Ich sztuka nosiła wszelkie cechy peryferyjności, takie jak pasywność,
korzystanie z wypracowanych gdzie indziej rozwiązań i niezdolność do
oddziaływania na centrum, pomimo swych nieraz wcale wybitnych osiągnięć.
Zjawiska te wiązały się z zapóźnieniem kulturalnym tych terenów, a szczegól-
nie ze słabością miast i dwustuletnim okresem wojen z Turcją (w Rzeczypos-
politej także z najazdami tatarskimi i wojnami kozackimi). Jak już wspom-
niano, owa pozycja peryferii nie wykluczała powstawania wybitnych realizacji,
w zasadzie uniemożliwiała jednak ukształtowanie się silnych i trwałych
środowisk artystyczno-intelektualnych. O różnicy w potencjale kulturalnym
Pragi i Lwowa dobrze świadczy — zaczerpnięty z dziedziny bezpośrednio
związanej z tematem niniejszego studium — fakt, że pierwsze biografie
Matiasa Bernarda Brauna i Ferdynanda Maksymiliana Brokofa zostały
opublikowane w w. XVIII3, a na zainteresowanie osiągnięciami Pinsla,
Osińskiego i Fesingera trzeba było czekać do 2. ćwierci w. XX. 2
2. Brzmienie nazwiska
Nieliczne dokumenty, które zawierają nazwisko Jana Jerzego Pinsla,
przechowały je w kilku różnych wersjach, z których żadna nie została zapisana
w sposób budzący zaufanie do transkrypcji. W rachunkach „fabryki” katedry
Św. Jura i kościoła w Monasterzyskach figuruje forma Pinzel, z obocznością
PinzenP. W buczackich księgach metrykalnych natrafiamy na wersje Pilse, Pilze,
Jan K. Ostrowski
w krajach sąsiednich — pozwalają na wysunięcie pewnych hipotez, przydat-
nych w budowie pełniejszego niż dotąd obrazu artysty.
Właściwym kontekstem porównawczym dla snycerki południowych tere-
nów Rzeczypospolitej, a przede wszystkim dla tzw. szkoły lwowskiej, jest sztuka
rozległego regionu, obejmującego południowe Niemcy, katolickie kantony
niemieckojęzycznej Szwajcarii oraz Austrię, Czechy i Śląsk. Na terenach tych
występowały jednolite w zasadzie warunki uprawiania sztuki. Były to: wspólny
język (w środowiskach miejskich niemczyzna dominowała tu także na terenach
etnicznie mieszanych), religia (ułatwiało to asymilację artystów w nowych dla
nich środowiskach; potrzeby dekoracji katolickich świątyń były główną prze-
słanką bujnego rozkwitu snycerki), organizacja twórczości (powszechność struk-
tury cechowej i zwyczaju wędrówek czeladniczych), mecenat (przewaga mecena-
tu kościelnego i arystokratycznego nad mieszczańskim), wreszcie technologia,
wywodząca się ze średniowiecznej tradycji. Regułą była stała wymiana ludzi
i inspiracji pomiędzy poszczególnymi ośrodkami, z których żaden nie zyskał
wyraźniejszej przewagi nad pozostałymi. Najważniejsze wydarzenia rozgrywały
się niejako naturalnie w ramach trójkąta Wiedeń—Monachium—Praga.
Na obrzeżach zakreślonego wyżej, silnie zintegrowanego regionu znaj-
dowały się takie krainy, jak Węgry z dzisiejszą Słowacją, ciążąca ku Styrii
Słowenia i część Chorwacji, wreszcie Rzeczpospolita, a szczególnie Małopolska
i Ruś. Ich sztuka nosiła wszelkie cechy peryferyjności, takie jak pasywność,
korzystanie z wypracowanych gdzie indziej rozwiązań i niezdolność do
oddziaływania na centrum, pomimo swych nieraz wcale wybitnych osiągnięć.
Zjawiska te wiązały się z zapóźnieniem kulturalnym tych terenów, a szczegól-
nie ze słabością miast i dwustuletnim okresem wojen z Turcją (w Rzeczypos-
politej także z najazdami tatarskimi i wojnami kozackimi). Jak już wspom-
niano, owa pozycja peryferii nie wykluczała powstawania wybitnych realizacji,
w zasadzie uniemożliwiała jednak ukształtowanie się silnych i trwałych
środowisk artystyczno-intelektualnych. O różnicy w potencjale kulturalnym
Pragi i Lwowa dobrze świadczy — zaczerpnięty z dziedziny bezpośrednio
związanej z tematem niniejszego studium — fakt, że pierwsze biografie
Matiasa Bernarda Brauna i Ferdynanda Maksymiliana Brokofa zostały
opublikowane w w. XVIII3, a na zainteresowanie osiągnięciami Pinsla,
Osińskiego i Fesingera trzeba było czekać do 2. ćwierci w. XX. 2
2. Brzmienie nazwiska
Nieliczne dokumenty, które zawierają nazwisko Jana Jerzego Pinsla,
przechowały je w kilku różnych wersjach, z których żadna nie została zapisana
w sposób budzący zaufanie do transkrypcji. W rachunkach „fabryki” katedry
Św. Jura i kościoła w Monasterzyskach figuruje forma Pinzel, z obocznością
PinzenP. W buczackich księgach metrykalnych natrafiamy na wersje Pilse, Pilze,